Tíminn Sunnudagsblað - 24.12.1967, Blaðsíða 5

Við upptök Jökulsár, jakar á vatn inu við jökulsporðinn.
niiklu æði, ýmist hækikaðí eða
lælkkaði, en bar ávalt með sér
geisimikla jaka, sem það sópaði
fram til sjávar.
Þegar leiðsögumaðurinn kiom
aftur, riðum við spölkorn niður
með ánni, og með því að ekki var
um annað að velja, lögðum við út
í hana. Leiðsögumaðurinn reið
fremstur með sína löngu vatna-
stöng til þess að kanna botninn,
á eftir honum fór fylgdarmaður
minn með klyfjahestana, en ég fór
■síðaisíur. Þegar vatnið hafði ekki
lengur óhindraða framrás undir
kviði hestanna, reis það upp eins
og garður upp með síðunni og var
straumurinn svo óður, að þá var
sem hann mundi sópa öllu með
sér. Með því að hestur leiðsögu-
mannsins var ek'ki traustur, ló
nærri að straumurinn hrifi hann
með sér, en klyfjahestarnir sner-
ust í straumnum. Minn hestur var
sá sterkasti, og þar sem hann fann
að straumurinn ætlaði að verða
honum um megn, kastaði hann síð
unni upp í hann svo að minnstu
munaði að ég hrykki af baki. Lagð-
ist hann þannig af slíkri srkvnd-
ingu, að ég óttaðist að straumur-
inn hefði kippt fótunum undan
honum. En ég varð þess fljótt vís,
að eðlishvöt hafði sagt honum að
hann skyldi leggjast af öllum
þunga sinum upp í strauminn. Ég
leitaði því jafnvægis sem bezt ég
gat, og sat milli vonar og ótta, þar
til hann hafði skilað mér upp á
bakkann hinum 'meginn. En ekki
vorum við hér með úr allri hættu.
Við áttum enn eftir að ríða nokkra
ála, sem naumast voru öllu ó-
trylltari en sá, er við höfðum nú
farið yfir. Og ekki var ég fyrir
tveim mínútum kominn upp á
einn bakikann, þegar jakabákn a.
m.k. þrjátíu fet á hvern veg, barst
fram hjá með ómótstæðilegu afli.
Froðan á óðri ánni, urgið í grjót
inu, þar sem það nerist saman í
botninum og jakamergðin, þegar
þeir námu staðar á björgum í far-
veginum og vatnið tók að belja
yfir þá í tryllingi, — allt þrýsti
þetta þeim myndum inn í hugann,
sem aldrei geta máðst þar út.“
Hendei-son segir, að sér hafi létt
mjög, þegar hann sá, að leiðsögu-
maðurinn komst slysalaust til
baka.
Þessi frásögn bregður upp góðri
mynd af þeim erfiðleikum, sem
þeir áttu við að stríða, er þurftu
að sækja allar sínar nauðsynjar yf-
ir Jökulsá, og einnig bændanna,
sem næstir bjuggu o« fylgdu ferða
mönnum yfir ána. Á þessari öld
hafa menn ekki notað stangir til
þess að kanna botninn í Jökulsá,
en þetta-var gert á Skeiðarársandi
meðan Súla rann í Blautukvísl.
Skaftfellingar hafa lítið ' ritað
um ferðir sínar yfir Jökulsá á öld-
inni, sem leið, Séra Páll Thoraren-
sen getur þess að vísu, að um
1838 hafj Jökulsá oft verið nærri
eða alveg ófær, og hafi menn þá
stundum brotizt með hesta yfir
jökulinn, en það heyrði þó til
undantekninga, enda jökullinn
jafnan vondur og áhöld engin til
að laga veginn.
Þorgeir í Hólum segir svo frá
erfiðustu ferðinni yfir Jökulsá,
sem menn hafa sagnir af, þegar
ekkj urðu slys á mönnum, í bók
inni „Samgöngur og verzlunar-
hættir í A-Skaftafellssýslu“.
„Eitt sinn fyrir miðjg síðustu
öld, þegar Öræfingar voru að
koma úr kaupstaðarferð af Djúpa-
vogi, fengu þeir ána svo vonda, að
þeir voru að svalka í henni frá
því klukkan níu til þrjú eða í sex
klukkustundir. Misstu þeir í ána
seytján hestburði, en gátu þó að
lokum fiskað allt upp nema af
þrem hestum. Stúlka fór af hesti,
en varð þó bjargað við illan leik.
Einn hestur fórst aiveg“.
Oft hafa kaupstaðarferðirnar yf-
ir Jökulsá verið svipaðar þessari,
og alltaf var gengið eins vel frá
öllu og mögulegt var, og höfð
fyllsta aðgát í hvívetna, þegar lagt
var með lestirnar í Jökulsá, enda
gat minnsta óvarkárni kostað
menn ársforðann og jafnvel lífið.
Svö' var það þegar Þorlákur Ingi
mundarson frá Hnappavöllum
fórst 8. júlí 1846. Honum, sem þá
var aðeins 21 árs og lítt vanur
ferðum yfir Jökulsá, varð það á
að hafa hestinn, sem hann teymdi,
straummegin við sig, og var siá
hestur greiðgengari en hinn, sem
hann reið. Hann gat því ekki beitt
hestinum nógu vel í strauminn, og
lenti því í jakahvarf, sem var neðst
á brotinu.
Var stundum síðar minnzt á
þetta slys, þegar mönnum var sagt,
hvað væri helzt að varast, þegar
farið væri yfir Jökulsá.
Fleiri slys urðu í Jökulsá á síð-
ustu öld, og varð hið síðasta 5.
október 1877, þegar Halldóra Páls-
T Í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
1133