Tíminn Sunnudagsblað - 24.12.1967, Blaðsíða 7

X*ó var holan svo þröng að reiðing-
urinn sat eftir á holubörmunum.
HáMum mánu'ði seinna var þessi
hola orðin að víðri og grunnri
dæld.
Aldrei varð slys, þegar Björn
Pálsson var með yfir jökulinn, en
litlu munaði þó einu sinni, að tap-
aðist hestur. Björn hefur sagt
þannig frá því í handriti:
„Þó lá við, *að illa fseiú einu
sinni, þegar ég var með. Ég fór
þá austur yfir jökul (eins og oft-
ast, þegar ferðamenn komu eftir
að síminn var lagður) eftir dönisk-
um manni og manni úr Reykja-
vík, sem flutti hann kringum land-
ið á fimm hestum, sem hann út-
vegaði til ferðarinnar. Okkur
gekk vel yfir jökulinn, þar til við
vorum nærri komnir yfir hann, en
farið var niður af honum rótt aust-
an við Röndina. Þá þurfti að fara
yfir sprungu, nokkuð breiða, sem
vatn rann eftir. Á einum stað lá
mjó jökulbrú eða haft yfir hana.
Ég teymdi tvo hesta þarna yfir,
sinn í hvoru lagi. Fylgdarmaður-
inn kom með einn ótilkvaddur,
en teymdi hann svo klaufalega, að
hann lenti með annan afturfótinn
til hliðar við haftið og með það
sama ofan í gjána, sem var þó
til lukku ekki dýpri en svo, að
hann gat staðið í fæturna og náði
vatnið honum nærri því í herða-
topp, en það var langt til hest-
hæð af gjárbrúnni niður að hest-
inum.
Hesturinn var með klyfsöðul, og
voru koffort á honum. Ég hjó
svo barminn á gjánni og bjó til
góðar tröppur í hann og gat náð
koffortunum. Síðan setti ég bönd,
sem þeir voru með, í klyfsöðul-
bogana. Gátum við svo snúið hest-
inum við og komið honum til að
rísa upp að framan, svo að hann
náði upp í tröppuna. Með því að
toga í böndin og beizlið, tókst að
ná honum upp úr, og hrósuðum
við happi að geta það.
Mér gekk slysalaust að teyma
hina hestana yfir.“
Jökullinn var mjög mislangur.
Stundum var hægt að fara eftir
þrepi, sem myndaðist, þar sem
áin bullaði upp undan jöklinum,
og var þetta þrep nefnt undirvarp.
Var yfirleitt fárra mínútna löng
ganga yfir undirvarpið, en ekki
var það alltaf girnilegur vegur,
því að við aðra hlið reis jöfcull-
inn, oftast þverbrattur, en við
hina bullaði áin upp eins og tröll-
aukinn hvei', svo 'xð ýtrustu gætni
þurfti að hafa, þogar farið var
Iþarna um. Má í því sambandi vísa
tl frásagna Stefáns Þorvaldsson-
ar 1 Söguþáttum landpóstanna, I
bindi Ms. 142, og Hannesar á
Núpisstað á bls. 152 í sömu bók.
Ef ekki var hægt að komast á
undirvarpi, þótti mjög gott, ef
jökulferðin tók ekki nema hálf-
tíma, en að jafnaði mun hún ekki
hafa staðið skemur en klukku-
stund. Að vetrinum var yfirleitt
hægt að fara ána, enda var jök-
ullinn þá harðari en að sumrinu
og verri yfirferðar.
m.
Nú er Jökulsá og umhverfi
hennar breytt frá bvi, sem kem-
ur fram í því, er her hefur verið
sagt.
Áin kemur nú úr um fimm fer-
kílómetra stóru lóni, og er mikill
hluti þess nœrri hundrað metrar
að dýpt. Jökulbrúnin er því far-
in að nálgast þann stað, sem hún
var á, þegar Eggert og Bjarni
fóru um Breiðamerkursand, en
frásögn þeirra tekur af öll tví-
mæli um það, að þá var ekkert
lón framan við jökulinn á þessu
svæði.
