Tíminn Sunnudagsblað - 28.06.1964, Blaðsíða 15

HVER URDU ÖRLÖG ÍS-
LENDINGA Á GRÆNLANDI?
Hver urðu örlög hins íslenzka kyn-
stofns á Grænlandi? Fór tíðarfar
versnandi, þegar leið á míðaldir, unz
svo svarf að Grænlendingum, að þeir
dóu úr kröm og kvöl? Þraut land-
gæði eftir margra alda rányrkju?
Eyddu stórsóttir byggðína eða urðu
Eskimóar Grænlendingum yfirsterk-
ari í vopnaviðskiptum? Komu sjó-
ræningjar af hafi, rændu fólki og fén
aði eða stökktu bændum á brott?
Eða tóku grænlenzku bændurnir sig
upp og fluttust vestur á bóginn?
Þannig hefur oft verið spurt. Og
enginn veit hið rétta svar, þrátt fyr-
ir miklar rannsóknir. Síðasta skipið,
sem vitað er um, að lagt hafi út frá
grænlenzkri byggð, sigldi þaðan ár-
ið 1410. Síðan liðu tvö hundrað ár,
unz siglingar til Grænlands hófust
að nýju, og á því tímabili hvarf
hinn íslenzki kynstofn.
Um þetta efni er fjallað í nýrri
bók eftir dr. Tryggva J. Oleson,
prófessor við Manitóbaháskóla, Early
Voyages and Northern Approaches,
er gefin var út að honum látnum.
Dr. Tryggvi J. Oleson vann, sem
kunnugt er, árum saman að þýðing-
um á ritum dr. Jóns Dúasonar um
landkönnun og' landnám íslendinga
í Vesturheimi, en hóf jafnframt sjálf
ur að kanna efnið. Niðurstaða þeirrr-
ar könnunar er hin nýja bók. Hallast
hann mjög á sveif með dr. Jóni Dúa-
syni, þó að þá greini á í sumum
efnum. Eru skoðanir Tryggva því
allmjög frábrugðnar því, er almennt
hefur verið viðurkennt meðal þeirra
manna, ér hafa látið sig þetta efni
nokkru skipta.
Heimildir um líf og örlög hinna
grænlenzku bænda eru af skornum
skammti. Það er talið, að í Eystri-
byggð hafi verið um 190 býli, tólf
kirkjur og tvö klaustur, auk biskups-
setursins, þegar bezt lét, en í Vestri-
byggð níutíu býli og fjórar kirkjur.
Á hinni grænlenzku landnámsöld og
lengi síðan voru engir menn af Eski-
móakyni á syðri hluta vesturstrandar
Grænlands. Um 1266 bárust þær
fregnir með veiðimönnum, er komu
úr svonefndri Norðursetu, að þeir
hefðu fundið merki um vistir frum-
byggjanna á Króksfjarðarheiði, land-
svæði norður á móts við Úpernivík.
Gísli biskup Oddsson, sem að vísu
var uppi á seytjándu öld, segir svo
frá, að árið 1342 hafi allir íbúar
Vestribyggðar fallið frá kristinni trú
og flutzt vestur í lönd. Hið sama ár
er talið, að ívar Bárðarson, er hafði
umsjón biskupsstólsins í Görðum,
hafi farið til Vestribyggðar og ekki
fundið þar neinn mann, heldur ein-
ungis séð sauðfé og nautgripi. En
ekki ber þó öllum heimildum saman,
því að aðrar herma, að árið 1379
hafi Eskimóar ráðizt á Vestribyggð
og drepið nálega alla íbúana. Eystri-
byggð hélzt lengur, þó að allt sé í
óvissu um það, hversu lengi bændur
hjörðu þar. Svo er -hermt, að þegar
Ögmundur Pálsson var á leið til
Kaupmannahafnar árið 1519 til
biskupsvígslu, hrekti skip hans vest-
ur um Grænland. Þegar siglt var fyr-
ir Herjólfsnes, taldi biskup sig hafa
séð fólk á landi og fé á stekk. í
Grænlandsannál Björns Jónssonar
frá Skarðsá, er hann ritaði, þegar
fjórðungur var af seytjándu öld, seg-
ir og af manni þeim, er nefndur var
Jón Grænlendingur og var lengi með
kaupmönnum í Hamborg, að hann
hafi rekið til Grænlands um miðja
sextándu öld og fundið þar á útey
naust og verbúðir og grjóthjalla og
þar hjá dauðan mann, liggjandi á
grúfu, í fötum úr selskinni og vað-
máli, og tálguhníf, mjög slitinn, er
þeir tóku með sér og höfðu til sýnis.
Staðfest er í afgjaldareikningum
Kristjáns skrifara, að þessi Jón Græn-
lendingur var til og var þá bátsfor-
maður á Seltjarnarnesi. Fjölmörg
dæmi önnur eru um menn af ýmsu
þjóðerni, sem veður höfðu df Græn-
landi á þessu tímabili og tóku þar
land. En þrátt fyrir þessar heimildir
allar, eru menn jafnnær um það,
hvað í rauninni eyddi grænlenzku.
bændabyggðunum.
Sú skoðun, að úrkynjun og eymd
hafi orðið Grænlendingum að aldur-
tila, er að miklu leyti byggð á rann-
sóknum, sem dr. Poul Nörlund gerði
í kirkjugarðinum á Herjólfsnesi árið
1921. Hann gróf þar upp um tvö
hundruð grafir og komst að raun
um, að alsiða hafði verið að grafa
fólk án kistu. Hann fann beinaleifar
lir um það bil tuttugu og fimm líkum,
bæði barna og fullorðinna, og hafði
þær með sér til Kaupmannahafnar,
þar sem þau voru rannsökuð af dr.
Fr. C. C. Hansen, prófessor í líffæra-
fræði við Hafnarháskóla. Hann fann
á mörgum þessara beina augljós
merki sjúkdóma og næringarskorts,
og tennur báru Vitni um mikið slit.
Hann ályktaði á þessa ieið:
„Hinn þróttmikli, norræni kyn-
stofn, sem upphaflega nam Græn-
land, úrkynjaðist, þegar aldir liðu
sakir harðrar lífsbaráttu og síversn-
andi lífsskilyrða og annarra óhag-
Úr oýrrl bék eftlr dr. Tryggva J.
OBeson, er gefSn var út að Bion-
um látnum.
Rúnirnar ór vörðunri é Kingigterssúa k, þar sem bi emenningarnir voru iaugar-
daginn fyrir gangdag og „rýndu vel“
T I M I N N — ! \UNNUDAGSBLAD
591