Tíminn Sunnudagsblað - 28.06.1964, Blaðsíða 18

enda hafi slíkar grófir víða fundizt.
Ekki hafa fundizt neinar beinagrind-
ur, sem ótvírætt verða taldar stafa
frá Dorsetfólki, en það hyggur dr.
Tryggvi eðlilegt, ef rétt sé ályktað
hjá Jóni Dúasyni, að það hafi varp-
að Iíkunum í sjóinn. Þó hafa nýlega
komið í leitirnar tveir kjálkar úr
karlmönnum í vistum Dorsetfólks
við Hudsonsflóa og Hudsonssund, er
sennilega eru frá tímum þess, en
aftur á móti er örðugt að ákvarða,
hvort þar hefur ekki verið komin til
kynblöndun. En hvort heldur er, þá
telur höfundur þessa kjálka heldur
styrkja það, að Dorsetfólkið hafi ver-
ið smávaxið, því að þeir eru öllu
minni en úr Eskimóum nú á dögum.
Svo að vikið sé á ný að Thúle-
menningunni, þá hefur því verið
fast haldið fram, að hún hafi borizt
úr vestri. Það er ljóst af því, sem
áður er sagt, að dr. Tryggvi er á
öndverðri skoðun. Hann telur hana
tilkomna við kynni og kynblöndun
Grænlendinga og Dorsetfólks og þess
vegna borizt að austan til hinna
vestlægari landa. Færir hann þar
meðal annars til, að elztu menjar
Thúlemenningarinnar hafi fundizt á
Grænlandi og í hinum austlægari
löndum, en yngstar þær, sem komið
hafa í leitirnar i Alaska. Hann held-
ur því fram, að verkfæri Thúlefólks-
ins séu eftirlíkingar verkfæra járn-
aldarmanna, enda sum þeirra úr
járni, er hafi á þessum slóðum ein-
ungis verið að fá hjá Grænlending-
um af íslenzku kyni, þar eð ekki sé
líklegt, að frumbyggjar þessara landa
hafi kunnað að afla sér járns úr loft-
steinum, fyrr en til komu áhrif
þjóðflokks, er þekkti járn frá fornu
fari. Hann segir um dr. Therkel
Mathiassen, sem fyrstur uppgötvaði
Thúlemenninguna og mjög hefur
lagt stund á að rannsaka hana:
„Við gaumgæfilega rannsókn á
verkmenningu Thúle-Eskimóa hefur
Therkel Mathiassen veitt því athygli,
að listfengi Thúlefólksins fer smám
saman og sífellt hnignandi á
leiðinni austur á bóginn frá Alaska.
Það er undarleg og nálega óskýran-
leg þróun. Eigi Thúlemenningin á
hinn bóginn uppruna sinn sem járn-
aldarmenning á Grænlandi, er smám
saman hafi borizt vestur á bóginn
til Alaska og Síberíu, 'er enginn vandi
að skýra vaxandi listfengi og fram-
farir við gerð muna. Járnaldarfólk,
sem sífellt á örðugra með að ná í
járn, neyðist til þess að búa til verk-
færi úr steini og beini. og það nær
tökum á hinni nýju tækni, þegar það
hefur glímt við þetta kynslóð eftir
kynslóð".
Það eru að dómi Tryggva Túnnítarn
ir, veiðimenn af kyni Grænlendinga
hinna fornu, búðsetumenn í Norður-
setu og þeirra niðjar, sem ólu af scr
Thúlemenninguna, er þeir samlöguð-
ust Dorsetfólkinu, og hið nýja fólk,
sem spratt af þessari kynblöndu,
bar hana með sér lengra og lengra
vestur á bóginn, að hans ætlan.
Sú spurning vaknar auðvitað, hvers
vegna menn af bændakyni hafi yfir-
gefið heimkynni sín í Eystribyggð
og Vestribyggð. Svör dr. Tryggva
eru einkum þau, að þeir hafi verið
að nytja auðug veiðisvæði, þar sem
þeir fengu ekki einungis nauðþurft-
ir sínar, heldur og varning, sem var
mjög verðmætur á mörkuðum í
Evrópu. Tennur úr rostungum og
náhvölum voru mjög eftirsóttir grip-
ir, því að það var ekki aðeins fíla-
bein miðaldanna, heldur líka torfeng-
inn læknisdómur. Úr húðum stórra
sjávardýra voru gerð svarðreipi, hvít-
ir fálkar voru hið mesta keppikefli
þjóðhöfðingja og ríkismanna suður
í löndum, og lifandi hvítabirnir
mikill fengur, sem greiddur var mjög
háu verði við hirðir konunga.
„Jafnskjótt og íslendingar höfðu
fest byggð á Grænlandí", segir dr.
