Tíminn Sunnudagsblað - 15.08.1965, Blaðsíða 2

Jóh, Ásgeirsson:
Páskabylurinn 1917
Það var ákaflega milt og gott
vaður þennan morgun, laugardag-
inn fyrir páska 1917, og að aflíð-
andi hádegi var orðið svo hlýtt í
veðri, að snjórinn var farinn að
síga og hæstu börð farin að stinga
kollinum upp úr snjónum. Marg-
ir héldu, að þetta góða veður væri
byrjun á þíðu og batnandi tíðar-
fari. Menn létu því fé sitt út, og
sumir fóru í kaupstaðinn.
Fóstra mínum ieizt ekki á veð-
urútlitið og lét enga skepnu út
úr húsi fara, enda leið ekki á
löngu, að skjótt skipaðist veður í
lofti. — Þegar fór að líða að
nóni, tók loft að þykkna í norðri
og veðurútlit varð allt lævi b'and-
ið. Og skömmu síðar brast á ein
sú mesta stórhríð, er ég man eft-
ir frá þeim árum þarna fremst
frammi í Laxárdai, bæði hvað vcð-
urhæð viðvíkur og sorta. Sem
dæmi um það vil ég géta pess,
að vegalengdin frá bæjarhúsum til
fjárhúsa í Plásseli var sem svaraði
hundrað metrum eða bili á milli
tveggja símastaura. Á miðri þess-
ari leið var brunnhús. í venjuleg-
um vetrarbyljum sást alltaf höggva
fyrir bæjarhúsunum, þegar stað
ið var við gamla brunn-
húsið, en í þetta sinn
sáum við ekki fyrir þeim,
fyrr en við áttum aðeins tvo til
þrjá faðma að þeim. Á íeiðinni
heim frá fjárhúsunum þennan Cag
gekk ég á undan Gísla fóstra mjn-
um, sem svaraði faðmslengd, en
aldrei sagðist hann hafa séð mig
lengra niður en til hnés.
Þegar við fluttumst að Pálsseli
um síðustu aldamót, var Svalhöfði,
sem er beint á móti Pálsseli, norð-
an Laxár, í eyði. Sá, sem bjó þar
síðast, hét Einar Guðnason, afi
séra Jóns Guðnasonar. Einar flutt-
ist þaðan 1884, og hafði þá Sval-
höfði verið í eyði um 30 ára skcið,
(en hann byggðist 1914).
En árið 1914 flytur þangað ung-
ur bóndi, Eyjólfur Jónasson frá
Sólheimum, og kona hans, Sigríð-
ur Ólafsdóttir. íteisti hann þar bæ
sinn á algerlega búlausri jörð. Þar
var aðeins grænleitur kragi neðst
á holtinu umhverfis gamlar húsa-
rústir. Eyjólfur hafði þá búið þrjú
ár á Svalhöfða, þegar þetta var.
Það kom stundum fyrir á þessvm
árum, að Eyjólfur fékk Jakobinu
Jakobsdóttur, uppeldissystur mína,
til þess að vera hjá Sigríði konu
sinni, ef hann fór að heiman, svo
að hún væri ekki ein í bænum.
Svo er það, að þennan áðurnefnda
dag, laugardaginn 7. apríl 1917,
fer Eyjólfur af stað nm morgun-
inn norður á Borðeyri, ásamt
Daníel Jóhannessyni, sem þá bjó
í Sólheimum. Skömmu á eftir fer
svo Jakobína yfir að Svalhöfða.
Áður en Eyjólfur fór að heim-
an hafði hann látið fé sitt út, og
var það skammt frá bænum á beit
upp undir svokallaðri Brún. —
Þegar þetta gerðist var Jakobína
á sautjánda ári. Hún tekur eftir
því, þegar líður á daginn, að veð-
urútlit fer að verða viðsjárvert,
og þýtur af stað til kindanna.
Þegar hún kemur til.-þeirra, fer
að hvessa og moldskafa, setur hún
þá hundinn á féð heimleiðis og í
því skellur hríðin yfir. En þar
sem þetta var undan veðri að
sækja og stuttur spölur til bæjar,
gekk henni slysalaust að komast
heim með féð. Áður en hún fer
til bæjar, eftir að hafa komið
fénu í hús, dettur henni í hug, að
ekki verði það neinn leikur að
komast í fjósið um kvöldið í
myrkri og stórhríð, þar sem á móti
veðurofsanum var að sækja heim
að bænum, því fjósið var þá við
fjárhúsin, sem stóðu neðar á holt-
inu en bærinn. Tekur Jakobína þá
reipi, er héngu þar í fjárhúsun-
um, og hnýtir mörg saman, þar
til hún hugði,. að þau næðu til
bæjar. Hnýtir hún svo öðrum end-
anum í fjárhúshurðina, en hinum
í bæjarhurðina. Um kvöldið kom
þetta ráð að góðu haldi, því af
reipunum hafði hún mikinn styrk
að komast áfram á móti veðurofs-
anum og einnig til þess að rata,
því ekkert sást, er skyggja tók.
Nú víkur sögunni til þeirra Eyj-
ólfs og Daníeis. Þegar þeir voru
tilbúnir að leggja af stað heim-
leiðis frá Borðeyri, var hríðin þeg-
ar skollin á. Þegar Eyjólfur var
að fara, rakst hann á Guðmund
Theodórs frá Stórholti í Saurbæ.
Hann var þá staddur á Borðeyri.
Guðmundur sagði þá eitthvað á
þá leið við Eyjólf að ekki fari
hann yfir Laxárdaisheiði í kvöld,
eins og veðri væri nú háttað, það
væri ekkert vit.
Eyjólfur svaraði því á þann hátt,
að hann ætlaði sér heim í kvöld.
Og með það skildu þeir. Þeir
ferðafélagar voru með sleðahest.
Á sleðanum var tunna ásamt ýmsu
öðru, er þeir höfðu meðferðis, og
bundu þeir það allt niður á sleð-
ann. En er þeir voru komnir út
á Borðeyrarmelinn fauk tunnan
af sleðanum og valt ofan fyrir mel-
inn, sem er þar bæði hár og bratt-
ur. En ekki gáfust karlar upp við
það, heldur sóttu tunnuna niður
fyrir melinn og bundu hana á ný
á sleðann og héldu svo af stað
til heiðarinnar. Eins og áður er
að vikið, hafði veður verið hlýtt
framan af degi, snjó hafði þvj
tekið af steinum með fram vegin
um, og þar sem vegur var lagður.
hafði tekið svo af honum, að hann
var dekkri, nema þar sem skaflar
lágu yfir hann. En þar sem þeir
voru, hafði Eyjólfur þann hátt á,
að hann lét Daníel bíða við skafl-
röndina á meðan hann var að
finna veginn, og fór svo aftur til
baka að sækja Daníel. Þannig
gekk það alltaf öðru hverju yfir
heiðina. En þegar niður í dalinn
kom og aðeins var rúmur húsaveg-
ur eftir heim að Svalhöfða, þraut
veginn með öllu. En samt sem
áður fataðist Eyjólfi ekki að rata.
Hann var þama kunnugur og
þekkti svella og snjóalög á þessum
spotta. Annars sagði Eyjólfi svo
frá, að ekki hefði verið svo erfitt
að rata, heldur var það veður-
hæðin sem tafði ferð þeirra. Þá
höfðu þeir veðrið á móti, en á
hlið, er upp á heiðina kom.
Það mun hafa verið nær morgni,
er þeir komu að Svalhöfða og
höfðu þeir þá verið 10—12 tíma
frá Borðeyri, sem venjulega var
farið á 3—4 tímum. — Eyjólfur
er vanur ferðamaður og lenti
oft í misjöfnu veðri, eins og geng-
ur, en það hefur mér heyrzt á
honum, að ferð þessi hafi verið
með þeim erfiðustu, sem hann hef-
ur farið. Og nokkuð er það, að
ekki hefði öllum verið fært að
fara þá yfir Laxárdalsheiði.
Fjárskaðar og slys urðu víða um
land í veðri þessu. Guðbrandur
Jónasson, bróðir Eyjólfs, bjó þá
í Sólheimum. Fé hans náðist ekki
í hús þennan dag. Hraktist sumt
af því suður fyrir Laxá og upp
á Pálsselsfjall. Margt af því var
mjög hrakið og illa leikið eftii
hríðina. Nokkuð af því fannst
dautt og sumt fannst aldrei. Aust
Framhald á 742. síSu
722
T I M l N N — SUNNUDAGSBLAÐ