Tíminn Sunnudagsblað - 14.07.1968, Blaðsíða 21

herdelldin af annarri sneri baki
vlð vígvöilun'uon.
Þannig var ástatt, er Emmelína
bjóst ttt Rúslandsferðar, hálfgerð-
ur sendimaður rikisstjórnarinnar
ensku, þeirra erinda að taia kjark
í Rússa, þótt ekkert orð kynni
hún í rússnesku.
En það vildu fleiri komast til
Rússlands um þessar mundir, og
sumir annarra erinda en Emmelína.
Verkamannaflokksþing hafði verið
haldið í Leeds, og þar hafði að
frumkvæði Georgs Lansburys og
með tiistyrk Ramsays MacDon-
alds og Fiílippusar Snowdens, síð-
ar lávarðar, verið tekin sú ákvörð-
un að stofna verkamanna- og her-
mannaráð i Englandi að rússne-skri
fyrirmynd og hrifsa völdin I
Verkamannaflokknum úr höndum
Arthurs Hendersons. Nú hafði
MacDonald verið falið að fara til -
Rússliands til þess að færa sovét-
unurni þar fagnaðarkveðju Leeds-
þingsins og hvetja til friðargerð-
ar. Nú hittist svo á, að þau Emme-
Mna og MacDonald ætluðu með
sama skipi. Var henni Mtill fögn-
uður að íerðafélaganum, og otti
þvi ekki það eitt, hve ólíkra erinda
þau fóru, heldur bar hún enn til
hans þungan hug fyrir þær sak-
ir, hve hann hafði verið súffragett-
unum óþægur ljár í þúfu fyrr á
árum. Það varð henni því sönn
ánægja, er hinn gamli guðleysingi,
Havelock Wilson, sem þá drottnaði
yfir sjómannasamtökunum ensku,
gekkst fyrir því, að áhöfnin neit
aði að láta úr höfn með þennan
tilvonandi forsætisráðherra Breta-
veldis á skipsfjöl.
Rússlandsför Emmelinu varð
ekki nein frægðarför. Henni gazt
ekki nema miðlungi vel að Ker-
ensikí, en reyndi þó að styðja tii-
raunir hans til þess að veita við-
nám á vígstöðvunum. Hún sá her-
sveitir kvenna, hinar svonefndu
dauðasveitir, hefja göngu til víg-
stöðvanna En hún sá líka sovétin
gerast æ umsvifameiri og athafna-
samari. Þegar nóvemberbyltingin
dundi yfir, taldi hún þar að verki
trylltan, ólæsan múg, sem væri
leilksoppur í hendi Þjóþverja.
Kriistabel, sem komið haíði til
Englands, þegar undir það hillti,
að konur íengju kosningarétt, var
á sarna máii.
í byrjun árs 1918 samþykkti lá
varðadeildin ákvæði um kosninga-
rétt kvenna. Þrem dö,gum siðar
bauð fo’-sætisráðherrann Emme-
Mnu til morgunverðar, því að hann
langaði til þess að spjalla váð hana
um sigurinn. Mánuði síðar undirrit-
aði konungur iögin.
I sigurviímu þessara vikna höfðu
Emmelína og Kristabel breytt hin
um gömlu samtökum sínum, eða
leifum þeirra, í stjórnmálaflokk
kvenna. En stefnumiðin voru ekki
til þess fallin að sameina konur.
Háværar kröfur voru uppi um það
meðal verksmiðjufólks, að það
fengi einhverja aðild að stjóm og
rekstri verksmiðja, en Emmelína
og Kristabel risu öndverðar gegn
þvi. Þær réðust meira að segja
þráfaldiega á verkalýðshreyfing-
una í heild, og það orð komst á,
-að hinn nýi kvennaflokkur þeirra
væri ekki annað en deild úr íhalds-
flokknum, enda ekki óvinsamlega
um hann talað í þeim herbúðum.
í þessum skærum hraktist
EmmeMna æ fjær þeim stefnumið-
um, er hún hafði haft, þegar hún
hóf kvenfrelsisbaráttu sína.
