Tíminn Sunnudagsblað - 30.01.1966, Page 10

ið gulli. „Þeir hvíla á legubekkj-
um af fílsbeini og liggja flatir á
hvílbeðjum sínum,“ sagði Amos spá-
maður um höfðingja sinnar tíðar
og þótti hátterni þeirra allillt. Apa lét
Salómon einnig flytja til hallar sinn-
ar, hirðinni til skemmtunar.
Broddgeltir voru til í landinu og
höfðust við á afskekktum stöðum,
meðal annars í gömlum rústum.
„Klettarnir eru hæli stökkhér-
aðanna,“ segir og í ritningunni. Mýs
voru viðurstyggileg dýr. Þegar Fil-
istear rændu sáttmálsörkinni, eyddu
mýs ökrum þeirrra. Þess vegna létu
þeir fimm gullmýs fylgja örkinni,
þegar þeir skiluðu henni. Mikil fyr-
irlitning hvíldi einnig á moldvörp-
um og leðurblökum, og fyrir mold-
vörpur og leðurblökur áttu menn
einu sinni að fleygja hjáguðum, sem
þeir höfðu gert sér af gulli og silfri.
Þetta voru allt óhrein dýr. Fjölda
margir fuglar töldust einnig óhrein-
ir. Svo var um ránfugla alia,
erni, gamma, hauka, fálka, gleður og
uglur. Örninn á sér býli og ból á
klettasnösum og fjallatindum: „Það
an skyggnir hann að æti, augu hans
sjá langar leiðir, og ungar hans
svelgja blóð, og hvar sem vegnir
menn liggja — þar er hann:‘ En
þó að örninn flygi að valnum undruð
ust menn hann og báru allmikla
virðingu fyrir honum: „Þrennt er
það, sem mér virðist undursamlegt,
og fernt er það, sem ég skil ekki,“
segir Salómon: Vegur arnarins um
loftið, vegur höggormsins yfir klett-
inn, vegur skipsins um reginhaf og
vegur manns hjá konu.“ Og öðrum
þræði var örninn tákn hverfulleik-
ans: „Og dagar mínir voru skjótari
en hraðboði, liðu svo hjá, að þeir
litu enga hamingju — þeir brunuðu
áfram eins og reyrbátar, eins og örn,
sem steypir sér niður á æti.“ Svipað
var þessu farið um auðinn: „Hvort
skulu augu þín hvarfla til auðsins,
sem er svo stopull? Því að sannlega
gerir hann sér vængi eins og örn,
sem flýgur til himins."
ísraelsmenn máttu ekki heldur eta
hrafna, máva, svani, strúta, storka
né hegra. Hrafninn hafði samt
nokkra verðleika, því að hann færði
Elíasi spámanni mat í eyðimörkinni.
Strúturinn hefur þótt dapurróma
fugl, því að einn spámannanna, sem
sá fyrir tortímingu Samaríu, kvaðst
telja sér „harmatölur eins og sjakal-
arnir og halda sorgarkvein eins og
strútfuglarnir." Og lítil var- ræktar-
semi þessara fugla: Strúthænan bað-
ar glaðlega vængjunum, en er nokk-
urt ástríki í þeim vængjum og flug-
fjöðrum? Nei — hún fær jörðinni
egg sín og lætur þau hitna i mold-
innni og gleymir, að fótur getur
brotið þau og dýr merkurinnar troð-
ið þau sundur. Hún er hörð við unga
sína eins og hún ætti þá ekki —
þótt fyrirhöfn hennar sé árangurs-
laus, þá er hún laus við ótta, því að
guð synjaði henni um vizku og veitti
henni enga hlutdeild í hyggindum."
En aðrir voru þeir fuglar, sem
hreini,. voru, og var fsralesmönnum
heimilt að eta þá og egg þeirra.
Spörvar voru ekki í háu verði, en
seldust þó: „Eru ekki fimm spörvar
seldir fyrir tvo smápeninga?“ Lyng-
hænsn gripu ísraelsmenn með ber-
um höndum á ferð sinni yfir
eyðimörkina. Lynghænsnin eru far-
fuglar, sem þó eru ekki sérlega þoln-
ir á flugi, og leita oft til jarðar,
örmagna af þreytu. Þegar Hiskía
konungur söng fagnaðarljóð að af-
stöðnum sjúkleika, komst hann svo
að orði: „Eg tísti sem svala og kurr-
aði sem dúfa — augu mín mændu
tárvot til himins.“ Og tákn hins hverf
ula voru þessir fuglar eins og aðrir
fleiri: „Eins og spörfugl flögrar,
eins og svala flýgur — eins er um
óverðskuldaða formælingu: Hún
verður eigi að áhrínsorðum." En þrátt
fyrir ailt voru fuglarnir, bæði hrein
ir og óhreinir, mönnum fremn ef
þeir gleymdu guði sínum: „Jafnvel
storkurinn í loftinu þekkir sínar
ákveðnu tíðir, og turtildúfan og sval-
an og tranan gefa gætur að
tíma endurkomu sinnar. En lýður
inn þekkir ekki rétt drottins.“
Dúfur voru einar fugla hæfar til
fórnargjafa, og voru til slíks vald-
ar ungar dúfur eða turtisdúfur. Gyð-
ingar áttu tamdar dúfur, og gnægð
var af villidúfum í landi þeirva.
