Tíminn Sunnudagsblað - 28.03.1965, Blaðsíða 13

Öræfajökull, krýnt snæ, en gróið
grasi að nokkru upp í níu hundruð
metra hæð og lágvaxnir runnar hér
og þar. Stöðuvatn er í fornum gíg
uppi á fjallinu, og niður hlíðarnar
renna ótal margir lækir um gil
og grófir og steypast í mjóum bun-
um fram af kleifum og björgum.
Undirlendi er nálega ekkert — ein-
ungis örmjó strandlengja á stöku
stað. Við ströndina eru mörgæsir og
seiir og fiskar skammt undan landi.
Eyjan má heita kringlótt, og þver-
mál fjallsins við hafflöt hvarvetna
sem næst tólf kílómetrar. Hvergi
ganga nefnandi vogar inn í strönd-
ina, og engin sker verja hana brimi
og hafgangi, svo að þar er hvergi
viðhlítandi skipalega, svo að ekki sé
talað um höfn. Landtöku verður að
leita í bugum og opnum vikum, þar
sem nokkurt hlé gefst. ef vel stend
ur á vindátt.
Því er sjaldnast að fagna, að
kyrrt sé við Trístansey. Votir vest-
anvindar streyma austur yfir hafið
frá suðurodda Suður-Ameríku, rétt
sunnan við hana, og þar eru storm
ar tíðir. í óveðrum lemur tröllsleg
úthafsaldan ströndina með slíkum
gný, að ekki heyrist mannsins mál.
og löngum er löðrandi brimgarður
umhverfis eyna alla, þótt veður sé
stillt. í maímánuði ár hvert bregð
ur til votviðra, og þá hylur grár
þokukúfur fjaliið og regnskýin
byrgja útsýn til hafs. Það er ekki
fyrr en í októbermánuði, að birtir til
á ný. Aftur á móti er tiitölulega
lítill hitamunur sumar og vetur.
Það má ráða af því, sem hér hef
ur verið sagt, að Trístansey muni
ekki beinlínis vera i þjóðbraut. En
það ætti að verða fullljóst, hve af-
skekkt hún er, sé það einnig haft
í huga, að til Góðrarvonarhöfða eru
nálega þrjú þúsund kílómetrar og
nærfellt hálft fjórða þúsund kíló-
metra í mynni la Platafljótsins.
Byggt ból er þó nær: Á Elínarey
er mannabyggð, og þangað eru ekki
nema um tvö þúsund kílómetrar
Það er líka bæjarleið í lengra Iagi
II.
Nú er meira en hálf fimmta
síðan mannlegt auga leit þennan
stað í fyrsta skipti. í marzmánuði
1506 létu fjórtán skip úr höfn í
Lissabón, og hét sá Tristan da Cunha,
ér þeim flota stýrði. Látið var i
veðri vaka, að skipin ættu að fara
til Austur-Afríku og Indlands. Þeg-
ar flotinn var kominn suður um
Grænhöfðaeyjar, var sveigt í vestur,
og náði hann ströndum Brasilíu heilu
og höldnu. Síðan var ferðinni haldið
áfram suður á bóginn, unz kom á
þau breiddarstig, að vestanvindur-
inn fyllti seglin. Hann átti að bera
skipin austur yfir hafið. En nú tókst
svo til, að sum skipanna lentu vilj-
andi eða óviljandi mjög sunnarlega.
Margt manna dó í þessum hrakning-
um, en þeir, sem af komust, sögðu
þá sögu, að þeir hefðu séð í úthaf-
inu eyjar, sem enginn kannaðist við.
Fundinum var haldið leyndum, en
eyjar teiknaðar á portúgalskt sjó-
kort árið 1509 og skrifað við þær:
„Ilhas que achou tristam da cunha.“
—eyjar. sem Tristan da Cunha
fann.
Nú leið að pví, að Hollendingar
gerðust frægastir sæfarar og sigldu
heimshöfin þver og endilöng. Að
kvöldi 25. dags septembermánaðar
árið 1601 skráði einn hollenzki sæ-
farinn í skipsbók sina: „Við sigld-
um í austurátt í góðum byr í ná-
munda við ey, sem við þekkjum ekki.
Við vikum til hafs til þess að forð-
ast grynningar. með birtingu í
morgun slöguðum við að þessu landi
og komumst nærri ströndinni. Eyjan
er mjög há og snjór efst á fjall-
inu. Við fundum hvergi lendingu og
sigldum því aftur brott. Þegar við
fórum frá eynni, skullu á okkur
hvirfilbyljir frá fjallinu."
Höfðanýlendan hollenzka var
stofnuð 1652, og þremur árum síð-
ar sneri landstjórinn bar sér til Aust-
ur-Indíafélagsins hollenzka og fór
þess á leit, að það gerði út leið-
angur til Trístanseyjar. Hann fékk
þessu framgengt, þótt ekki bæri sú
för neinn árangur. Aftur á móti tók
Austur-Indiafélag Englendinga að
renna hýru auga til eyjarinnar, og
var skipstjórum þess skipað að kynna
sér þar hafnarskilyrði og gefa gaum
að náttúrufarinu. Þar með fylgdi
þessi fyrirskipun: „E' þér finnið ein
hverja eyju, sem er sérstaklega ’
þess fallin, þá setjið þar á land
tvær gyltur og einn gölt og skiljið
þar eftir bréf í flösku, sem þér
bindið við staur á heppilegum stað,
svo að þeir skipstjórar, sem við
sendum þangað síðar, geti lært af
tilraunum yðar.“ Englendingar vor..
farnir að hugsa um að koma sér
upp bækistöðvum á þessum eyjum,
svo að þeir gætu drottnað þaðan yf-
ir hafinu. Landsstjóranum á Elín-
arey var meira að segja sagt að hafa
til reiðu fólk, fénað og útsæði handa
nýlendu á Tristansey. En þessi skjöl
gulnuðu og gleymdust. áður en t.i'
framkvæmda kæmi.
í desembermánuði árið 1810 voru
þrír menn af fiskiskútu frá Boston
settir á land á Trístansey. Það voru
fyrstu mennirnir, sem tóku sér þar
bólfestu. Fyrirliði þremenninganna
hét Jónatan Lambert, og sagan sagði,
að fortíð hans myndi ekki með öllu
flekklaus. En hann var stórhuga og
tók sér konungsnafn, er hann va
kominn til eyjarinnar. Lét hann
birta svolátandi tilkynningu í blaði
í Boston:
„Ég, Jónatan Lambert, fæddui i
Salem í Massaehusetts, hef í dag tek-
Strönd draumalandsins i úthaf-
inu, sæbrött og víða nakin, lam-
in fjallháum bylgjum og súgandi
brimi, jafnvcl flesta daga árs.
Hér lifir fólk ef tll vill mun ham-
ingjuríkara lífi vlð frumstæða
hætti en í iöu borga og þéttbýlla
iðnaðarlanda.
■ ■■ ■ *
T í M 1 N N -r- SUNNUDAGSBLAÐ
°77