Tíminn Sunnudagsblað - 03.03.1968, Qupperneq 20

Séra Friðrik
Framhald af bls. 179.
bókmenntategunda.r, að hún væri
djöfulleg. Þorvaldur hafði að vísu
sjálfur valið sér annan prest til
yfirsöngs, en Friðrik kvaðst einn-
ig hafa verið beðinn að tala, og
segir hann frá því sjálfur. að Bogi
Bjarnason Thorarensen, sýslúmað-
ur á Staðarfelli, hafi sagt um ræðu
sína, „að húr hefði verið oratorisk,
originel og dæmonisk, og hefur
það án efa verið af því, að orð
fór i hljóði um. að bréf manna
værj brotin upp og lesin í Hrapps-
ey. og var hún því kölluð Bréfaey,
og þvi hefur hann í huga sinurn
rýmt ræðuna að því efni, þar eð
eiturflugum snúast heilnæm-
ustu blómstur upp í eitur“
Af hverju snúast heilnæmustu
blómstur þarna upp í eitur fyrir
höfundi foktorsritgerðarinnar?
• Bónorðsferðir Jóns Thoroddsen
í Akurevjar og Hrappsey með
stuttu millibili benda frekar til,
að þær hafi verið farnar til fjár
en að tilfinningarnar hafi þar ráð-
ið og þvi ekki líklegt. að synjun
í Akurevium hafi valdið hinu
næma 02 stórgeðia skáldi miklum
geð=veifium eins 02 doktorinn tel-
ur á hls. 371 j ritgerðinni.
Að kali hafi verið milli Jóns
Thoroddsens og séra Friðriks
Eggerz út. af Reykhólamátum er
haria ósennilegt Samkvæmt dokt-
orsr.itgerðinni set.ur frú Þórey
Gunntaugsdóttir fyrst allt á annan
endann til. að presturinn fái ekki
ábúð á 34 Reykhóla aukahéraðs-
þingi, sem boðað var 3 júni 1847
af E. Briem, lofar séra Frið'rik
Eggerz ekkjunni að flvtja þangað
ekki. Hún hefur ekki fvrr fengið
þetta loforð en hún sezt niður og
skrifar honum, 25. ágúst 1847. og
býður honum 2/4 jarðarinnar tii á-
búðar, en þá er hann orðin mál-
inu afhuga.
Álitur höfundur doktorsritgerð-"
arinnar, að Jón Thoroddsen beri
kala til séra Friðriks af þvi hann
tofaði að flytja ekki á jörðina?
Eða ber hann kala tii hans af því
ha-nn þáði ekki boð frú Þóreyjar
að flytja þangað?
Frásögn séra Friðriks Eggerz i
„Úr fylgsnum fyrri aldar“ um
Keykhólamái er fyrst rakin í dokt-
orsritgerðinni, en á bls. 418 kem-
ur þessi klausa:
„Þa-nnig hljóðar sagan hjá séra
Friðrik, og erum við þess minnug,
að þar fer ekki htutlaus maður,
heldur annar málsaðili. En það er
rauna-r mikils vi-rði að ha-fa þet-ta,
skýringar eða „varnarrit“ sjálfs
„sakborningsi-ms“, þegar á málið e-r
litið frá bæjardyrum Jóns Thor-
oddsens og hans heimamanna. Það
vilt einnig svo til, að .sanna má
þetta mál með miklu hlu-tlausari
gögnum, því að enn eru
til ftest frumbréfin eða (stað-
f-est) eftirrit þeirra. Bera
þau með sér að í höfuðdrátt-
um er flest það rétt, er séra Frið-
rik segir um þessa gerninga.“
Hvers vegna þessar dylgjur?
Því er ekki tekið fram hvað rang-
hermt er?
Þeim, sem halda, að lýsing séra
Friðriks Eggerz á tengdasyni Þor-
valds í Hrappsey, sem tekin er
upp í doktorsritgerðinni á bts. 437
byggist á, að kali hafi verið mitti
prestsins og skáldsins, skal bent á
að lesa doktorsritgerðina sjál-fa bls.
25, 38, 39. 42 og 49 viðvíkjamdi
drykkjuskap og kvensemi skálds-
ins, en íslenzkar ævi-skrár eftir
Pái Eg-gert Ólason um Ásmund
prestlausa (Gunnla-ugsson) viðvíki-
andi ætitfærslunni.
Ekki verða höfundar þessara
bóka vændir um að hafa borið
kala til Jóns Thoroddsens.