Dúfnasalarnir höfðust við í grennd
við musterið, því að þar var hagnaðar
vonin mest. Ekki var dúfan samt tal-
in vitur fugl. Á dögum Hósea spá-
manns var högum ísraelsmanna svo
komið, að þeir höfðu leitað undir
verndarvæng stórvelda, útlendir
menn höfðu „eytt krafti“ þeirra og
höfðingjarnir drukku sig „sjúka í
vini.“ Spámanninn grunaði, að það
yrði ekki til heilla að leita til Assúr
og senda til „Þrasvalds konungs":
„Efram er orðinn eins og einföld,
óskynsöm dúfa: Þeir kalla á Egypta,
fara á fund Assýringa." Hósea hefur
ekki verið Varðbergsmaður.
En dúfan var dáð fyrir fegurð rína
og sakleysi, þótt hún væri án skyn-
semi: „Sextíu eru drottningarnar og
áttatíu hjákonurnar," segir í Ljóða-
ljóðunum, „og óteljandi ungfrúr. En
ein er dúfan mín, Ijúfan mín.“ Þar
segir líká: „Já, fögur ertu — augu
þín eru dúfuaugu út um skýlurauf-
ina.“ En skýlan skyldi falla: ,Dúf-
an mín í klettaskorunum, i fylgsni
fjallhnúksins — lát mig sjá auglit
þitt, lát mig heyra rödd þína.“ Og
tákn grósku og frjósemdar var hún:
„Tíminn til að sniðla vínviðinu er
kominn, og kurr turtildúfunnar heyr
ist í landi okkar.“
Tvisvar sinnum gegnir dúfan mjög
veglegu hlutverki í ritningunni. Nói
sendir dúfur úr örkinni til þess að
hyggja að því, hvor. .....rlendið væri
komið úr kafinu. Sú sendiferð tókst
vel: Ein þeirra kom aftur með olíu-
viðarlauf í nefinu. Og í Nýja testa-
mentinu segir, að andi guðs kæmi í
líki dúfu, þegar Jóhannes skírði Jes-
úm í ánni Jórdan. Þannig hefur dúf-
an orðið bæði tákn friðarins og heil-
ags anda.
Það kemur ekki á óvænt, þótt þessi
orð standi í sálmum Davíðs: „Ofursel
eigi villidýrunum sál turtildúfu
þinnar.“
Krókódílar voru í Krókódíldf!.ict-
inu sunnan við Karmel allt fram til
ársins 1902, og þeim höfðu ísraels-
menn einnig kynnzt í Egyptalandi.
Sums staðar í íslenzku biblíuþýð-
ingunni er raunar talað um nykur,
þar sem aðrir hafa krókódíl. Krókó-
díllinn vakti auðvitað ógn og skelf-
ingu. Getur þú veitt krókódílinn á
öngli, getur þú þrýst tungu hans nið-
ur með færi? Dr.jur þú seftaug
gegnum nasir hans, og rekur þú krók
gegnum kjálka hans? . . . Mun hann
gera við þig sáttmála, svo að þú takir
hann að ævinlegum þræli? . . Legg
þú hönd þína á hann — hugsaðu
þér, hvílík viSureign. Þú gerir það
ekki aftur."
Sízt skyldi slöngunum gleymí.
Þeirra getur oft, og mun á fárra
færi að henda reiður á því, hvaða
tegundir er átt við. En frægastur
er höggormurinn, sem kom í a’.din-
garðinn Eden og tældi Evu, „slæg-
ari ert öll önnur dýr merkurinna:.“
Þaðan stafar erfðasyndin, sem nú
er deilt um innan íslenzku kirkjunn-
ar, og þetta var upphaf dauðans.
Mennirnir hlutu að gjalda flónsku
þeirra Adams og Evu, og höggorm-
urinn sætti þungum kárinum: „Af
því að þú gerðir þetta, skalt þú vera
bölvaður meðal alls fénaðarins og
allra dýra merkurinnar. Á kviði þín-
um skalt þú skríða og mold eta alla
þína lífdaga." Þegar fram í sótti. var
höggorminum jafnað við djöfulinn
sjálfan. „Nöðrukyn“ var mikið
skammaryrði.
ísraelsmenn stunduðu fiskveiðar,
og einkum var Genesaretvatn fiski
sælt. Margir lærisveinanna voru fiski
menn, svo sem kunnugt er. En þá
fiska eina mátti eta, er hreistraðir
voru og með ugga. Ekki eru þó nein-
ir fiskar nefndir með nöfnum í skrift-
inni — ekki einu sinni stórfiskur-
inn, sem gleypti Jónas, þegar hon-
um var varpað í hafið til þes.i að
lægja óveðrið. En hval hafa menn
skírt hann.
Engisprettur voru ógurleg plága í
Austurlöndum, og í rilningunni eru
nefndar margar tegundir engi-
sprettna. Taldar eru nokkrar tegund-
ir, sem eru ætar, og í guðspjöllun-
um er sagt, að Jóhannes skírari hafi
82
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAf)