Tíminn Sunnudagsblað - 31.05.1970, Blaðsíða 15

ur að eiga hana, enda höfðu þau
áður fellt hugi saman. Leikurinn
gerist bæði í mannheimum og álf-
heimum. Við gleðileg leikslok
syngja allir:
Foreldrar fríðir,
frændur, náungar,
borðgestir biíðir
brúðar signi par,
kátir staupum klingið,
kneyfið út laggar til,
yðar upp minning yngið,
æsku gleðispil,
því að hundrað eftir ár
yndisstund, sem kætir brár,
Iivurki mundar hár né lár,
heims veit þessa skil,
en mörgum þykja mundi skár
við maka að lifa í hundrað ár,
við ástalífsins ljósa brár,
langar mig þar til,
og mörgum þykja mundi skár,
mætti hann lifa í hundrað ár,
við ástalífsins ljósa brár, •
langar mig þar til.
Stefán Einarsson hefur það eft-
ir Björgu Sigurðardóttur á Há-
nefssöðum (í Lbs. 3814,4to), að
kvæðið í leikslok sé eftir gamla
konu, niðursetning á Hánefsstöð-
um, Katrínu Jónsdóttur, eða hún
hafi kunnað það. Annars var leik-
ritið leikið á Hánefsstaðaeyri 1891,
og fór höfundur með tvö hlutverk,
Valgerðar húsfreyju og huldu-
prests. Arnbjörg varð mannkosta
kona. Hún var gift Sigurði Einars-
syni frá Sævarenda í Loðmundar-
firði, fluttist til Ameríku 1910 og
lézt þar 1937. Stefán Einarsson
prófessor fjallar um hana í bók-
menntasögu sinni, Austfirzk skáld
og rithöfundar, Akureyri 1964. Það
á Arnbjörg „Hildibrandi" að
þakka. Verk eins og þetta stutta
leikrit veita ekki litla innsýn í
mannlífið þar fyrir austan fyrir
hartnær öld. En nú er ekki leng-
ur leikið á Hánefsstaðaeyri.
Áður en við skiljum, bið ég
Grím að finna fyrir mig eina þjóð-
sögu til bragðbætis. Fyrir valinu
verður:
Sagan af Ásgeiri og Ásu.
í þeirri tíð sem biskupar voru í
Skálholti bjuggu hjón í næsta bæ,
og hét bóndinn Ásgeir, en konan
Ása, heldur fátæk. Var bóndinn
mjög auðtrúa, en konan síður.
Biskup hafði ráðsmann, Jón að
nafni. Hann var ógnarlega ágjarn,
og allt það, sem Ásgeir eignaðist
og var nokkuð út i varið, hættl
Jón ei fyrr en hann var búlnn að
hafa það út, en tímdi ei að láta
neitt í staðinn.
Það var eitthvert sinn, að Ása
segir við mann sinn: „Það er mik-
ið að hugsa út í það, að enginn
fær neitt í Skálholti, hvað sem
honum liggur á, og er það Jóni
ráðsmanni að kenna, hann gengur
um kirkjuloftið og ber á sér lykl-
ana að loftinu og kirkjunni, og fær
enginn þar að koma, en þú veizt,
að kirkjuloftið er stoppað af fiski,
kjöti og smjör og öllu því, sem
menn þurfa með, en við getum
varla dregið fram lífið fyrir okk-
ur og börnin og það, sem hjá okk-
ur er, og þar að auki lætur þú
hann nanra alla hluti út úr þér og
fær þér ekkert í staðinn. Nú skaltu
fara og finna Jón, og biðja hann
að hjálpa þér um byrði þina af
fiski og við henni úr kirkjuloft-
inu, og mun lítið á sjá. M átt hest
skjóttan, mesta úlfáldagrip og sem
hann er alltaf að biðja þig um.
Segðu honum, að þú skulir láta
hann hafa í staðinn, ef hann gjðri
þetta“.
„Nei, það er nú frá", segir
Ásgeir. „Þetta gjöri ég aldrei, og
Skjóna læt ég aldrei, á meðan
ég lifi, og hann getur lifað".
