Tíminn Sunnudagsblað - 22.10.1967, Blaðsíða 15

með honum voru við kofabygging-
una, til gistingar í skálanum.
Sögðu þá drengir, sem verið höfðu
að leik við íslendingafljót, að þeir
hefðu séð Indíána á bátum með
byssur, sem þeir skutu úr upp í
loftið. Litlu síðar komu Indíánarn-
ir. Gengu þeir snúðugt í skálann
óboðnir með byssur sínar í hönd-
um og settust þegjandi í hálf-
hring innan við dyrnar. Þannig
sátu flokkarnir lengi, án þess að
nokkur mælti orð frá vörum, og
horfðust í augu. Var þó skelkur
allmikill í íslendingum, og leituðu
fast á þá sögur þær, sem þeir
höfðu heyrt um grimmd Indíána,
er þeim fannst sér troðið um tær.
Þegar rökkva tók, kom Indíáni
sá, sem við fljótið bjó, með túlk,
og tjáði hann Ólafi, að hann teldi
sig yfirgangi beittan, þar eð ís-
lendingar ættu ekki rétt til neinna
landa norðan fljóts. Hafði Ólafur
ekki nein gögn, er heimiluðu hon-
um landið. Þó var gerð sé sætt,
að embættismenn stjórnarinnar
skæru úr deilunni. Varð það úr-
skurður þeirra, að íslending-
um væri heimilt landnám, norðan
fljóts. Létu Indíánar þá undan
síga, enda langtamdir við það, að
þrengt væri að þeim.
IV.
Ðkki hefði sýnzt óeðlilegt, þótt
íslendingar hefðu verið varaðir við
því að flykkjast til Nýja -íslands,
eftir þær hörmungar, er gengið
höfðu yfir fyrsta hópinn veturinn
1875—1876. En því var ekki að
heilsa. Vesturfararagentarnir, sem
fengu laun fyrir hvert höfuð, er
þeir gátu skilað vestur yfir hafið,
héldu áfram iðju sinni eins og efck-
ert hefði í skorizt, og mikill
fjöldi fólks gekkst upp við skrum
þeirra og gylliboð og réðst til far-
ar. Einn þeirra, sem gekk hvað
vasklegast fram, var Sigtryggur
Jónsson, frumkvöðull landnámsins
á Nýja -íslandi. Nær átta hundruð
manns steig á skipsfjöl á Norður-
landi við leiðsögn hans. Kom meg-
inhluti þessa mikla hóps til Nýja-
íslands síðari hluta ágústmánaðar
eftir sjö vikna útivist. Litlu síðar
komu nokkur hundruð manna,
sem stigið höfðu á skipsfjöl á
Austurlandi og loks strjálingur af
sunnlenzku fólki.
Þeim, sem komið höfðu árið áð-
ur, hafði ekki búnazt vel um sum-
arið. Flugnavargurinn í skóginum
ætlaði að trylla nautgripi þeirra,
svo að kýrnar urðu gagnslitla, og
sumar hlupust jafnvel á brott og
fundust ekki aftur fyrr en komið
var haust. Heyskapurinn hafði
gengið mjög báglega vegna þrá-
látra rigninga og garðrækt heppn-
aðist laklega sökum vankunnáttu.
Enn verr tókst þó kornræktin hjá
þeim, er hana reyndu, því að til
hennar kunnu íslendingar ekkert.
En raunar hafði ekki miklu hveiti-
korni verið spillt með því að sá
því, þar eð margir höfðu í neyð
sinni malað sáðkornið í kaffikvörn-
um um veturinn og vorið og etið
það.
Þegar nóparnir þrír, sem bætt-
ust við sumarið 1876, voru komn
ir til Nýja-íslands, var mannfjöld-
inn orðinn talsvert á annað þús-
und, enda þótt margir þeirra, er
komu haustið áður, hefðu leitað
sér lífsviðurværis annars staðar.
