Tíminn Sunnudagsblað - 05.04.1964, Page 18

VALGEIR SIGURÐSSON:
FORNIR BÆIR UND-
IR HEKIUHRAUNUM
in er sett frara svo umljúðalaust og á
svo einfaldan en sterkan hátt, að
fáir nútímahöfundar fá leikið það
eftir. Á R.retlandshátíðinni 1952 setti
Browne á sviö margar mysteríur, og
að sjálfs hans sögn, hrifu þær áhorf-
endur meir en hann hafði þorað að
gera sér vonir um. Síðan hafa myster-
íur verið leiknar á öllum trúarleikja-
hátíðum í York, sem haldnar eru á
þriggja ára fresti, og hafa þar að
jafnaði komið um tvö þúsund áhorf-
endur á hverja sýningu. En þetta
cr engan veginn eina myndin, sem
endurvakning mysteríanna hefur tek-
ið á sig. Margir rithöfundar hafa
að ve.-ilegu leyti tekið tækni myster-
íuleikjanna og notað hana í hliðstæða
nútímaleiki. Þar á meðal má nefna
Dorothy Sayers, en verk hennar The
Zeal of Thy Ilouse var flutt á Kant-
araborgarhátíðinni næst á eftir Morð-
inu í dómkirkjunni. Hámarki náði
þessi stefna í útvarpsleikritaflokki
Sayers, The Man Born To Be King.
England var síður en svo eina land
ið, þar sem trúarleg leikritun var i
uppgangi, en í engu öðru landi var
til félagsskapur, sem starfaði að efl-
ingu hennar. Þó var í mörgum lönd-
um lögð mikil rækt við trúarleiki,
og víða stóðu þeir í nánu sambandi
við eða voru hreinlega afsprengi þjóð
legrar leikhefðar heimalandanna.
Gleggsta dæmið um þetta er Japan.
Á Indlandi, þar sem leikhefð er eng-
in, en hins vegar sterk hefð dansa
og látbragðaleikja, eru sýningar trú-
arleikja stundum gerðar í anda
liinna þjóðlegu lista. En á hihn bóg-
inn eru auðvitað til fjöldamörg önnur
lönd, seim hafa aldrei átt sterka þjóð-
lega leikhefð, og þessi lönd kjósa að
öllu jöfnu að þýða leikrit úr frönsku
eða ensku, og túlka þau í sama stíl
og er ríkjandi í upphafslöndum verk
anna.
Þar eð England var eina landiö,
þar sem félag til eflingar trúarleikja
starfaði, var ekki nema eðlilegt, að
það land hefði forgöngu um að boða
til alþjóðlegrar ráðstefnu, þar sem
hægt væri að skiptast á hugmyndum
og miðla öðrum af ólíkri reynslu af
útbreiðslu trúarleikja. Þetta var geit
árið 1955 og veitti Rockefellerstofnun
in fé til styrktar ráðstefnunni. —
Fimmtíu fulltrúar frá fimmtán þjóð-
löndum komu þá saenan i Oxford ti!
skrafs og ráðagerða. George Bell sat
í forsæti á ráðstefnunni, en hann var
þá látinn af forsæti í Félagi trúar
leika í Stóra-Bretlandi, en E. Martin
Browne tekinn við. Árangur þessar-
ar ráðstefnu varð svo góður, að sam-
þykkt var einróma að halda samskipt
unum áfram. Á næstu ráðstefnu, sem
haldin var í Royaumont í nágrenni
Parísar árið 1960, var komið á fót
þremur miðstöðvum, í Hollandi, Sví-
Framhald á 310. síSu.
Svo er talið, að næstu aldirnar áð-
ur en ísland byggðist hafi ekki orð-
ið eldgos í Heklu. Hafa því hraun-
in kringum fjallið verið gróin á land-
námsöld, enda reis þá byggð allt
að rótum þess.
Vitað er um nöfn nokkurra bæja i
nágrenni Heklu, sem eyðzt hafa af
völdum hrauna úr fjallinu. Nafn-
kenndastur þeirra bæja, sem urðu
fyrir Hekluhrauni, var landnámsbær-
inn Skarð, sem nefnt var hið eystra
til aðgreiningar frá öðru stórbýli
með sama nafni í næstu sveit, Skarði
á Landi, sem þá var nefnt Skarð ytra.
Landnámsmaður í Skarði eystra hét
Þorsteinn Ásgrímsson. Frá honum er
sagt í Landnámabók, og auk þess er
sérstakur þáttur af honum í Flateyj-
arbók. Foreldrar Þorsteins voru Ás-
grímur á Fíflavöllum á Þelamörk,
sonur Úlfs gyldis, ríks hersis þar,
og kona hans, Þorkatla bringa. Ás-
grímur var hinn mesti mannsóma
maður. Á hans dögum var Haraldur
hárfagri að leggja undir sig Noreg.
