Tíminn Sunnudagsblað - 31.05.1970, Blaðsíða 8

ingólfur Davíösson, magister:
Frá Hafnarárum mínum
Danmörk er um flest ólík ís-
landi, jafnvel grjótið er annað.
Undirstaða Danmerkur er kalk-
steinn og krít, upprunalega líí-
ræns eðlis, mynduð í sæ, en ís-
land er skapað af jarðeldum. Á
ísöld lá jökuljaðar lengi eftir endi-
löngu Jótlandi, og féllu ár til vest-
urs frá honum, kolmórauðar af
sandi og leir. Er land þar viða
imjög sendið. En mikili leir er á
eyjunum og Austur-Jótlandi. Svo
eru hnullungar og stórir steinar
úr granít á strjálingi víðast hvar,
en ekki í föstu bergi. Hversu má
það vera? Jú, þann efnivið hafa
háfjöllin fornu í Noregi og Sví-
þjóð lagt til í grárri forneskju. Er
talið, að granítsteinarnir hafi bor-
izt á is yfir til Danmerkur á jökul-
tima.
Hér og hvar er tinna í jörð.
Þetta er gráleit, hörð steintegund,
skyld kvarzi. Oft eru tinnumolarn-
iir fremur sléttir og mjúkir átöku,
gerólíkir hinni hvassbrýndu, ís-
lenzku hrafntinnu, se-m er allt
annars eðlis. Hrein tinna finnst
ekki á íslandi. Tinnan var notuð
til að slá eld með stáli og tundri
(eldtinna), en mest var hún hag-
nýtt í vopn og verkfæri steinaldar-
manna. Fundizt hafa tinnunámur
og tinnuvehkstæði, þar sem ægir
saman tinnumolum og hálf- og
fullsmíðuðum 'verkfærum og
vopnum, til dæmis tinnuöxum,
tinnuhnífum og svo framvegis.
Erfitt hefur verið að kijúfa tinn-
una, laga og fægja með frum-
stæðum tré- og tinnuverkfærum,
en tilraunir í seinni tíð hafa sann-
að, að þetta er vel fært, ef réttum
aðferðum er beitt. Það voru sann-
arlega til góðir iðnaðarmenn í
fornöld, engu síður en nú.
Á ferðalaginu rann æ betur upp
fyrir mér, hve geysióiik Danmörk
er íslandi og þjóðirnar ólíkar,
enda dregur hver dám af sínu
landi. í Danmörku er allt grænt á
sumrin, hvert sem litið er, flat-
SÍÐARI HLUTI
lendi og öldótt land á víxl með
tjörnum og vötnum hér og hvar,
en skóglendi víða á hæðum. 15—
35 metra há trén uppi á hæðun-
um bæta mjög upp fjallaleysið í
augum okkar íslendinga. Hvar-
vetna sjást græn beitilönd, og
kornið bylgjast fagurlega í gol-
unni. Heita má, að skógarlundir
skýli sérhverjum bæ og býli, og
segja má, að hægt sé að seilast í
epli og fleiri ávexti út um giugg-
ann. Hvarvetna sjást kýr á beit,
flestar rauðar á Fjóni og Sjálandi,
en rnargar skjöldóttar á Jót’.andi.
Kindur sjást óvíða — helzt varð ég
var við þær á strandlengjum á
Vestur-Jótlandi. Hestar voru þá
enn margir í Danmörku, en fer nú
óðum fækkandi eins og annars
staðar. Allt var fullt af hundum í
borgunum til mikilla óþrifa. Kon-
ur leiða smáhunda í bandi og
bregða þeim inn undir kápuna, ef
kalt er, eða vefja þá teppum. Til
eru líka stórir og grimmir varð-
hundar og lögreglubuindar, sem af-
brotamenn óttast mjög. Þú getur
líka gægzt inn í hundagrafreit, vel
hirtan: „Hér hvílir minn kæri
Jakob“, stendur á einum legstein-
inum.
