Tíminn Sunnudagsblað - 11.04.1965, Blaðsíða 5

Sauðaneshreppi, en sú jörð er iiú
komin í eyði, og nú síðast í tuttugu
og þrjú ár í Hlíð i sömu sveit. Kona
mín er Hólmfríður Sóley Hjartar-
dóttir frá Hlíð. Við eigum fimm
börn, og eru fjögur þeirra búsett
í Reykjavík.
— Hvað er helzt títt um búskap
á Langanesi nú?,
— Um búskap og búsetu á Langa-
nesi er það helzt að segja, að síð-
ustu árin eru jarðir að fara i eyði
hver af annarri og fólki fækkar. Er
þar sömu sögu að segja og um fleiri
ftfskekktar sveitir víðar á landinu.
Til mark3 um það er, að fyrir tuttugu
árum voru tuttugu og sex byggð ból
{ Sauðaneshreppi, en í sveitinni eru
nú aðeins tólf. Heimilisfast fólk þar
er nú rétt um hundrað manns, en
vlð manntalið 1914 voru íbúar Sauða-
neshrepps nálægt hálfu fimmta hundr
fttji. Þess má geta f því sambandi,
iið þá var Langanes allt einn hrepp-
ur og því þorpið Þórshöfn þar tal-
ið með, en íbúar þar voru þá eitt
þundrað og tveir. Einnig var þá að
byrja að myndast þorp á Skáluin og
Útgerð komin þar mikil á sumrum.
En 1946 var Sauðaneshreppi skipt í
tvo hreppa og varð þá Þórshöfn og
Syðra-Lón sérstakur hreppur. Nú
eru Skálar komnir I eyði, svo og
jarðir í yzta hluta sveitarinnar utan
Skoruvíkur, sem seinna verður að
vikið.
Mín skoðun er su, eð eyðing þess-
arar sveitar sé ekki því að kenna
að þar sé vei ia aö búa en acnars
staðar, því að á T,a;'.gai'e?.i eru marg-
ar stórar og góðar bújarðir, mjög
vel fallnar til sauðfjárbúskapar, þar
sem þar er oft snjólétt og vetrar-
beit góð, bæði til lands og sjávar,
og afréttarlönd eru eins og víðar
í Norður-Þingeyjaisýslu talin ein
þau beztu á landinu. Það, sem eink-
um veldur því, að afkoma bænda
hefur ekki reynzt þar góð á undan-
förnum árum, stafar vitanlega fyrst
og fremst af því, að bú hafa verið
lítil, sem og aftur stafar af hinu,
að ræktun hefur verið þar skammt
á veg komin, en hún er, svo sem
allir vita, undirstaða búskapar í land-
inu. Ræktunarskilyrði mega þó heita
góð víða, þar sem að minnsta kosti
flestar þær jarðir, sem enn eru í
byggð, eiga mýrar til ræktunar, sem
margir myndu öfunda Langnesinga
af. Fyrir nokkrum árum var svo
hafizt handa um að ræsa fram mýr-
arnar með vélgröfu, og síðast lið-
ið sumar vann þar vél frá landnámi
ríkisins á nokkrum bæjum og á að
halda því verki áfram að minnsta
kosti næsta sumar. Þá setja bændur
þar nú von sína um, að úr rakni,
á það, að Kaupfélag Langnesinga er
nú að koma upp mjólkursamlagi, og
standa von|r til, að það geti ef til
vlll tekið til starfa á næsta sumri.
Vegna þessarar vonar eru nú nokkr-
ir bændur að ala upp nautgripi og
breyta búskaparháttum í samræml
við það. Við Langnesingar erum þó
ekki lengra á eftir öðrum en það, að
nú eru á öllum bæjum dráttarvél-
ar og nauðsynlegustu heyvinnuvélar,
og á nokkrum stöðum er súgþurrk-
un, þó að alltaf vanti eitthvað. Ég
persónulega er svo bjartsýnn, að ég
hef trú á, að búskapur á Langanesi
eigi framtíð fyrir sér ekki síður en
annars staðar, meðal annars vegna
þess, að samgöngur eru góðar á sjó,
í lofti og á láði. Vegir mega heita
góðir, og heyrt hef ég haft eftir
ferðamönnum, að vegurinn frá Þórs-
höfn út nesið og út að Heiðarfjalii
muni vera einhver hinn bezti á iand-
inu. Þá er og vegur kominn af þjóð-
vegi heim á hvert býli, svo og sími.
En rafmagnið vantar. Skilyrði til
þess, að við fáum rafmagn, er, að
býlum fjölgi og byggðin þétlist. Og
í von um, að það megi verða, er
nú gert átak um þurrkun lands. Enda
þótt skilyrði öll til sauðfjár-
búskapar séu enn betri, taka bændur
nú ef til vill einhverjir það ráð að
fara yfir í mjólkurframleiðslu sök-
um erfiðleika, sem skapast og vaxa
við það, að býlum og fólki fækkar.
svo að æ erfiðara verður um smala-
mennsku og göngur í sambandi við
sauðféð.