Hann sendi frænda sinn, Þórorm úr
Þrumu, að heimta skatt af Ásgrími
og þeim Þelamerkurbúum, en Ás-
grímur neitaði að gjalda. Þá sendi
konungur Þórorm annað sinn til höf-
uðs honum, og lét Þórormur þá þræl
sinn drepa Ásgrím.
Þorsteinn var þá í víkingu, er þetta
gerðist, en er hann nokkru síðar kom
úr hernaði og varð þessa vís, seldi
hann föðurleifð sína fyrir silfur og
Iausafé og bjóst til íslandsferðar og
með honum Þorgeir, bróðir hans, og
Þórunn, móðursystir þeirra. En áð-
ur en Þorsteinn fór úr Noregi, hélt
hann til Þrumu, brenndi þar inni
Þórorm og sveit hans alla og hjó
búið. Síðan lét hann í haf og kom
skipi sínu í Rangárós.
Þorsteinn nam land að ráði Flosa
Þorbjarnarsonar í Skarfanesi fyrir
ofan Víkingslæk út til móts við Björn
landnámsmann í Svínhaga og bjó í
Skarði eystra. Þorgeir Ásgrímsson
keypti Oddalönd af Hrafni Hængs-
syni og bjó þar. Dóttir hans var
Helga, langamma séra Sæmundar
fróða. Þórunn, móðursystir þeirra,
nam Þórunnarhálsa. Talið er, að land-
námsbær hennar hafi verið Næfur-
holt.
„Þorsteinn var drengur góður og
sér gnógur um alla hluti“. Um hans
daga kom út skip í Rangárós. Þar
var á sótt mikil, vildu menn ekki
liðsinna skipverjucn. Þorsteinn kvað
það ekki sæmandi, að þeir færust af
bjargarskorti, fór til þeirra og færði
þá heim með sér. Gerði hann þeim
tjald skammt frá bænum, og þjónaði
þeim þar sjálfur á meðan þeir lifðu,
en þeir dóu allir. Af þessum atburð-
um var Þorsteinn tjaldstæðingur
kallaður.
Þorsteinn tjaldstæðingur var tví-
kvæntur. Hét fyrri kona hans Þuríð-
ur Gunnarsdóttir, en hin síðari Þuríð-
ur Sigfúsdóttir. Voru feður þeirra
bræður, synir Sigmundar, er veginn
var við Sandhólaferju, Sighvatsson-
ar rauða landnámsmanns á Breiða-
bólstað í Fljótshlíð. Bræður Þuríðar
Sigfúsdóttur voru Þráinn á Grjótá og
þeir Sigfússynir, er frá segir í Njálu.
Börn Þorsteins með fyrri konu voru
Gunnar, Þórhallur, Jósteinn og Jór-
unn, en með síðari konu Skeggi, Þór-
katla, Rannveig og Amóra. Sonur
Skeggja Þorsteinssonar var Gunnar
faðir Skeggja, föður Lofts, föður Guð-
laugs smiðs. Ekki er vitað hvar þess-
ir langfeðgar bjuggu og engir búend-
ur í Skarði eystra eftir daga Þor-
steins tjaldstæðings þekkjast nú, fyrr
en í lok tólftu aldar.
í Guðmundarsögu dýra í Sturlungu
segir frá því, að eftir vígin í Laufási
haustið 1198, héldu þeir til Suður-
lands, synir Önundar Þorkelssonar
í Lönguhlíð, Vigfús og Hámundur, og
mágur þeirra, Þorgrímur alikarl Vig-
fússon. Dvöldust þeir fyrst í Klofa á
Landi hjá Einari Bárðarsyni, sem
kvæntur var Guðrúnu Gísladóttur,
systur Þorgríms alikarls. Síðan fóru
þeir að Odda til Sæmundar Jóns-
sonar og dvöldust þar í hálfan mánuð.
„Þaðan fóru þeir upp í Skarð ið
eystra til þeirra bræðra, Eyjólfs ins
óða og Halls prests Þorsteinssonar.
En þeir voru systkinasynir, Hallur
prestur og Önundur Þorkelsson." —
„Eyjólfur úr Skarði fór til fundar
við Sæmund og beiddi, að hann legði
til með honum og Þorgrími um vetur-
inn, og fékkst þar ekki af. Síðan bauð
Eyjólfur þeim öllum þar um vetur-
inn. Hallur var fémikill, bróðir hans,
306
T I M I N N — SUNNUHAGSBLAÐ