Tíminn Sunnudagsblað - 28.03.1965, Blaðsíða 17

Abdúlla Kahhar er tœplega sextugui maðar og allafkasta-
mikill rithöfundur af kyni XJzbeka. Hann s/crifar á úzbesku,
sem er mdl skylt tyrknesku. Úzbekar standa traustum fótum
l fornri menningarerfö og hafa iðkað skáldskap síðan
snerhma á miðöldurp. Skáldsögur þcer, sem uzbeskir höfundar
skrifa nú, eru þó mjög mótaðar af rússneskri skáidsagnagerð.
Fyrsta bókin eftir Abdúlla Kahhar kom ut árið 1924, og í
kringum 1930 v6r hann orðinn fvilmótaður rithöfundur.
Sumar skáldsögur hans eru taldar meðal þess, sem bezt hefur
verið skrifað á úzbesku í óbundnu máli.
arssaissssaammis^ammmaK^BBsasBamsaB^emssmmíammmafíasBiíiis^s
í vont skap, og augun, sem hann
hvessti á konu sína, virtust segja:
„Þú færö aldrei annað en berja-
mauk og súrmjólk."
Þetta varð til þess, að hún beitti
sjálfa sig hörðu og neyddi ofan í sig
grautnum, hversu mjög sem henni
bauð við honum. En í næstu andrá
náfölnaði hún. Hún reis á fætur og
hljóp út í hornið. Þegar hún kom
aftur, voru augu hennar rauð
og þrútin.
„Þú byrjar að spá alls kon-
ar óhöppum, áður en barnið er einu
sinni fætt,“ sagði Túrabjan þungbú-
inn.
Konan tók þegjandi af borðinu.
Svo hellti hún vatni í skaftpott og
sagði lágum rómi:
„Fyrir peningana, sem þú fleygð-
ir í hunangið, hefðir þú getað keypt
eitt granatepli."
„Það hefði ég kannski getað,“ svar-
að Túrabjan ísmeygilega meinlega
„En nú var það hunang, sem ég
keypti.“
„Maður skilur það svo sem. Þú
ertir mig með því að koma heim
með þetta hunang, sem hundur hefði
ekki einu sinni lyst á að sleikja.1'
Við svona ádrepu verður manni
svarafátt. En þegar maður hefur átt
að sig, hrjóta orð, sem hæfa eins og
krepptur hnefi.
„Og þar gerði ég hárrétt," öskr
aði Túrabjan skjálfraddaður. „Fjand
inn eigi þetta — er það mín sök
þó að þú sért svona?“
Vanfærar konur munu bezt skilja,
hvernig þessi orð orkuðu á húsfreyj
una. Túrabjan hafði ekki fyrr sleppt
þessu út úr sér en hann varð dauð-
skelkaður við það eitt að horfa á
hana. Reiði hans var rokin út i
veður og vind, og ef stærilæti hans
hefði ekki bannað honum það, hefði
hann undir eins gengið til hennar,
lagt höfuð hennar að brjósti sér og
sagt:
„Þú mátt ekki gráta. Það var
heimskulegt af mér að segja þetta.“
„Þetta er sjálfri þér að
kenna,“ sagði hann loks eftir langa
þögn. „Mig langaði bara til þess að
kaupa þetta, því að það vill svo til,
að hunang er ekki mjög dýrt núna,
og peningaráð okkar eru lítil. Kunn-
ingi húsbónda míns kom með hun-
ang, sem hann gaf honum, og ég
bað hann að selja mér ofboð lítið
af því. Ég hélt, að ég gæti glatt þig
með því. Þetta er þó ekki í fyrsta
skipti á ævinni, sem ég býð þér hun-
ang.“
Túrabjan var sáttfýsin sjálf — eng-
in ögrun lengur í röddinni. En kona
hans gaf því ekki gaum. Hún heyrði
þetta reyndar, en það öldurót, sem
orðaskipti þeirra höfðu valdið í huga
hennar, kæfði alla sáttfýsi. Það voru
ekki nema þrjú ár síðan þau gengu
í hjónaband, og henni hraus hugur
við því, að hann skyldi geta tengið
sig til þess að segja það, sem hann
hafði látið sér um munn fara. í raun
inni hafði hann sagt henni að fai'a til
fjandans. Hana langaði aðeins til
eins — að bragða 'granatepli. Og nu
kom upp úr kafinu, að maðurinn
hennar, eina hjálparhella hennar í
lífinu, var þess vanmegnugur að upp
fylla svo lítilfjörlega ósk.