26. ágúst hélt ég hress og kátur
til Hafnar. Tveggja mánaða sumar-
dvöl og ferðalag kostaði aðeins um
hundrað danskar krónur, aðallega
fargjöld. f Höfn hitti ég fljótt
landa mína á „Austurstræti Kaup-
mannahafnar“, Strikinu, sem teng-
ir saman Ráðhúsplássið og Kóngs-
ins Nýjatorg. Raunar stendur þeita
nafn — Ströget — hvergi, heldur
allt önnur nöfn: Vimmelskaftið,
Austurgata og önnur fleiri.
Höfn er ekki öll, þar sem hún er
séð. „Fögur er hún Höfn gegnum
hugmyndanna gler“, kvað Matthías
Jochumsson. Framhliðar húsa eru
víða glæsilegar, en þægindi inni
eru víða rniklu minni en í Reykja-
ví'k, einkum í gamla borgarhlutan-
um, enda eru þar flestar bygging-
ar aldagamlar, hlaðnar snoturlega
úr gulum eða rauðum múrsteini.
Þú getur skoðað húsin, þar sem
Jón Sigurðsson, Fjölnismenn og
fleiri frægir fslendingar bjuggu á
fyrri öldum.
Kaupmannahöfn er stórborg,
milljónaborg, og þar er margt
forvitnilegt að sjá, til dæmis þjóð-
minjasafn Dana, listasafn ríkisins,
Þorvaldsenssafnið, Glyptótekið,
vopnasafnið, ráðhúsið, kirkjurnar,
ýrnsar hallir, háskólann og deild-
ir hans, dýragarðinn, grasagarðinn,
Tívolí og svo framvegis.
Sumir hlaupa fyrst á knæpurn-
ar, en þær eru furðusvipaðar í öll-
um stórborgum og heldur ömur-
legar flestar. Le|gur víða ölstækj-
una út á götu. A árunum 1929—
1936 kostaði kassi af öli (50 flösk-
ur, gamli Carlsberg eða Túborg)
13,50—14,00 krónur, ef glerinu var
skilað aftur, það er 27—29 aura
flasfcan. Á ódýrum veitingastöðum
kostaði flaskan 50—75 aura. Hálf-
flaska af Madeira kostaði 2,50,
hálfflaska af Álaborgar-áfcavlti
3,75, en heilflaska 5,25. Pakki af
sígarettum (25 stykki), kostaði eina
krónu og sama verð var á tiu
smávindlum (Cerutter).
Höfn verður ekki grandskoðuð
á stuA.im tíma — átta nundruð
ára gömul l org. Fólk'.ð fannst mér
alúðlegt og iétt yfir því. Danskir
námsfélagar komu mér barnalega
fyrir sjónir í fyrstu, enda flestir
yngri en ég, fullir af leik
og skringilegum tiltektum, gerðu
óspart grín hver að öðrum. En
þetta reyndust góðir félagar og al-
vara ,nóg undir niðri, og jafniðn-
ari voru þeir við námið en íslend-
ingar á þeim árurn. Þótt einkenni-
legt kunni að virðast, eru talaðar
ýmsar mállýzkur í Kaupmanna-
höfn, til dæmis er, eða var, Vestur-
brúardanska talsvert frábrugð-
in málinu á Norðurbrú og svo fram
vegis. Meiri er þó munurinn úti á
landi, og gekk mér erfiðlega að
skilja Vestur-Jótana fyrst j stað. Nú
jafnar útvarpið og sjónvarpið þetta
allt og þurrkar út málíýzkurnar.
Námskostnaður í
Höfn 1929—1936.
Ég hélt jafnan reikninga öll
mín Hafnarár, og er forvitnilegt
að bera saman verðlag og kostnað
þá og nú. Gengi peninga var þá
þannig: 1929—1932: 123 krónur
íslenzkar móti 100 krónumi dönsk-
um. Árin 1932—1939 var jafn-
gengi, en það breyttist árið 1939
í 126:100. Það þætti gott nú á dög-
um, þegar hlutföllin munu nálægt
12:1.
Á árunum 1929—1933 kostuðu
416
T 1 M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