Tíminn Sunnudagsblað - 28.03.1965, Blaðsíða 20

ur eða hundur. Þessi jötunn dýra-
ríkisins er stöðugt nytjadýr í Ind-
landi og víðar, þótt tekið sé að
halla undan fæti fyrir houiim, og fyr-
ir honum eigi að liggja að hverfa
af sjónarsviðinu. Fílabein er stöðugt
verðmætt hráefni i listmunagerð.
Indverski fíllinn er sjaldan veidd-
ur til þess að drepa hann. Hann
er í ýmsu frábrugðinn frænda sín-
um í Afríku. Þeir mega heita jafn-
stórir, en tennur Afríku-fílsins eru
stærri, einnig eyrun. Afríku-fíllinn
hefur kúpt enni, en hinn hefur laut
milli brúnanna. Ranatotan á ind-
verska fílnum líkist einna helzt
fingri, en á hinum minnir hún á
varir. Báðir eru þeir jurtaætur og
lifnaðarhættir eru nokkurn veginn
hinir sömu.
Það er bæði erfitt og tímafrekt
að veiða lifandi fíla, og til þess
þarf hundruð manna. Áður fyrr voru
oft notaðar gryfjur, sem dýrin voru
látin falla í, en þvi var hætt, því
að umbrot fílanna í þeim voru svo
ógurleg. að stundum leiddi til dauða
þeirra.
Fjölskyldulíf fílanna er allmerki-
legt. Þeir lifa saman í stórum fjöl-
skylduhópum. Þar er aðeins einn
„heimilisfaðir," en margar „konur"
og börn, þar er fjölkvæni ríkjandi.
Nú kemur það fyrir, að keppinaut-
ur um húsbóndatignina gefur sig
fram, og verður hann þá að berj-
ast um völdin við þann, sem fyrir
er. „Eiginkonurnar“ standa hlutlaus-
ar umhverfis þá, og þær vita, að
sá, sem ber sigur af hólmi, verður
maki þeirra framvegis. Afkvæmin
fæðast venjulega eitt og eitt í senn,
en þó er til, að tvíburar fæðist. Þau
koma með margra ára millibili. Frjó-
semiskeið kvendýrsins er nokkrir
nokkrir mannsaldrar, en samt eign-
ast hvert dýr ekki nema þrjú eða
fjögur afkvæmi um ævina.
Menn hafa reiknað, að á 500 ár
um geti afkomendur einna fílahjóna
orðið allt að 15 milljónir, en það
verður aðeins með því móti, að hvert
nýtt hjónaband, sem til er stofnað,
fái að renna sitt skeið án þess, að
nokkrar utanaðkomandi truflanir eða
óhöpp komi í veg fyrir það. í hverj-
um fílahóp eru tíu til tuttugu ein-
staklingar. Þeir hafa mjög sterka fé-
lagsvitund og standa ætíð saman.
Það fyrsta, sem veiðimenn verða að
gera, er að finna svæði það í frum-
skóginum, sem hópurinn heldur sig
á. Fyrst eru þrjú eða fjögur hundr-
uð menn látnir umkringja svæðið,
og þeir kveikja mörg bál á milli
sin í hringnum til þess að styrkja
vörnina. Smátt og smátt er hring-
urinn þrengdur. Inni á miðju svæð-
inu er svo gerð girðing úr sverum
staurum og greinar fléttaðar á milli
þeirra. Aðeins eitt hlið er á girð-
ingunni og í því grind, sem lyft er
upp. Allur þessi útbúnaður er vand-
lega falinn í bambus eða öðrum
runnum og greinum. Þegar síðasti
fíllinn hefur þrammað inn um hlið-
ið, er grindin látin falla og hópur-
inn er lokaður inni eins og í gildru.
Allur þessi undirbúningur er fram-
kvæmdur áf heimamönnum, en evr-
ópsku veiðimennirnir koma ekki til
skjalanna fyrr en þessum hluta verks
ins er lokið.
Djúpur og breiður skurður er graf-
inn með girðingunni innanverðri,
svo að dýrin, sem innilokuð eru,
ráðizt ekki á hana. Þessi undirbún-
ingur getur tekið margar vikur jafn-
vel mánuði, og á meðan á honum
stendur, gæta menn þess, að dýrin
verði fyrir sem minnstri styggð og
verði ekki vör við, hvað á seyði er.
Þetta er starf, sem krefst tölu-
verðrar hyggni, reynslu og dugnaðar.
Það er hreint ekki vandalaust að
standa augliti til auglits við hóp
villtra fíla. Ef fengitími stendur yf
ir, er afar hættulegt að ráðast á
þá. Einnig eru kvendýr með unga
varasöm. Ef flokkurinn allur verður
fyrir styggð, svo að hann taki á
rás, vinnur hann bug á hvaða mót-
spyrnu sem er, og getur þá stfb far-
ið, að verði að byrja á öllu að nýju.
