Tíminn Sunnudagsblað - 11.04.1965, Blaðsíða 13

„AuSvifaS var mest af þessu sett saman af fólki, sem ekki hafSi hugmynd um,
hvaS þaS var að gera, en úr því var bætt með vottorðum frá mönnum með
■burðarmikla titla".
urspeninga hrepptu, gerðu sér þó oft
hægt um hönd og Iétu sjálfir teikna
þá á umbúðirnar. Gat þá stundum
farið svo, að alþýða villtist á þvi,
hvaða peningar veittir höfðu verið
í Briissel eða Lundúnum og hverjir
teiknaðir fyrir fáeinar krónur eða
mörk á einhverjum hanabjálka í
Kaupmannahöfn eða Hamborg. Enda
kannski hvorir tveggja viðlíka mikils
virði.
ÖllUm var þessum lyfjaframleið-
endum það sameiginlegt, að þeir
stunduðu iðju sína af einskærum
mannkærleika. Samt létu þeir engan
vita, hvernig hinir ágætu læknisdóm-
ar þeirra voru settir saman. En það
stafaði af því, að þeir vildu ekki
láta hinar merku uppgötvanir sínar
komast i hendur misjafnra manna,
sem ekki kynnu með þær að fara.
Samt risu upp nýir og nýir aðilar,
sem þóttust geta farið í fötin þeirra.
Vörnin gegn viðsjálu sulli þeirra var
hin gamalkunna upphrópun: „Varizt
eftirlíkingarnar." Það var líkt og í
sögu-Dickens um lyfjakúlur Metúsal-
ems: Allt var svikið nema á því væri
hið eina, rétta innsigli.
III.
ísland var afskekkt land á fyrri
hluta nítjándu aldar, og þar var fátt
lærðra iækna og trú manna á getu
þeirra ekki ávallt ýkjamikil. Aftur á
móti þóttust margir hafa dágott vit
á sjúkdómum og lækningum, enda
hafði fólk vanizt því kynslóð fram af
kynslóð að verða sjálft að sjá sér
borgið eða deyja ella drottni sínum.
Fjöldi presta og bænda sifinti lækn-
ingum öðrum þræði, sumir með
mestu „heppni," eins og þá var að
orði komizt. Fólk hafði hina mestu
tröllatrú á sumum þessara manna.
En þar að auki voru svo blóðtöku-
men/i í hverri sveit og ótal smærri
græðarar, jafnvel í hópi flækinga og
landshornamanna.
Þjóðverjinn Samúel Hahnemann
hleypti hómópatíunni eða smá-
skammtalækningunum af stokkunum
seint á átjándu öld, og það var auð-
vitað ekki að sökum að spyrja: Þótt
ísland væri allfjarri hinum miklu
þjóðlöndum, hafði hann eignazt hér
marga áhangendur að nokkrum ára-
tugum liðnum, og um langt skeið
voru hómópatarnir mikil átrúnaðar-
goð. Kenningin var sú, að eiturefni,
sem framkölluðu sjúkdómseinkenni
hjá heilbrigðum manni, læknuðu sjúk
dóma, er hefðu í för með sér sömu
eða svipuð einkenni, ef þau væru
gefin sjúklingunum mjög útþynnt.
Töluðu menn mjög fjálglega um sál
hómópatameðalanna — „sál þeirra
væri svo vel leyst frá eitureðli þeirra,"
að þau gerðu engum manni mein.
Til viðbótar þessu öllu voru svo
óteljandi húsráð, sem fóik hafði fest
trú á, mörg hver erfð frá kynslóð
til kynslóðar — sum næsta óhugn-
anleg.
Og þeir, sem með þessar lækning
ar fóru, voru ekki þrúgaðir neinni
minnimáttarkennd. Þegar Jón Hjalta
lín tók við landlæknisembættinu upp
úr miðri nítjándu öld, birti hann
grein, þar sem hann varaði við al-
þýðulækningunum. Honum var óðar
svarað fullum hálsi í einu blaðanna
af „nokkrum bændum," sem vörðu
skoðanir sínar á sjúkdómum og lækn
ingum í líf og blóð, brugðu land-
lækni um það, að hann hefði kom
izt „svo auðvelt að nafnbótinni í Kíl
um árið“ og klykktu út með því, að
hann kæmi „tii dyra í málefni þessu
annað hvort sem hrekkvís eða fá-
vis eða hvort tveggja."
Þau læknisráð, sem iandsmenn
höfðu lengi aðhylízt, voru mest fólg-
in í blóðtökum og kröftugum inn-
tökum. Það mátti taka fólki blóð á
fimmtíu og þremur stöðum, og átti
sín æðin við hverjum kvilla. Lifrar-
æðin og hjartaæðin voru til dæmis
í olnbogabótinni, en miltisæðin á
handarbakinu. Hrjáðu margir sjúk
dómar sama manninn, að dómi blóð-
tökumeistaranna, varð að opna æðar
á mörgum stöðum, ef von skyldi um
bata. Var þá gott að hafa Æða-
manninn, biblíu blóðtökumannanna,
upp á vasann til þess að glöggva
sig á því, hvar gera skyldi benina.
Hrifi blóðtakan ekki, var því um að
kenna, að ekki hafði staðið rélt á
tungli eða sjávarföllum, eða þá að
nýr blóðlökumaður uppgötvaði. að sá,
er áður hafði þrevtt listir sínar á
sjúklingnum. hafði villzt á ramm-
skakka æð.
En það voru ekki aðeins sjúkling-
ar, sem létu taka sér blóð. Fjöldi
fólks trúði því, að það værj hinn
mesti háski, jafnvel fullhraustu fóiki,
að láta blóðtökur undan bera til
langframa. Þá var hitt ekki síður
áríðandi, að fólk laxeraði duglega,
helzt á hverju misseri, einkum þegar
svo áraði, að nóg var til matar. Sunn
lenzkir kaupamenn sögðu til dæmis
þau tíðindi á Norðurlandi á nítjándu
öldinni, að slikar væru kræsingarn-
ar hjá fyrirfólkinu í Reykjavík, ^ð
rÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
325