Tíminn Sunnudagsblað - 12.10.1969, Blaðsíða 14

um sér, jafna sig og komast út
úr fyrra umhverfi. Við sátum á
pallinum fyrir framan húsið mitt
og ræddumst við. í>á spyr hann
mig einmitt svipaðrar spurningar:
Ef til er aðeins einn guð, hvers
vegna hafa menn svona ólíkar hug
myndir um hann? Ég skal segja
þér hverju ég svaraði honum. Ég
veit ekki hvort svarið fullnægði
honum, né hvort það fulinægir
þér. En ég benti honum út fyrir
sléttuna og sagði: Fyrir hálfum
öðrum mannsaldri voru hér engir
hvítir menn. Hér riðu um Indíána-
flokkar. Þetta eru sömu slétturn
ar, sem bílarnir okkar aka ura.
Sjálfsagt hafa hugmyndir Indíán
anna um þessa jörð verið allt aðr-
ar en hugmyndir okkar. Veruleik
inn er með öðrum orðum sá sami,
en túlikun kynslóðanna og einstak
linganna á honum mismunandi
— Þetta gildir líka í vísindun-
um — er ekki svo?
— Jú, vissulega. Það hefur mér
fundizt veila í hugsunarhætti
manna og sárnað, að skipti guð
fræðingarnir um skoðun á ein-
hverju, sem kirkjan hefur haldið
fram, þá er sagt: Þarna fór kirkj
an enn einu sinni halloka. Ef raun
vísindamenn afsanna hins vegar
kenningar, sem raunvísindin hafa
byggt á, er sagt: Sjáið, enn einn
sigur raunvísindanna. Þú skilur,
hvað ég á við. Aðstaðan er hin
sama. Hugsun mannsins á aldrei
að standa í stað og getur aldrei
gert það. Einangrun guðfræðinnar
stafar af því, að menn hafa vanizt
því að ganga ekki út frá neinu
sem raunverulegu, nema hægt
væri að sanna það raunvísinda
' lega.
Nú, þá verðum við að gera okik
ur ljóst, hvað við eigum við með
vísindalegri hugsun. Vísindaleg
hugsun, og þá líka raunvismdaleg,
er fyrst og fremst að safna reynslu
og draga af henni rökréttar álykt
anir. Loks eru gerðar tilraunii til
staðfestingar eða afsönnunar, að
svo mikLu leyti sem kleift er. Raun
vísindamaðurinn byggir á ákveð
inni trú, oft án þess að vita af
því. Hann verður að byggja á þvi,
að lögmál tilverunnar séu söm við
sig og tilveran ein heild. Hans
starf er fólgið í því að tengja sam-
an þræðirvi, að svo miklu leyti,
sem hann getur, með sínum aðferð-
um. En það er tæplega hægt að
segja, að ebkert sé raunveruiegt,
nema það sé sannað með þessuim
hætti. Það væri svipað að fara
með net út í Faxaflóa og segja, að
ekkert sé til í sjónum nema það,
sem næst með þessari eða hinni
möskvastærðinni.
— Er trúin ekki ímyndun?
— Við skulum taka einfalt
dæmi. Ég hef hér hljóðfæri. Ef ég
legg nótnahefti á það og spila lag,
þá berast hljóðbylgjur að eyrum
þínuim. Það er hægt að komast að
ýrnsu um þennan verknað með
raunvísindaleguim aðferðum. Það
er hægt að rannsaka hiljóðfærið,
nóturnar og hljóðbylgjurnar og
finna hvaða lögmálum þau hlit.a.
En þetta er ekki nóg. í greinar
gerð um þetta miyndi samt vanta
mikilvæg atriði. Músíkalskur mað-
ur finnur heildarblæ lagsins. Hann
skynjar það sem heild, þótt hann
heyri ekki hvern tón, hann fyUir
sjálfur í eyðurnar, eins og í mæltu
máli. Hann leggur með öðrum orð
um eitthvað af sjálfum sér í lag-
ið. Hann skynjar einnig eitthvað
af hughrifum tónsmiðsins, þegar
hann samdi lagið. Þetta verður
ekki rannsakað raunvísindalega.
Hér grípur örnur skynjun inn í.