Á bls. 348 í „Úr fylgsnum fyrri
aldar“ kemur í ljós, að Jón Thor-
oddse-n heim-sækir Friðrik Eggerz
í Akureyja-r eftir da-uða Arndísar
Eggerz, en hún dó 20. m-aí 1864
og harmaði Friðrik hana mjög.
Viðurkennir .Tón þá fyri-r séra Frið-
rik, að allt hafi hann vitað af ráða-
gerð þeirri í húsi Jóns Pétursson-ar
að Iáta Ka-trínu Þorvaldsdóttur Sí-
vertsen setjast i sæti Arndisar.
Verður ekki séð, að kali hafi ver-
ið milli þeirra þá frekar en endra
nær, fyrsf skáldið leggur lykkju á
leið sín-a til að heimsækja pr-estinn
í Akureyium og fræðir hann á ráða
bruggi í húsi Jóns Péturssonar. "
Á bls. 286 i „Úr f.ylgsnum fyrri
aldar“. 2. bindi. stendur:
„Allt eins reyndi Friðrik það um
fleiri bændur á Skarðsströnd, er
áttu að greiða gjöld til hans En
hann ritaði aldrei hjá sér það
bændur áttu að lúka í prestgjöld
og tók það einun-gis, e-r þe-ir sjálf-
ir vitdu gjald-a, en fyrir barmaskírm,
að leiða konur í kirkju, con-finmia-
tioniir barna, að gefa imenn í hjóma-
bönd og fyrir líka yfirsön-gva mian
ég ekki til hann tæki borgun. í
það minnsta hafa það emgi-r tíu
ríkisdatir verið um atla hans preist
þjón-ustutíð, er var yfir 30 ár,
og sja-ldan bar við, að hann femgist
til að vera i brúðkaups — eða
öðrum veizlum og sa-gði oft, að
hundar sem væru ónýtir til
að getta, ætt-u ekk; að vera gráð-
ug-ir að éta. Og ef men-n gæta
rétt að þessu, er of-t m-eira verð-
ur sá tím-i og oft óþægja, sem ú-t-
heimtist til að smala þeim smá-
toltum saman, en þeir sjálfir
eru. En á helgum dögu.m
eftir messu að vera að elta
bændu-r og krefja þá, þótti Friðrik
ljótt, og sumir þeir tollair, er hveir
prest-ur má skammast sín fyrir að
krefja, svo sem fyrir að hvetja
konuna til þa-kklæti-s við guð eftir
baimisburð hemnar o.s.f-rv.“
Þar sem ætta verðu-r að höfun-di
doktorsritgerðairinnar hafi' verið
þet-ta kunnugt, þótt „Úr fylgsn-um
fyrri atdar“ hafi ekki verið komin
útj er ritge-rðin var samin, má
furðu sæta sá skilningur, sem
hann leggu-r í tvær ritgerðir séra
Friðriks og setur þannig fram í
doktorsri'tgerðinni á bls. 385:
„En það er m.a. eims konar rétt-
læting séra Friðriks á þvi, hve
hann var fylginn sér u-m fjárkröf-
ur, er hann segi-r, þótt síðar sé
ritað, að fólkið vilji, „stundum
verða af m-eð þann pre-st, er þyki-r
harð-ur í tekjum og siðava-ndur, o-g
mörgum finnst i seinni tíð mikils
vert u-m sjálfræðið og að vera
frjáls með sinn guðsdýrkunarmát-a
eins og fríkirkjumenn eða sam-
kvæm-t því, sem bezt á við hvers
sannfæringu eftir stjórna'rskránni:
en i þess konar frjálsræði er næsta
lítið happ fólgið“ og ekki eru þjón-
ustulaunin með ötlu horfi-n hon-
u-m úr huga, þótt látið hafi han-n
af pre-sts-kap, er hann harmar það,
að af sé tekin „kirkjuinnleiðsila
kvenna eftir barnsburð11, sem ei-gi
„aldur sinn að rekja til hinna etztu
tíma, og hún hefði ávallt fram far-
ið í landi voru sem sérskitin at-
höfn kirk'junnar og ekki án virði-ng
ar fyrir konuna að verða undir
handleiðslu prestsins: og því vair
líka fastákveðin borgun fyrir hana
með tilsk. 27. jan. 1847 með þess-
um vafalauSu orðum: „2 áln. fyrir
að leiða i kirkju“. . . . Þessá irnrr-
188
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