Snemma sumars 1918 fór hún til
Bandaríkjanna, og nú var erindi
hennar að skora á japönsk hern
aðaryfirvöld að hefja innrás í
Sov'étríkin. Trú hennar var sú, að
þá myndu Þjóðverjar telja sig til-
neydda að auka herstyrk sinn á
austurvígstöðvunum. Fáum vikum
síðar sendu Bandamenn sjálfir her
inn í landið í þvi skyni að steypa
sovétstjórninni og leiddu með því
gagnslausar hörmungar yfir hina
aðþren,gdu, rússnesku þjóð og sáðu
þeim fræjum haturs og tortryggni,
er margt iLt spratt af.
Enskar konur höfðu varila fyrr
fengið kosningarétt en þeim var
líka veitt kjörgengi, og svo var
skrítilega á málum haldið, að um
hríð máttu þær bjóða sig fram níu
árum áður en þær höfðu komizt á
kosningaalduir. Kjörgengið var sem
sé miðað við tuttugu og eins árs
aldur.
Lögin um Ajörgengi kvenna
voru staðíest fáum dögum fyrir
kosningarnar í árslotk 1918. Það
var draumur EmmeMnu, að Krist-
abel, dóttir hennar, yrði fyrsta
konan, sem kæmist inn fyrir helg
vé Bretaþings. Hún var boðin
fram i nafni kvennaiflokksins.
Llloyd George, „maðurinn, sem
.hafði unnið striðið,“ taldi sig haf-
inn yfir atta flokka og birti bréf,
þar sem hann skoraði á menn að
kjósa þá írambjóðendur, sem hann
vænti, að styddu samsteypustjórn
sína, EmmeMna fór þess á leit við
hann, að hann teldi Kristabel með-
al þeirra. Til þess þóttist hún haía
unnið á styrjaldarárunum. Honum
stóð stuggur af þvi að hafa Kri'St-
abel í Mði sinu, og það var með
hangaridi hendi, að hann mælti
með henni. Kristabel féll eins og
aðrar konur, sem í framboði voru
— nema Markievicz greifafrú í
DyfMnni, sem írski þjóðernisflokk-
urinn tefldi fram. En hún kom
aldrei í þingsaMna, því áð það var
_stefna írskra þjóðernissinna að
láta sæti M'n þar standa auð.
Það var ekki aðeins, að Krist-
bel fétti: Iívennflokkurinn hvarf
Mk úr sögunni. Kristabel gaf
stjórnmál upp á bátinn, og Emme
Mna var í öngum sínum, er sú
von brást, að konurnar, sem hún
hafði fært svo miklar fórnir, veittu
henni brautargenji að launum.
Fleira ergði hana. Hún hafði tekið
fjögur börn í fóstur á styrjaldar-
árunum, en nú var fjárhagur henn-
ar svo erfiður, að hún varð að
sleppa hendinni af þrem þe\rra.
Kristabet, sem löngum hafði haft
mjög míktt áhrif á móður sína,
tók nú að ala með sér svo furðu-
legar hugmyndir, að móðir henn-
ar gat ekki lengur verið samstiga
við hana: Eins konar Nóaflóð, sem
þvœgi burtu gróm jarðar.
Emmelína hafðist um hríð við í
Kanada, en þoldi ekki vetrarhörk-
urnar þar til langframa og sneri
heim árið 1925. Nokkrar hinnar
gömlu súffragetta héldu tryggð við
hana og fögnuðu heimkomu henn-
air. Margar þeirra liöfðu nú geng-
ið íhaldsflokknum á hönd. Þær
fengu svo til stillt, að hún féllst
á að vera í framboði á vegum
hans. Henni var ánafnað kjördæmi
í Austur-Lnndúnum, þar sem engar
líkur voru tii, að frambjóðandi í-
haldsflokksins gæti sigrað. Mörg-
um þótti furðulegt og öðrum dap-
urlegt, að hún skyldi stíga þetta
spor.
En nú átti hún skammt óMfað.
Hún dó 14 júní 1928 og var jarð-
sett í Brompton-kirkjugarði. Við
gröf hennar hittust á ný margar
þær konur, sem um skeið höfðu
Mtt átt samleið, en forðum daga
þoldu saman súrt og sætt. Tveim
árum siðar afhjúpaði Stanley Bald-
win forsætiisráðherra Hkneski
hennair, og í andlitsmyndasafni
Bretlands hangir af hennd mynd,
sem ein af hinum herskáu súffra-
gettum, Georgina Brackenibury
málaði.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
549