En þessi breyting gerðist auð-
vitað smátt og smátt og máttu
auðvitað kallast þáttaskil í sam-
göngum yfir Jökulsá, þegar vega-
málastjóri sendi bát á hana (eystri
ál hennar) árið 1932 og réð Þor-
stein Guðmundsson bónda á Reyni
vöilum ferjumann.
Árið 1938 var komið svo mik-
ið lón við vestri ál Jökulsár, sem
þá var orðinn allmiklu njeiri en
hinn állinn, að ekki var hægt að
komast þar yfir á jökli. Vegamála-
stjóri sendi þá einnig bát á þann
ál, og ferjaði Björn yfir hann.
Snemma i júlí 1944 hafði jök-
ullinn minnkað svo mikið, að
hægt var að róa meðfram honum
milli álanna, hvarf eystri állinn
að mestu nokkru seinna, en lón-
aði þó oft fram í farveginn, þeg-
ar hátt var í ánni.
IV.
Það hefur löngum komið í hlut
Rv'ískerjamanna að finna úrræði,
þegar aðstæður breyttust, annað
hvort vegna breytinga á Jökulsá,
eða flutningatækni, en það hefði
ekki reynzt framkvæmanlegt, ef
ekki hefði notið við velvilja og
skilnings vegamálaistjórnarinnar,
sem alltaf hefur brugðizt vel við
með útvegun tækja. Skal að lok-
um sagt frá því, hvernig það at-
vikaðist, að fenginn var bátur úr
trefjaplasti árið 1957, en hann
var notaður eftir það, unz brúar-
gerðin hófst.
Árið 1956 var ferjubáturinn á
Jökulsá orðinn mjög af sér geng-
inn, og var því brýn nauðsyn að
fá annan bát. Lag þeirra báta, sem
fengizt höfðu, var ekki alls kost-
ar gott, og var því niðurstaða
ferjumanns, að bezt myndi að
smíða hann heima. Var nú vega-
málastjóra skrifað um þetta, en
hann bað um kostnaðaráætlun,
sem honum var þegar send i sím-
sfceyti. Svo leið og beið.
Um haustið var haldin í Bret-
landi stór sýning á útgerðarvör-
um, og fóru þangað nokkrir ís-
lendingar, og var Ásgrímur Hall-
dórsson, kaupfélagsstjóri á Höfn,
einn þeirra. Meðal þess, sem hann
sá á þessari sýningu, voru bátar
úr trefjaplasti, sem þá var nýlega
farið að framleiða. Lýsing hans á
þessum bátum vakti áhuga minn
á að fá slíkan bát á Jökulsá.
Um veturinn átti ég erindi til
Reykjavíkur og fékk þá að vita,
að vegamálastjóri hafði sent svar-
skeyti um hæl, þar sem hann sam-
þykkti kostnaðaráætlunina, en
það skeyti kom aldrei til skila,
sem var raunar einstafct liapp,
því að þá hefði srníði bátsins ver-
ið hafin, þegar ég frétti um þessa
nýju báta. Þetta er lífca eina
símiskeytið, sem ég veit til, að hafi
misfarizt.
Ég sagði nú vegamálastjóra frá
þessum nýju bátum, og að ég hefði
hug á, að slíkur bátur yrði feng-
inn á Jökulsá. Vegamálastjóri tók
þessu vel, en hvorugur okkar
vissi þó, hvert skyldi snúa sér, til
þess að a-fla sér frekari vitneskju
um þá.
Eftir að hafa talað við Ásgiim
Halldórsson, sem gaf greinargóð
svör, sneri ég mér til Landssam-
bands í-slenzkra útgerðarmanna og
fékk þar þær upplýsingar, að
tveir bátar úr þessu efni hefðu
verið pantaðir handa Slysavarnar-
félagi íslands, og væru þessir
bátar einmitt nýkomnir. Fór ég
svo, ásamt manni frá vegamála-
skrifstofunni, til þess að skoða þá,
og var síðan ákveðið að panta bát
úr tref japlasti á Jökulsá.
Þe-ssi bátur kom svo á Jökulsá
20. ágúst 1957.
T f M I N N - SUNNUDAGSBLAfi
1135