Þá segir hún: „Lengi hefur þú
verið huglaus og ráðlaus, og því
hefur þér orðið. En þó ég sé kven-
mannsskepna í pilsi. þá skal ég nú
fara og leika svo á .Tón, að hann
skal héðan í frá hafa svo mikinn
beig af- mér, að hvað sem ég bið
hann, mun hann láta mig hafa“.
Þá svarar Ásgeir: „Þú ræður
þínum gjörðum, en eigi mun ég
fara“.
Eftir lítinn tíma liðinn fer hún
heim í Skálholt og finnur Jón og
biður hann að hjálpa sér um
dálítið af mat, „þvi að ég hef nú
ekkert til handa mér og mínum,
og skal ég nú láta þig hafa Skjóna
okkar í staðinn, og máttu reiða þig
á það“.
Jón svarar: „Það var eftir þér
að lýsa, þú hefur lengi verið rausn
arkona um þína daga, og skal ég
í kvöld láta lykilinn standa í
kirkjuskránni og loftslykilin-n í
loftsskránni, því það verður það
eina, sem þú kemst með, að lítið
mun á sjá“.
„Það held ég“, segir hún. Efti-r
það skilja þau, og labbar kerling
heim, hróðug í huga. Og um kvöld-
ið, þegar Ásgeir ætlar að fara til
rekkju, þá segir hún við Ásgeir:
„Þú hefur nú annað að gjöra en
að fara í sæng þína .Þú verður að
koma með mér heim í Skálholt“,
og segir honum allt þeirra samtal.
Þá svarar Ásgeir: „Éy læt aldrei
Skjóna, nei, það er langt frá“.
Þá segir Ása: „Láttu mig sjá
fyrir hvu-rninn allt fer á endan-
um“.
Hann svarar: „Jæja, ég læt þig
þá ráða“.
Eftir það búa þau si-g til ferða
með nóg áhöld. Þegar þau koma
að kinkjugarðshliðinu, þá segir I
Ásgeirr „Þetta er hrópandi synd“.
Hún svarar: „Nokkuð svo hróp-
andi synd! Éy mun mæla gott fyr-
ir munni mér á leiðinni i kirkj-
una, og þegar ég fer í loftið. og
svo aftur þegar ég fer í burtu, en
þú tekur á móti því ég kasta ofan
af loftinu",
Þá segir Ásgeir: „Þá fer allt bet
ur en ég ætlaði“.
Hún fer svo og kemur 4 kirkju- .
garðshliðið. Þá segir hún: „Jesús
gekk inn í grasgarð þann“ og fram
vegis, Þá hún kemur að kirkju-
hurðin-ni, þá segir hún aítur: „Að
læstri hurð kom lausnarinn“ og
svo framvegis. Þá hún kemur að !
stiganum, þá segir hún: „Jesús
burt frá jörðu vendi“ og svo fram-
vegis. Þegar hún lauk upp kirkju-
loftinu, þá segir hún: „Opnaðn
sjóðinn þinn“ og svo framvegú
Með það sama fer hún að ruska ti'
i loftinu og kastar ofan til bónda
síns, en hann ber út. Meðal ann-
ars finnur hún smjörkvartél, og
það tekur hún. Svo leitar hún
betur og finnur geldsauðarfall og
skammrifin með, og það tekur hún
hvurju tveggja, og með það fer
hún ofan og segir: „Herrann ofan
af himnum sté“ og svo framvegis. -
Og þegar hún fer frá kirkiudyr-
unum, þá segir hún: „Héðan í burt
með friði ég fer“ og svo framveg-
is.
En svo hafði hún ríflega tekið
til á kirkjuloftinu, að þau urðu að
selflytja heim til sín, og va-r mað-
urinn vel sterkur og hún eins að
sínu leyti, og dró hvurugt af sér.
Þegar þau komu heim og búin
að koma þessu fyrir, þá segir
Ásgeir: „Þetta var mikil happa-
ferð, og verð ég að láta hann hafa
Skjóna, þótt mér þyki mikið að
1-áta hann“.
Þá segi-r kona hans: „Það er ei
víst, að þú þurfir að halda á því,
og mun ég sjá ráð við því“.
T I M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
423