Tryggvi, „hófu þeir siglingar og
bjuggust um utan landbúnaðarhérað-
anna. Þeir sigldu til austurstrandar
Grænlands, einkum svæðisins í
grennd við Angmagssalik, þar
sem Krosseyjar voru og mergð
hvítabjarna, og einnig Finns-
búða, sem voru sunnar. Eftir-
sóttust voru hin suðlægari svæði:
Greipar, firðirnir í grennd við Hol-
steinsborg og Sykurtoppinn, Karl-
búðir. suðurhluti DisRóflóans, og
Króksfjarðarheiði, svæði, sem byrj-
ar við Úmanakflóa og nær ef til vill
norður að Melvilleflóa. Tíðar ferðir
voru einnig gerðar á hinar norðlæg-
ari slóðir — norður í Smiðssund og
ef til vill Kennedýssund. Eisunes,
sem dregur nafn sitt af kolum, sem
þar hafa fundizt, var á_ Núgssúak-
skaga, rétt sunnan við Úmanak, og
lengra norður Æðarnes, sem kennt
var við æðarfuglinn. Það er augljóst,
að þeir könnuðu svæðið milli Mel-
villeflóans og Inglefieldslands, því að
þeir kölluðu það Skagann og töldu
það vesturþröm landbrúar þeirrar,
sem tengdi Grænland Rússlandi. Aft-
ur á móti var Landsendi hinn nyrðri
sennilega skagj&n við Etah. Til vest-
urs voru könfiunarferðir farnar til
Ellesmereslands, Devoneyjar og Baff-
inslands, gegnum Hudsonssund og
til svæðanna umhverfis Melvilleskaga
og Southamptoney og sennilega
lengra inn í Hudsonflóann. Öll þessi
svæði, og þó einkum Norður-Græn-
land, nefndust Norðurseta. Labrador
kann að hafa verið þar með, því að
þangað voru gerðar tíðar ferðir til
þess að sækja við“.
Enn fremur segir:
„Það var náttúruauður þessara
svæða, sem hrundu af stað þessum
siglingum og bólfestu í öllum þeim
löndum, er Norðurseta tók til. Þar
var miklu meiri mergð landdýra og
sjávardýra en í bændabyggðunum.
Þar voru hvalavöður og gnægð rost-
unga. Af selum, sem voru uppistað-
an í daglegri fæðu manna, var þrot-
laus mergð, og margt hvítabjama,
er bæði voru felldir og fangaðir lif-
andi. Hvítir fálkar, sem þóttu dýrð-
legastir fugla meðal tiginna veiði-
manna á miðöldum, voru margir á
Baffinslandi. Ekki var heldur hörg-
ull á náhvölum og æðarfugli. Reka-
viður frá hinum miklu fljótum Sí-
beríu lá víða í hrönnum. Allt þetta
skýrir ekki einungis árlegar sigling-
ar til þessara svæða, heldur einnig
hitt, að um alla Norðursetu risu upp
mannabyggðir, sem héldust um lang-
an eða skamman tíma.
Brottflutninginn úr bændabyggð-
unum má skýra á ýmsa vegu. Lönd-
in í norðri og vestri voru auðug
veiðilönd og seiddu til sín margt
manna, sem annað tveggja. fannst
búskapurinn of fyrirhafnarsamur
eða höfðu komið of seint til þess að
hreppa góðar bújarðir. Þeir, sem
dæmdir höfðu verið fyrir lögbrot,
hafa af sjálfsdáðum eða tilneyddir
horfið brott úr heimkynnum sínum
um nokkurra ára skeið eða fyrir fullt
og allt. Hér getur einnig hafa komið
til greina vaxandi ásælni kirkjunnar
til jarðeigna í Eystribyggð og Vestri-
byggð. Það er alkunna, að á fjór-
tándu öld átti kirkjan orðið allt land
í þessum byggðum báðum. Framan
af gat lika hollusta við heiðinn dóm
hafa knúð suma til þess að víkja á
brott úr byggðum landnemanna, þeg-
ar kristin trú varð þar allsráðandi".
Því til stuðnings, hve víða Græn-
lendingar hinir fornu hafa farið,
nefnir höfundur ýmsar skráð-
ar heimildir, en víkur síðan að marg-
víslegum menjum víðs vegar um
Norður-Grænland og eyjarnar norð-
an Kanada, er hann telur sanna, að
þeir hafi þangað komið. Er þar fyrst
á það að drepa, að árið 1824 fann
Eskimóinn Pelimút þrjár vörður og
lítinn rúnastein á eynni Kingíktórs-
súak, sem er á 72 breiddarstigi, nokk-
uð norðan við Úpernivík, og sagði á
þessum rúnasteini, að Erlingur Sig-
hvatsson, Bjarni Þórðarson og Ind-
riði Oddsson hefðu hlaðið vörðurnar
laugardaginn fyrir gangdag, hinn
24. april að fornu tímatali: Þessi rúna
steinn er talinn vera frá fyrri hluta
fjórtándu aldar, og þeir, sem rún-
irnar gerðu, hafa sýnilega haft vetur-
setu á þessum slóðum. Danski vísinda
maðurinn Therkel Mathiassen fann
líka á eynni Inúgsúk litla brúðu úr
viði í þröngum kyrtli og með hettu
á höfði, bersýnilega eftirlíking af
klæðaburði grænlenzks fólks af ís-
lenzku kyni. Bjarnargildrur hafa
fundizt á Eisunesi og ýmsum öðrum
stöðum, svo sem á Melvilleskaga og
í grennd við Lancastersund, Jones-
594
TllUIN^ - SUNNUDAGSBLAÐ