Tíminn Sunnudagsblað - 19.05.1968, Blaðsíða 2

Hltur í
í gaipialli bók segir af konu, sem
tók barn í íóstur ai au'ðugu
hrösdiunnenni fyrir meira en þús-
und árum. Þegar faðir drengsins
tók að reiða íram féð, sem fylgja
átti syni hans, þyngdist nokkuð
svipur fóstrunnar. Kvað *hún sumt
af því tekið með afli og ofríki af
mönnuim i sakeyri, en anijað sam-
an dregið af ágirnd með iand
skuldum og fjárleigu meiri en rétt
iieigt væri. Þetta var rangfengið fé,
oig það hafði saurgazt við það.
hiversu þess var aflað. Fóstran
váfldi ekki þiggja það haanda drengn
um.
Loks bar bóndi þó fram sjóð
si'lfurs, sem þessi vandfýsna kona
gat teikdð við. Að því var hann
sæmilega kominn, því að það hafði
tekið í arf eftir föður sinn.
Ég skal ails ekki þræta fyrir,
a'ð enn sé á foldu fólk, sem hef-
ur þann ýmugust á illa fengnum
fijármunum að það vilji ekki láta
þá koma í sínar vörzlur. Mér ex
nær að halda, að slíks mætti finma
dæimi meðal okkar, ef grannt væri
leitað. Og víða er þá að finna, sem
flestar þrautir myndu fremur viija
þoia en iáta bendla sig við fjár-
pJógsstarfsemi.
Svo er önnur manr.gerð, oig hún
eetur ekki fyrir sig, hvernig fjár-
munirnir eru fengnir. Hana kli.gj-
a.r etoki við neinum ávinningí, sem
í krón.uim verður talinm. Meðal okk
ar hafa iengi leikið lausum haia
okrarar, sem eru þá grimmastir
og misikunnarlausastir í tiltektum
sinum, er fórnarlömbin eru í mest
uim nauðum stööd, og ganga þó
,uim m.eð bratt stól og fjáigan svip.
Eru varla ýkjur að í auð sumra
slíkra manna haía farið brot af þús-
unda Hfi, og í sumum tilvikum lífið
í bókstaftegum skilningi. Kannski
rannsaka eimhverjir það seinna, í
hivaða kynni við sMka menn sum-
ir hafa komizt, er endað hafa æv-
ina í Reykjavíkur'höfn. Hér er líka
talsverður hópur manna, sem stund
ar leyndsölu á áfemgi daga og næt-
ur, greiðugir náungar og viðvika-
liprir, þeigar flytja þarf í skyndi
áfienigiisfarma á unglingasamlkvæm
in úti á landi, og aldrei virðist
þrot á mönnuim, sem telja það á-
skjðnum
litlegan gróðaveg að stunda smygl.
I seinni tíð er jafnvel það kvis
á kreiki, að loks séu þeir á ferli,
er finnst eiturlyfjasala sér hent-
ugur atvinnuvegur.
Það væri of djúpt tekið í ár-
inni að segja, að þesir hópar
manna hafi virðingu af gróðabrögð
um sínum. Á sumum liggur fyrir-
litning. En aðrir eru umbornir og
oft afsakaðir: Mannaskammirnar
eru að bjarga sér.
Þetta eru afbrotamenn og höf
um ekki fleiri orð um þá.
Svo eru þeir, sem stunda gróða-
vegi i allra augsýn innan þess
ramrna, sem lög marka. Þeir helga
sér hver sína bráð, hafa sín sér-
stöku veiðimið og þá beitu, sem
þeim miðum henta. Auðkráéktastur
er þyTsklingurinn í þaranum, og
þess vegna er hvað eftirsóttast að
'komast í þá aðstöðu að fiska aura
úx vösum barna og unglinga. En
með því að þetta eru víðáttumikil
mið, er verkaskipting sjálfsögð.
