Tíminn Sunnudagsblað - 06.08.1967, Page 17

ReynistaSur. Ljósmynd: Páll Jónsson.
JÓNAS GUÐLAUGSSON:
REYNIST ADARKLAUSTUR
Gizur jarl Þoi’valdsson gaf jörð-
ina Reynistað í Reynisnesi, eins og
hún var stundum kölluð, til klaust
urstofnunar. En sjálfur ætlaði
hann að klæðast kanokabúningi í
Viðey, því klaustri, sem faðir hans
hafði staðið að, að reist væri. En
Gizur andaðist, áður en af þessu
yrði, eða 12. janúar 1268. Jör-
undur Þorsteinsson var um þetta
leyti nýorðinn biskup á Hólum,
og tók hann Reynistað í sína um-
sjiá og stólsins. Af klausturstofn-
un á Stað í Reynisnesi varð ekki
fyrr en árið 1295, er Jörundur
ásamt frú Hallberu Þorstednsdóttur
setti systraklaustur af Benedikts-
reglu á staðinn. Sama ár setti Jör-
undur kanokaklaustur af Ágústln-
usarreglu á Möðruvelli í Hörgár-
dal. Annálar sumir telja klaustra-
stofnanir þessar til ársins 1296, en
fyrrnefnt stofnár er þó talið
réttara.
Það var eðlilegur gangur í
klausturmálum landsins, að á
Stað væri reist nunnuklaustur,
þar sem aðeins eitt nunnuklaustur
var fyrir í landinu, að Kirkjubæ
á Síðu. Konur í Hólabiskupsdæmi
og nærlendis fengu nú sitt trúar-
lega hæli í nýstofnuðu klaustri á
einhverri beztu jörð norðanlands.
Hér áttu trúkonur, aldraðar höfð-
ingskonur og gjaforðslausar höfð-
ingjadætur vísan samastað og
einnig þær konur, sem vildu fá
betri menntun en almennt var.
Ingunn á Hólum, fyrsta íslenzka
konan, sem vitað er til, að hafi
aflað sér góðrar menntunar í bók-
legum fræðum, og leiðrétti bækur
manna, var einmitt ættuð úr Skaga
firði.
Mikið fé þurfti jafnan til klaust-
ursstofnunar. Ríflega var lagt til
systraklausturs á Stað, og er mér
ekki kunnugt um, að nokkurt
klaustur hérlendis hafi byrjað
með jafn vænan skerf af jarðnesku
gózi. Auk jarðarinnar Reynistaðar,
en honum fylgdu Holtsmúli og
Hvammur, eru klaustrinu taldar
23 jarðir og jarðapartar. En þær
voru þessar: Gröf hin jdri, land-
skuld 2 hundruð, Gröf hin syðri,
landsk. 2 hundruð og kýreldi,
Páfastaðir, landsk. 4 hundruð,
Vermslaland hálft (nú Varmaland),
landsk. 1 hundrað, Fjallsland,
landsk. 2 hundruð, Skarðsá, landsk.
1 hundrað og 14 aurar, Hóll,
landsk. 2 hundruð, Stöpull, landsk.
2 hundruð, Daðastaðir, landsk. 3
hundruð, Hólar, landsk. 9 vættir
skreiðar, Skörðugil syðra, landsk.
3 hundruð og 3 lambeldi, Skörðu-
gil ytra, landsk. 2 hundruð, Foss
hálfur, landsk. 6 vættir skreiðar,
Brókarlækur, hálf jörðin. lajidsk.
4 vættir skreiðar, Hnúðnes, landsk.
12 vættir skreiðar, Selá hálf
KLAUSTURÞÆTTIR III
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
665