Tíminn Sunnudagsblað - 12.10.1969, Blaðsíða 2

BBÉF TIL BJARGAR
Fyrr á ármm þótti ekki annað
búmannlegt en að eiga veruleg-
ar fyrningar heyja, ef út af
bæri um árferði. Bændur, sem
bjuggu á jörðum, þar sem slægj-
ur voru rýrar og torsóttar, klifu
þrítugan hamarinn til þess að
fullnægja þessu boðorði bú-
mannsins. Þeir kusu heldur að
láta hey verða mosagróin í
fornum desjum en eiga það á
hættu, að þeir yrðu uppi-
skroppa, þegar á móti blés.
Hinir mestu forsjárbændur,
eins og Þorkell á Svaðastöðum,
Björn á Marðarnúpi og Eiríkur
í Bót, söfnuðu fyrningum svo
miklum, að meiri voru en hey-
fengur þeirra á meðalsumri.
Vegna yfirburða fyrninga sinna
gátu Jón Skúlason á Söndum
og séra Þorgrímur í Hofteigi
og aðrir fleiri hlaupið undir
bagga, þegar flesta aðra þraut
í hinu versta árferði.
Nú er heyskapur orðinn
margfaldur á við það, er áður
var, og allar heyvinnuaðferðir
stórbrotnari, enda fer saman
miklu meiri bústofn og meiri
fóðurþörf handa hverri skepnu.
Samtímis þessu hefur það gerzt,
að leitun er orðin á bændum,
sem fyrna svo mikil hey, að
þau nægi handa svo og svo
miklum hluta búfénaðarins
næsta vetur, (þótt til séu þeir),
enda þyrfti gífuriegt hlöðurými
til þess að varðveita þvílíkan
varasjóð. Munur er ekki lengur
nándarnærri eins mikill á vetr-
argjöf eftir tíðarfari og áður
var, og menn hafa treyst því, að
tiilbúinn áburður tryggði sprett
una og mikilvirkar vinnuvélar
og súgþurrkun skákuðu óþurrk-
umum, þegar við þá væri að
etjja.
Á síðustu árum hefur þó dul-
arfullt kal skotið kjamanum
ref fyrir rass, og sýnt er, að
tæknin hefur að minnsta kosti
ekki enn í fullu tré við votviðr-
in, þegar þau eru Ihvað þrálát-
ust. Þar á ofan mun nú sannast,
að þeir aðflutningar á heyi og
fóðurbæti, sem þó eru fram-
kvæmanlegar samgangnanna
vegna, að vísu ofurdýrir, munu
ekki til hröíkkva. Mikil bú-
stofnsskerðing er óumflýjanleg,
og þó máski sums staðar teflt
framar á hlunn um ásetningu
en öruggt sé.
Fyrir nálega tvö hundruð ár-
um reifaði Stefán amtmaður
Þórarinsson nýja hugmynd í
ritgerð í Lærdómslistafélagsrit-
unum: Heyforðabúr. Fram-
kvæmd þeirrar hugmyndar
hefði verið örðug þá, þótt reynd
hefði verið. Nú væri ekki neitt
þrekvirki að koma upp hey-
forðabúrum, og vafalaust vœri
það ódýrari og hagfelldari og
þó enn frekar öruggari aðferð
en það viðbúnaðarleysi, sem
reynt er svo að bæta úr með
skyndibjálp, þegar í óefni er
komið.
Reynslan hefur sýnt, að sanda
og mela marga má rækta með
skjótum hætti og tiltölulega
hóflegum toostnaði, og víða eru
Mka víðlendi, myldnir móar,
sem fljótt má koma í gagnið.
Slík svæði ættu sýslufélög að
kaupa, eða ríkið sjólft, ef með
þyrfti eða hentara væri, og
reisa við þá járngrindahús, sem
yrðu heyforðabúr heilla hér-
aða. Hér þyrfti auðvitað mikið
tii, því að tugþúsundir hest-
burða af heyi þarf tii trygging-
ar farsælli afkomu, hvernig
sem veltist. Þó fer ekki milli
mála, að það yrði ríkinu kostn-
aðarminna að leggja fram fé í
þessu skyni, heldur en sú neyð-
arhjálp, er það verður ella að
leggja fram, og bændum lands-
ins miklu heilladrýgra.
í sæmilegu árferði ætti að
vera vélakostur og mannafli í
sveitunum sjálfum til heyskap-
ar á þessum nýlendum, þar eð
þá er heyja heima á býlunum
yfirleitt aflað á tiltölulega stutt-
um tíma. Fyrir þá vinnu fengi
hver og einn það kaup, sem
tíðkast, og þegar til þyrfti að
taka, yrði heyið selt á kostnað-
arverði.
Þegar heyforðabúrin væru
orðin full, væru hinar sameig-
inlegu lendur annað tveggja
leigðar einstaklingum til
slægna, til dæmis hestaeigend-
um í kaupstöðum eða látnar
liggja í tröð og notaðar til beit-
ar. Þannig mætti kannski létta
sums staðar að einhverju leyti
af heimatúnum manna þeirri
áníðslu, er hlýzt af fjárbeit á
vorin.
Við vitum, að geigvænleg
óþurrkasumur koma alltaf ann-
að veifið. Svo hefur ætíð verið,
og svo mun ávallt verða. Veður-
stofan getur svarað því skýlaust,
hve tíð slík sumur eru í þessum
eða hinum landshlutanum. Þau
þurfa þó ékki að valda slíku
ttjóni sem nú verður. Vörnum
má koma við með skipulagi og
fyrirhyggju. Til þess höfum við
samtök, alit frá hinum smæstu
Framhald á 814 síðu.
HEYRT MEÐ OÐRU EY.RANU
í Austur-Þýzkalandi er mikil sykurrófnarækt, og að sjálfsögðu
eru þá einnig sykurverksmiðjum í þeim héruðum, þar sem
rófnaræktin er stunduð. Líkt er á komið með sykurverksmiðj-
umar austur-þýzku og síldarverksmiðjumar okkar: V,ið höfum
einungis verkefni handa síldarverksmiðjunum tiltölulega stutt-
tíma, þegar að landi berst bræðslusíld eða annar fiskur, sem
nytjaður er á viðlíka hátt, og þurrkarnir í sykurverksmiðjunum
hafa ekki verkefnum að gegna í þágu sykurgerðarinnar nema
um uppskeruttmann eða rétt rúmlega það. Þeir eru þó ekki
látnir standa ónotaðir alla aðra tíma árs. Austur-Þjóðverjar
nota þá líka við hraðþurrkun heys og grænfóðurs af sáð-
löndum handa búpeningi á samyrkjubúum sínum.
794
T t M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