Fólkið, sem kom þetta sumar, var
margt fársjúkt, er það náði á leið-
arenda. Einkum voru Norðlending-
ar illa haldnir, enda höfðu ellefu
dáið úr þeirra hópi, áður en hann
komst til Winnipeg, og tuttugasta
manneskjan lézt litlu eftir að stig-
ið var á land á Gimli. Þeir, sem
fyrir voru, áttu nóg með sig og
gátu lítið liðsinnt komufólkinu, er
varð að tjalda yfir sig rúmfatn-
aði á vatnsbakkanum og láta þar
fyrirberast fyst í stað. Manndauð-
inn hélt áfram, og börnin hrundu
bókstaflega niður. í bréfi, sem
Benedikt Arason frá Hamri í Lax-
árdal skrifaði heim um haustið og
birtist í Norðanfara, eru þau vá-
legu tíðindi sögð, að um eða yfir
sextíu af þeim, sem lögðu af stað
til Nýja-íslands um sumarið, séu
látnir. Ofan á annað bættust slys,
sem ollu manntjóni. Einn drukkn-
aði í Rauðá, annar í Winnipeg-
vatni og hinn þriðji neytti eitraðr-
ar rótar, er hann fann í skógin-
um, og varð það hans bani. Hinn
næsta vetur, sem lagðist snemma
að, jafnvel á islenzkan mælikvarða,
varð kona úti og tvo menn kól
til örkumla í stórhríð á Winnipeg-
vatni.
Þrátt fyrir öll vandkvæði reyndi
þorri manna að byrja eitthvert
hokur eins fljótt og unnt var. Til
þess nutu þeir nokkurs styrks frá
stjórnarvöldum — fengu stjórnar-
kú, sem kölluð var, og lán fékkst,
sem skipt var milli manna, tií
matarkaupa og áhalda.
V. ^
Það má virðast ærið, sem yfir
þetta langhrakta fólk hafði þegar
gengið. Þó voru eftir hrinur, sem
gengu nærri mörgum.
í septembermánuði haustið 1876
kom upp sótt meðal íslendinga,
sem tekið höfðu sér bólfestu norð-
ur í auðninni við íslendingafljót.
Breiddist hún lítið út í fyrstu og
var ekki mikill gaumur gefinn, svo
vant sem fólkið var orðið sjúkleika
og manndauða. Liðu svo nokkrar
vikur, unz sóttin magnaðist allt í
einu mjög og barst óðfluga um
nálega alla nýlenduna. Kom þá
upp úr kafinu, að þetta var bólu-
sótt. íslendingum brá í brún, því
að þeir voru minnugir þess, hvílík-
ur vágestur miklabóla varð á ís-
landi í byrjun átjándu aldar.
Undir lok nóvembermánaðar
setti landstjórinn í Manitóba bólu-
vörð milli Nýja-íslands og fylkis
síns og bannaði allar samgöngur.
íslendingar, sem nú voru komn-
ir í sóttkví í allslausri nýlendu
sinni, reyndu að einangra sig hver
í sínum kofa i von um að fá þann-
Ig varizt vágestinum. Læknar
komu ekki á. vettvang fyrr en í
desembermánuði, enda varðaði það
kannski ekki miklu, því að þeir
fengu lítið að gert. Þó var vöru-
húá, sem landstjórnin hafði látið
reisa á Gimli, breytt í skyndi í
sjúkrahús, og fengu þeir sjúkling-
ar, sem þangað komust, allmiklu
betri aðhlynningu en aðrir, er hírð
ust í kuldanum í kofum sínum.
Brátt hófst manndauði af völd-
um bólunnar meðal íslendinga.
Varð hún, áður en lauk, hundrað
og tveim mönnum að bana, eink-
um börnum og unglingum. Var þá
svo nærri gengið ungviðinu,
að fátt ungmenna stóð orðið eftir
uppi, er veikinni létti. Fjöldamarg-
ir, sem skrimtu af, báru þess síð-
an sýnilegar og varanlegar menj-
ar í andliti, hvað til tíðinda hefði
orðið. Þó var sóttin ekki grimm-
ari en svo, að tveir af hverjum
þrem tóku hana ekki.
Meðal Indíána olli bólusótt-
in miklu meiri usla, og er í frá-
sögur fært, að íslendingar, sem
fóru um veturinn á ísum austur
yfir Winnipegvatn, komu að Indí-
ánaþorpi, þar sem tvö hundruð
lik lágu í kofum og tjöldum, en
ekki einasti maður sást á lífi.
Aldrei vissu menn til hlítar,
hvernig bólusóttin barst til Nýja-
íslands. Þó vom á kreiki sagnir
T I M I N N - SUNNUDAGSBLAB
927