Tíminn Sunnudagsblað - 11.04.1965, Blaðsíða 8

Skólahúsin í Flensborg árið 1906.
sem hann var í vínnu, að hluti
kaupsins væri goldinn í f æði.
Nú kunna menn að halda, að
Guðmundur Grímsson hafi verið
einstakur nirfill, þröngsýnn og
hugsjónalaus, og kvalið sjálfan
sig til þess eins, að hann gæti
eignazt fáeínar krónur. En svo
var ekki. Hann sólundaði ekki eig-
um sínum, en hann gekk í hlýjum
og skjólgóðum fötum og gerði vel
við sig í mat. Hann hafði að jafn-
aði betra og kostameira viðurværi
hjá sjálfum sér en þorri fólks við
sjávarsíðuna áttí þá að venjast.
Og það, sem meira var: Hann var
lika framfaramaður. Honum var
til dæmis hugleikið, að alþýða
manna gæti átt kost á meiri og
betri menntun en verið hafði á
uppvaxtarárum hans sjálfs og
lagði þar karl og konu að jöfnu.
Slíkt var þá mikið frjálslyndi, þvi
að enn drottnaði sá hugsunarhátt-
ur, að bókleg iðja væri konum
gagnslitil. Og ekki vísaði helzta
menntastofnun landsins, lærði
skólinn í Reykjavík, þar veginn,
því að fyrsta konan lauk þar ekki
stúdentsprófi fyrr en 1899 og sú
næsta árið 1910.
Fyrir og eftir aldamótin áttí
Guðmundur heima í Hafnarfirði.
Var hann þar um skeið að minnsta
kosti í sjálfsmennsku í koti, sem
hét Steinsstaðir. Svo sem kunnugt
er hafði séra Þórarinn Böðvars-
son í Görðum gefið stóreígnir til
þess að standa undir skóla í Flens-
borg. Var þar síðan barnaskóli
hin fyrstu ár, en frá 1882 varð
Flensborgarskóli jafnframt al-
þýðu- og gagnfræðaskóli, og loks
var stofnuð þar kennaradeild ár-
ið 1892. Guðmundur Grímsson bar
góðan þokka til Flensborgarskól-
ans, hvort sem því hefur valdið
almennur áhugi hans á alþýðu-
menntun eða einhver sérstök at-
vik hafa legið til þess. Festist með
honum sá ásetningur að stofna
sjóð í tengslum við Flensborgar-
skóla til styrktar mönnum, er
stefndu að því að gerast alþýðu-
kennarar.
Guðmundur lét ganga frá erfða-
skrá sinni á lögmætan hátt vetur-
inn 1896. Mælti hann svo fyrir,
að bróðursonur sinn einn, Guð-
mundur Ásmundsson í Eyvindar-
tungu í Laugardal, skyldi hreppa
fimm hundruð krónur af eigum
sínum, en allar eignir hans aðrar
áttu að renna í þennan sjóð, er
tvö kennaraefni í Flensborg, pilt-
ur og stúlka, skyldu fá úr náms-
styrk, þegar vextir hefðu náð til-
skilinni fjárhæð. Taldist Guð-
mundi svo til, að hann ætti þá
þrjú þúsund krónur, mest í reiðu
fé.
Nú leið og beíð. Guðmundur
var orðinn gamall maður og flutt-
ist austur í Árnessýslu, þar sem
frændfólk hans var flest. Þar dó
hann á Neðra-Apavatni árið 1908,
áttræður að aldri. Ólíklegt er, að
gamli maðurinn hafi getað unn-
ið fyrir sér hin síðustu ár, þó að
sjálfsagt hafi hann lengi verið líð-
tækur við tóskap og hrosshárs-
vinnslu. En svo góður fjárgæzlu-
maður var hann, að eigur hans
rýrnuðu ekki. Þegar Guðmundur,
frændi hans og nafni, hafði feng-
ið þá fjárhæð, er honum var ánöfn
uð í erfðaskránni og greiddur
var erfðaskattur og kostnað-
ur allur, bæði við útför gefand-
ans og skipti eftir hann, varð eft-
ir allvæn fúlga: í sjóðinn runnu
2373 krónur og 73 aurar. Nokk-
uð var að vísu bundið í láni, en
það greiddist vel og skilvíslega.
Þá hefði Guðmundi verið far-
ið að förla, ef hann hefði lánað
óreiðumönnum.
Þetta var drjúgum meiri fjár-
hæð en þeim kann að virðast í
fljótu bragði, er hafa í huga verð-
gildi peninga nú á dögum. Og
árið 1914 voru vextirnir orðnir
svo miklir, að þá hefði mátt veita
styrki úr sjóðnum í fyrsta skipti.
En þá var sú breytíng orðin á,
að Flensborgarskóli var ekki leng-
ur kennaraskóli. Það var breyting,
sem Guðmund Grímsson hafði
ekki órað fyrir. Þaðan af síður
hafði honum til hugar komið, að
sá tími væri skammt undan, að
allir unglingar í landinu ættu kost
á aukinni menntun eftir fermingu
í skólanum, sem kostaðir væru af
almannafé.
Styrkir til kennaranáms voru
þó veittir úr sjóðnum fáeinum
sinnum. En nú um langt skeið
hefur sjóðurinn staðið óhreyfður.
Um síðustu áramót voru í hon
um 15.351 króna og 20 aurar. En
í rauninni er það vandamál, hversu
með hann skuli fara, svo að virt-
ur sé vilji gamla mannsins.
I næsta blaöi veröur meö-
al annars efnis:
*
Grein um jurtalitun,
vandaverk, sem margs
þarf við að gæta.
★
Únnur grein um kynja-
lyfin — þar segir af af-
reksmanninum Mansfeld-
Biillner, sem seldi íslend-
ingum bramann, góðrar
minningar.
★
Frásaga um skipsstrand
viö Kóreuströnd.
*
Sögukafli eftir Söru
Lidman, sænsku skáld-
konuna, sem skrifar um
svarta fólkið í Afríku og
sambúð hvítra manna við
það . ■ <*
320
T t M i N N — SUNNUDAGSBLAÐ