Konan snaraðist inn í húsið. Það
var fyrir löngu farið að skyggja í
því.
Túrabjan rölti líka inn. Konan sat
við gluggann, studdi olnbogum á
kreppt hnén og lét hökuna hvíla í
höndum sér. Hún starði upp í dimm
gráan himininn, en Túrabjan (vísteig
á miðju gólfi og vissi ekki, hvað
hann átti til bragðs að taka. Niðrt
í garðinum logaði á lukt, og í kring-
um hana flögruðu fiðrildi, Eitthvað
slóst harkalega í þakið, og það mátti
líka heyra, að kakkalakkarnir voru
komnir á kreik. Svo varð hljótt. Það
var hér um bil eins og þögnin óm-
aði í eyrum Túrabjans. líann settist
líka við gluggann og byrjaði að stara
upp í himininn, þar sem stjörp
urnar tindruðu.
Allt í einu var eins og eldur gysi
upp á milli hárra espitrjánna í trjá-
garði dómarans. Eitthvað þeyttist
upp og dró á eftir sér langa eldrák.
Það flaug hærra og hærra, unz það
sundraðist uppi í sjálfum himninum
með neistaflugi og marglitu eldregni.
„Flugeldar," sagði Túrabjan
„Múranjan dómari er að halda upp
á afmæli sonar síns.“
Konan sat grafkyrr og mælti ekki
orð frá vörum. Hún hafði
aldrei komið inn í trjágarð dómar-
ans, en hún hafði heyrt, að þar væri
heill skógur af granateplatrjám. Þeg-
ar horft var á eplin hangandi á trjá-
greinunum, sýndust þau hér um bil
eins stór og tekönnur.
„Þvílík undur, sem þessir flugeld-
ar hljóta að kosta,“ sagði Túrabjan.
„Ef skotið er hundrað skotum og
hvert skot einn fanga, þá verða það
hundrað tangar, og þá eyðir hann tíu
hvert skot kostar einn tanga, þá
verða það hundrað tangar, og þá eyð-
ir hann tíu sinnum meira í þetta en
hann borgar mér fyrir vinnu mína
í heilan mánuð . .“
Þau sátu lengi þegjandi. Loks
geispaði Túrabjan hátt og lengi og
smeygði sér úr skyrtunni.
„Gerðu við þetta,“ sagði hann við
konu sína og fleygði skyrtunni til
hennar.
Hún tók við skyrtunni og lagði
hana hjá sér.
„Gerðu það undir eins,“ bætti
Túrabjan við, þegar hann sá, hve
konan fór sér hægt. „Taktu til hend-
inni, manneskja — heyrirðu það?“
„Hvaða öskur eru þetta? Auðvit-
að geri ég við hana. Liggur þér svona
mikið á?“
„Ætlar þú að gera mér það til
skammar að láta mig ganga i þessu
svona eða hvað?“
Túrabjan þreif skyrtuna og fór í
hana aftur.
„Ef allt á að vera manni
tii skammar, þá væri eins gott að
vera dauður,“ bætti hann við.
„Fátæktin er kannski fyrir sig.
en . . ..“
„Það er aumt að vera snauður,“
sagði könan dauflega.
Hún sagði þetta þannig, að áherzl-
an féll öll á eitt orð — aumt. Túra-
bjan fannst í því fólgin ákæra á
hendur sér. og honum þykknaði í
skapi á ný.
„Hvaða dyigjur eru þetta?“ sagði
hann ógnandi. „Leyndi ég þig því
kannski, að ég var fátækur? Held
urðu, að ég hafi verið í lánsfötum
á brúðkaupsdaginn okkar eins og
sumir gera? En þú getur reynt a'ö
ná þér í einhvern ríkari mín vegna.“
„Þú gætir að minnsta kosti gefið
konunni þinni tvö eða þrjú
granatepli.“
Það var eins og hnífur væri rekinn
í brjóstið á honum.
„Gefið og gefið,“ muldraði hann
lágri röddu, sem hljómaði ankanna-
lega. „Eins og ég hafi aldrei gefið
þér granatepli.“
„Nei — aldrei,“ sagði hún illsku-
lega og sneri þrútnu andlitinu frá
honum.
I I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
281