í það, sem við köilum gamla daga,
eða fyrir síðustu aldamót, var sjávar-
útvegur stundaður frá öílum sjávar-
jörðum, og á þessari öld var svo
sem kunnugt er um tíma eða frá
1912 og fram undir 1930 mikil fiski-
útgerð á Skálum, og um það bil reis
þar upp blómlegt fiskiþorp. Nú er
ekki teljandi útgerð á Langanesi
annars staðar en á Þórshöfn, en
bændur eru hættir að sinna sjó sök-
um mannfæðar. Þó eru enn talin
einhver beztu fiskimið okkar við
Langanes. Til þess að uppbygging
atvinnuveganna hjá okkur geti hald-
ið áfram með eðiilegum hætti, vant-
ar peninga og aftur peninga.
Þar sem ég minntist á það áður,
að ég væri alinn upp bæði á Langa
nesi og Langanesströnd, skal það
skilgreint nánar þannig, að á Langa-
nesströnd, sem er nyrzti hreppur í
Norður-Múlasýslu og næsti hreppur
við Sauðaneshrepp, sem er nyrzti
hreppur í Norður-ÞingeyjarsýslU, átti
ég heima um tíu ára skeið. Fyrst
í Gunnólfsvík, sem er nyrzti bær í
Skeggjastaðahreppti, í sex ár. Þar átti
eitt sinn heima draugur að nafni
Gunnólfsvíkur-Skotta, en útdauð var
hún að mestu, þegar ég var þar og
ekki annað eftir til minja en einn
hrörlegur torfkofi, sem bar nafnið
Skottukofi. En á Kverkártungu í
sömu sveit, þar sem ég átti heima
í fjögur ár, átti heima sá nafnkenndi
draugur, Tungu-Brestur, sem víða ®r
getið um I þjóðsögum, en farinn
var hann þá allmjög að dofna, og
varð ég lítt var við hann. Þá var
og með nafnkenndari draugum byggð
arlagsins Hlíðar-Gunna, sem einnig
eru sagnir af í þjóðsögum. Hún var
sending til Torfa hreppstjóra í Hlíð,
og lauk þeirra viðskiptum með því,
að því er sagan segir, að hún tók
af honum sieggjuna og rotaði hann
við fiskasteininn, þar sem hann,
gamall og blindur var að berja harð-
'iskinn. Sá steinn er þekktur enn.
Þóít ég hafi þannig á þremur bæjunft
verið samtíða draugum, hef ég þó
aldrei orðið var við neitt ýfirnáttúru-
legt.
— Nú heyrist í fréttum, að hafí*
sé við Langanes. Hafið þið Langnes-
ingar ekki komizt í kynni við hann
áður?
— Já, þú spyrð mig um hafísinn
við Langanes. Um hann er ég ekkj
sérlega fróður nú, því að þegar é£
fór að heiman, var að vísu ísinn
kominn þar upp undir, en varð að
sögn landfastur eftir að ég flaug
hingað suður. Hér fyrr á dögum vat
oft hafís við Langanes svo sem ann-
álar herma, en ekki hefur það verið
í minni tíð, nema frostaveturinn
1917—18. 1918 gekk þar bjarndýr á
land, kom að Eldjárnsstöðum næst*
bæ við Hlíð, og var unnið þar, en
frásögn af því var nýlega birt 1
Tímanum. 1911 kom lítils háttar ís-
hrafl upp að nesinu, og voru þá
drepnir þar í vök nokkrir höfrung-
ar. En þar sem fregnir aliar af ísn-
um koma frá Skoruvík, sem nú 'ef
oft nefnd i sambandi við ísinn, Þá
þykir mér hlýða að minnast á nokkra
þætti úr sögu Skoruvíkur og vil
nefna þá í því sambandi nöfn nokk-
urra manna, sem þar hafa búið.
Skorúvík á að baki merkan þátt
í þjóðarsögunni. Þar bjuggu nafn-
kenndir menn á sinni tíð.
Ólafur Finnbogason, sem kallaður
var Ólafur Skorvikingur, eftir a8
hann settist þar að, einhvern tíma
milli 1740 og 1750, kom þangað frá
Skógum í Vopnafirði, þá maður á
miðjum aldri. Ólafur þótti merkasti
maður, enda stórvel ættaður. Ólafur
var af Burstarfellsætt, kominn af
þeim hjónum Árna Brandssyni og
Úlfheiði Þorsteinsdóttur, sem gerðu
bú á Burstarfelli um 1530. Búa af-
komendui’ þeirra enn á Burstarfelii,
og mun það vera annað býlið á
landinu með lengsta búsetu sömu
ættar. Úlfheiður, var dóttir Þorsteins
sýslumanns Finnbogasonar í Hafra-
fellstungu, dóttursonar Finnboga
gamla í Ási, Jónssonar, og er ætt
sú kölluð ýmist Hafrafellstunguætt,
Ásætt eða Langsætt, því að Finnbogi
var sonur Jóns langs, sem féll í
þeim fræga Grundarbardaga með
Smið Andréssyni. Ólafur átti margt
barna. -Séra Einar Jónsson á Hofi
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
317