Sumir koma sér upp sjoppum
eins nærri skólum og komizt verð-
ur og fó að jafnaði rétt laglegan
reyting í hverri lögn á vetrarver-
tíð. Aðrir gera út á unglinga á
gelgjuiskeiði með nægðúm af ails
konar ginnifMkutm og fáránlegu
skrani til þess að hengja utan á
sig, studdir af blöðum og sjón-
varpi, sem auglýsa firrutízkuna að
eigin frumkvæði, eða hrossarétt-
um þeám, sem eru sérgrein sumra
sa'mkomuhúsanna og í ígripum
notokuð algengt menningarfram-
lag félagsheimila í ýmsum héruð-
um. Svipaðan hafa áraburðinn þeir,
sem hrúga ungviðinu í bíla sína
til þess að koma því á grænt gras
(eða gráan mel) um hvítasnnnu-
helgarnar.
Hingað tál hefur útgerð af þessu
tagi mest byggzt á brjóstvitinu. En
við erum að vaxa að vizku og náð
eins og guðisbörnin eiga að gera,
þvd að nú nálgast það, að visind-
in séu tekin í þjónustu hennar.
Líikt og dr. Jakob og þeir fiski-
fræðingarnir rannsaka göngu síM-
ar og þoirsks, er farið að leita sál-
fræðilegs grundvallar undir heppi
lega sölum.ennsku af því tagi, sem
hér hefur verið drepið á. Hugtök
eáns og sektartiMinning foreldra
og uppreisnarþörf unglinga eru
þar til Leiðsagnar, svipað og hita
stiigið og átan í sjónum gefia bend-
ingar um, hvers er að vænta á
hin-um dýpri miðum.
Nú væri ranglátt að ijú-ka þess-
um fáyrðum án þess að nefna blöð
in ofu-rlítið frek-ar. í nál-ega sjö-
táu 'ár varð varla litið í blað
á þessu land-i, þar sem blöstu ekki
við auglýsingar um lækningamátt
als konar kynjalyfja og fu-rð-i-
tækja, sem réðu bót á flestum
kvillum, som plágað hafa mann-
fólkið á bessari jörð — n-iðu-rgangi,
b-e-rklum, háralosi, krabbameini,
vindspenningi og holdsveiki. Vart
he-fur nokkur ritstjóri eða blaða-
útgefandi verið svo fávís, að hann
vissi ekki m-eð fullri vissu, að allt
var þetta hégóminn einiber og
gróðabrall óhlutvandra manna,
jafnvel stundum beinlínis s'kaðlegt
heilsu fólks. Það hefði vafalaust
mátt kaupa he-ilan skipafiota íyrii
þá penin-ga, s-em búið var að ginna
lands-menn til þess að verja í
kynjalyf, til dæmis um síðustu
aldamót. Samt birtu þeir þessar
bl'ekkin-garauglýsingar, af því að'
þedr f-engu sjálfj-r nokkrar krónu-r
fy-ri-r vikið, og þorðu ekki einu
sinni að orða, hvað hér var á seyði
— þá hefðu þeir getað misst spón
úr askinum.
Nú eru þessar auglýsingar fyrLr
löngu horfnar. En þegar læ'knar
og vdisindamenn heims höfðu fært
sön-nur á, hvaða hieiLsusp-el! fy’gdu
sdgarettuneykingum, brá svo v'ð,
að sdgarettuauglýsi-ngar tóku að
birtast í blöðunum. Enginn skyidi
gera sér í hugarlund, að tóbaks-
kóngarnir verji fé til auglýsinga,
nema þeir séu þess fulMssir, að
þær auki sö'liuna og þar með gróða
þeirra — og tap annarra. Viti
þeir þar viti sínu, þá v-erðuir ekki
fram hjá hin-u komizt, að dagblöð
landsins nú, árið 1968, — ekki
eitt frekiar en annað, heldur öll —
alfla sér fjár, sem lesendur þeirra
veifða síðar að erdurgreiða m-eð
heilsu sinni og ævidögum.
J.H.
362
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