Hinn trúaði maður, hvort sem
hann er heiðingi, kristinn eða
Múhameðstrúar, skynjar anda tii
verunnar í heild, eins og músík
alskur maður skynjar anda tón-
smiðsins í laginu.
— Hvað aðskilur kristna menn
frá öðrum?
— Þeir eru ekki endilega trú
aðri en aðrir, heldur Skynja þeir
þetta gegn um orð og athafnir
eins ákveðins manns, Jesú frá
Nazaret. Allt, sem kirkjan gerir. er
til þess að koma áhrifum haus til
fólksins. Þar er presturinn aðeins
tengiliður, eins og hljóðfæraleikar-
inn í dæminu, sem ég nefndi áð
an, og þó að margar nótur hafi
verið slegnar falskar, hafa þau
samt náð til hjartnanna.
— Er guðfræðiþekking hagnj’t?
— Nú er mikið talað um hag
nýtt gildi hluta. Guðfræðiþekking
in er hagnýt, því að hún eykur
skilninginn. Hún kemur í veg fyr
ir fordóma og árekstra, stríð. Það
er Hfsins ómögulegt að ski’.ja
venjulega heimsatburði án þekk
ingar á trúarbrögðum. Tökum á-
tökin í Norðurírlandi sem dæmi.
Við skitjum ekkert í þeim, nema
við höfum einhverja þekkingu á
því, sem þar er að gerast og hef-
ur gerzt í trúarlegum efnum.
Það er nauðsynlegt fyrir nútima
mann að geta gert sér grein fyrir
þvtí, hvað er sérstætt og hvað sam-
eiginlegt í ýmsum trúarbrögðum.
Heimurinn er nú dálítið svipaður
því, sem var í kringum Miðjarð
arhafið á, dögum frumkirkjunnar.
Þar bjó saman fjöldi þjóða og
þjóðarhrota með mismunandi trú-
arbrögð. Við búurn eiginlega í einu
plássi. Við þurfum aðeins að
skrúfa frá útvarpinu til þess að
heyra boðskap frá Múhameðstrú
anmönnum austan úr Asiu, ef við
á annað borð skiljum málið.
— Skiptir nokkru meginim'áli,
hvort Jesús hefur verið til? Eru
ekki kenningarnar og siðfræðin
aðalatriðið?
— Það verður að vera verkefni
guðfræðinnar og jafnvel hvers ein-
staklings að meta gildi hins sagn
fræðilega í opinberuninni. Hann
verður að gera það upp við sam-
vizlku sína. En þá verður hann að
hafa þá þebkingu, sem unnt er að
veita honum. í Þýzikalandi hafa
benningar Rúdólfs Bultmanns, að
saga Krists skipti litlu máli, náð
miklum vinsældum. Kenningar
Bultmanns voru á þá leið, að í
Nýja testamentinu sé boðskapur
frumkirkjunnar. Það, sem hafi
gildi fyrir hvern mann, sé að taka
afstöðu til þess boðskapar. Atburð
irnir hafi raunverulega ekki gerzt
í Gyðingalandi fyrir tvö þúsund ár-
um, heldur séu þeir að gerast
innra með manninum, þegar hann
mætir boðskapnum.
Ég get ekki fallizt á þetta. Mér
finnst'þetta nefnilega verka öfugt
við það, sem Bultmann segir, því
að þá er Kristur ekki orðinn neitt
annað en goðsögn. Skilurðu hvað
ég á við?
— Nei.
— Við skulum þá gera þetta ein
faldara. Ef við gerum ráð fyrir, að
saga Krists sé goðsögn, þá er hann
elkki persóna nema í goðsögninni.
— Skiptir það imáli?
— Að sumu leyti skiptir það
en,gu máli. Jólasveinninn hefur
sína þýðingu fyrir lítil börn, þótt
hann sé goðsögn. Hins vegar skipt-
ir það meginmiáli, hvort „goðsögn
in“ um Krist byggist á sönnum
kjarna — vena þess, að t.rúi mað
ur því, að saga Krists sé sönn, er
það efcki aðeins liðin saga,
heldur einnig nútímasaga. Kjarni
hinnar upphaflegu upprisu-
kenningar er alls ekki sá,
að Kristur lifi eftir dauðann,
hversu dásamlegt sem það er út
806
itMINN — SUNNUDAGSBLAÐ