En margra alda reynsla og venjur
hafa gert heimamenn bæði árvakra
og snarráða, og mistök koma sjald-
an fyrir. Þolinmæði og þrautsegja
bregðast ekki, og síðasti dagurinn
rennur upp, þegar síðasta dýrið
þrammar þungum skrefum inn um
hliðið.
Nú hefst sá þáttur veiðanna, sem
er hvað mest spennandi og ef til
vill alhyglisverðastur. Án hjálpar
taminna fíl kæmust menn ekki langt
með hina villtu. Við undirbúning-
inn voru þeir látnir hjálpa til við
að beina villtu fílunum í rétta átt,
og þegar orðið er fullskipað í girð-
inguna, hjálpa þeir til að vinna bug
á föngunum. Áður en fangarnir eru
fluttir á áfangastað, verður að fjötra
þá rækilega með sterkum reipum.
Það eitt út af fyrir sig er íþrótt,
og fyrir þann, sem aldrei hefur séð
siíkt áður, er það vonlausara verk
en nokkuð annað. En veiðimönnun-
um bregzt sjaldan bogalistin í því
fremur en öðru. Nú eru tamdir fíl-
ar látnir koma inn og bera feikna-
svera kaðla og reiðmann á baki.
Villtu fílarnir tortryggja aldrei þessa
hæglátu og stilltu ættingja sína.
Tömdu fílarnir eru venjulega kven-
dýr, sem eflaust vita ofurvel, hvernig
á að færa sér veikleika fórnardýr-
anna í nyt. Veiðimenn geta farið
inn í girðinguna á baki tömdu fíl-
anna, án þess að eiga nokkuð á
hættu. Nokkrir tugir heimamanna
stija á bökum fílanna inni í hópn-
um, en aðrir klifra upp í girðing-
una til þess að fæla frá eftirlegu-
kindur og beina athygli fílanna frá
starfi þeirra, sem eru að leggja ris-
ana í fjötra, en það fer fram í
algerri kyrrð. Maður situr á baki
tamins fíls, aðrir skjótast milli fóta
og undir kvið villidýranna, en eitt
þeirra er látið standa milli tveggja
taminna. Allur hópurinn er látinn
þjappa sér saman, meðan reipi er
sett um svera hálsana og lykkju
brugðið um anna afturfótinn. Dýrið
er síðan bundið vi,ð stórt tré alveg
hjá. Þá eru tömdu fílarnir fjarlægð-
ir, og þegar hinir villtu finna, að
þeir eru ekki lengur frjálsir, hefst
baráttan fyrir frelsinu. Endalok
þeirrar baráttu er fyrirfram ráðin.
Kaðlar eru dregnir yfir höfuð dýr-
anna og festir í tré, trjábúta eða
tamda fíla. Ekkert útlit er fyrir, að
mótspyrna þeirra verði að nokkrum
notum, þótt baráttan standi tímum
saman. Vein ofsahræddra, óðra dýra
fylla loftið, jörðin nötrar undir gíf-
urlegum átökum þeirra við að reyna
að losna, tré braka og bresta. Hér
er að gerast sagan um Gúlliver í
Putalandi. Risinn verður að láta í
minni pokann fyrir sameinuðum
kröftum og samtakamætti dverganna,
og hann fellur til jarðar. Baráttan
er endurtekin, en stendur æ skem-
ur í senn, og loturnar verða strjálli.
Að lokum eru dýrin örmagna af
hungri og þorsta, líkamskraftarnir
þverra óðum, og þau híma hjálpar-
vana í fjötrunum, og fyrir kemur,
að þau sofna. Nú er loks tímabært
að flytja þau á áfangastað.
Nú er fyrir höndum löng ganga
gegnum villta auðnina, áleiðis til
næstu járnbrautar. Hver villtur fíll
er hafður milli tveggja taminna,
annar er fyrir fram'an hann, hinn
fyrir aftan. Þeir eru allir bundnir
saman með 20—30 feta löngum taug-
um. Á göngunni eru taugarnar hafð-
ar hæfilega slakar, svo að strax taki
í, ef fanginn gerir tilraun til að
víkja af réttri leið. Stundum er einn-
ig brugðið taug um hálsinn, ef þess
þykir þurfa. Venjulega eru fílarn-
ir fluttir tveir og tveir í vagni, og
maður situr á baki hvers þeirra.
Þetta er í rauninni fyrsti þáttur
tamningarinnar.
Það er erfitt að gera sér í hug-
arlund, hvaða hugsanir bærast í höfð-
um þessara villtu barna frumskóg-
arins, þegar þau eru þannig rifin
út úr umhverf/ sínu og koma allt í
einu á nýja og framandi staði. En
filarnir sætta sig furðanlega við vald
mannsins. Tamningin tekur marga
mánuði; hve margir þeir verða, getur
farið eftir skapgerð hvers einstakl-
ings og ýmsu öðru. Fyrst í stað er
beitt hörðum aga, en þegar nein-
andanum lærist, að mótþrói kemur
honum ekki að haldi, er smám sam-
an slakað á. Að lokum finnur dýr-
ið, að þaö er meðhöndlað af hyggni
284
TtlllNN - SUNNUDAGSBLAÐ