Tíminn Sunnudagsblað - 21.06.1970, Blaðsíða 21

BIRGIR MAGNÚSSON:
DÁLÍTIL SAMAN-
TíKT UM BJÖLLUR
Nú var mál a0 bugsa um kvöld-
verðinn, klukkan var langt geng-
in í elefu. Á kirkjugarðsveggnum
Ihékik nýveiddur lax, og gaí ég
fylgda'rmanni bendingu um, að
mig langaði í þennan fisk. Ég
sfeaut rjúpu og lóu um daginn og
átti því ljúffenga máltið í vænd-
um án þess að snerta nestið.
Meðan þetta var matreitt inni í
bænum, fór ég með koffort inn í
kinkju, breiddi á það handlkæði
og raðaði mataráhöldum eftir list-
arinnar reglum. Ég sótti brauð og
vín, og þegar félagi minn kom með
6oðinn lax og fugla steikta í þráu
Bmjöri, varð úr þessu stórkostlegt
veizluborð!
Klerkur hafði dregiö sig í hlé,
en birtist nú og upphóf samtal á
latínu með gamla ávairpinu: Bona
dies! og ég svaraði með Salve. pat-
eir, og bauð honum að setjast
gegnt mér. Hann þáði glas af víni,
en samræðurnar gengu stirðlega á
máli Ciceros. Mér tókst þó með
þessu móti að koma fyrirmæium
til leiðsögumannsins vegna morg-
undagsins, og það varðaði mestu.
Litlu seinna fór prestur að sækja
kaffið. Úti vair þykkt loft, regnið
buidi á kirkjurúðunum, og ég
neyddist til að kveikja á kerti til
að losna við bræluna af selslýsi,
sem íslendingar brenna á kolum
sínum.
Ég var setztur út í horn, er ég
heyrði þrammað á þungum stíg-
vélum inn eftir kirkjugólfinu og
grillti í hávaxna veru sveipaða
síðri, brúnni kápu .Ég var í þung-
um þönkum út af morgundegin-
um og hélt fyrst, að þetta væri
guðsmaðurinn að koma með kaff-
ið, en ef ég hefði ekki verið svona
utan við mig, hiaut ég að sjá, að
þetta var langt um hærri maður
með Skotahúfu á höfði, sem í var
stungið blóðugum lóuvæng. Ég
fékk naumast tíma til að snúa mér
við, þegair húrrahróp hri.fu mig af
dvalanum og rifu nærri þakið af
kirfcjusfcriflinu. Þarna voru þá
komnir Skotarnir og Englending-
arnir af Arcturusi á leið frá Geysi.
Það lak úr þeim eins og vatnadís-
urn, en þeir höfðu veitt vel. Sá
eini, sem ekfci var ánægður, var
ekipstjórinn, forfallinn myndatöku
maður, sárreiður sólinni eða sóiar-
leysinu, sem oli því að hann gat
aðeins tekið mynd af þoku eða
Veragiufu.
Við vorum orðnir fimmtán í
Mtlu Þingvallakirkjunni. Borðið
Af öllum 'Jýraiegundum í heim-
inum eru bjölllangbesta’. Vit-
að er um að minnsta kosti þrjú-
hundruð þúsund bjöllutegund-
ir. Þó er álitið, að enn séu mai'gar
tegundir ófundnar. Langflest skor-
dýr lifa í Suðaustur-Asía eg Suð-
ur-Ameríku, og satt að segja er því
sem næst vonlaust verk að finna
og ákveða tegund ailra þeirra skor
dýra, sem þar lifa.
Skordýr eru nauðsynleg. Þau
eru bæði fæða fjölda dýra, beint
eða óbeint, og einnig nokxurs kon-
ar sorphreinsarar. Þau eyða því,
sem deyr í skógum og á jörðu.
Þegar tré deyr, verpa bjóilur í það
egigjum sínum, og þegar svo lirf-
urnar koma, bora þær sig í gegn-
um tréð og mynda í því göng, sem
auðveldar vatni leið um stofninn.
Um Ieið eykst vöxtur sveppagróð-
urs. Maurar flytja inn í tréð, og
að lokum er ekkert eftir að sjálfu
trénu nema yzti börkurinn.
Sameiginlegt flestum bjöllum er
það, að þær hafa yfir sér harða
skel, sem eru ytri vængirnir. Und-
ir þeim eru svo fiugvængirnir.
Þegar bjallan flýgur, lyftir hún
ytri vængjunum, skelinni, og breið
ir úr inmri vængjunum. Ekki geta
þó allar bjöllur flogið, og sumar
eru mestu Maufar að fljúga. Aft-
ur á móti geta þær hlaupið mjög
hratt. Ein slík bjalla notar óvana-
lega aðferð til að verjast óvinum
sínum. Ef hún er elt, gefur hún
frá sér, með dálitlum smelli, dropa
af vökva, sem breytist í reyk. þeg-
ar hanm kemst í sambamd við loft-
ið. Þegar svo hinm undirandi óvin-
ur hefur áttað sig, er hún horfin.
mitt var stækkað með því að ýta
sanian bekkjum, því að nú átti að
halda upp á endurfundina með
púnsdrykkju, ræðum og söng, en
þreytan sagði brátt til sín, svefn
seig á brár og menn drógust með
herkjum þangað, sem þeir gátu
rétt úr sór. Það var sofið a ölluin
Þessi bjalla er gagnleg mönnum,
því að hún lifir á skaðlegum skor-
dýrum.
Flestar bjöllur hafa sterka
kjálka, sem þær nota á margvís-
legan hátt, ýmist til að vinna á
bráð sinni eða til að grafa, bora
eða tyggja með.
Það má segja að bjöllur li.fi alls
staðar nema í sjónum og á heim-
skautasvæðunum. Flestar þeirra
lifa á landi, aðrar í vatni, og sum-
ar jafnvel bæði á landi og í vatni,
eins og til dæmis brunnklukkan.
Darvin taldi brunnklukkuna ágætt
dæmi um það, hvernig tegund að-
lagar sig umhverfinu. Hún lifir
mest í vatni, og notar þá hina
löngu, hærðu afturfætur, bæði til
að skynja með og einnig sem ár-
ar til að knýja sig áfram. Hún
getur líka iifað á landi og flogið.
Whirligig-bjöllur lifa að mestu
leyti í þéttum hnapp á yíirborði
vatns, en geta einnig kafað, þegar
þær eru að veiðum eða þurfa að
forðast óvini sína. Þær eru ágætt
dæmi um frumstæðustu aðferð við
að hópast saman. Enginn einstak-
lingur hefur sérstöku hlutverki að
gegna í hópnum, en sem heild er
þeim það vörn að vera í hóp.
Whirligig-bjöllur synda á yfirborð-
inu með fálmarana fljótandi ofan á
vatninu. Á fálmuirunum eru næm
hár, sem finna hreyfingu á yfir-
borðinu, ekki aðeins frá öðrum
skordýrum, sem eru á hreyfingu
á eða við yfirborðið, heldur líka
frá hlutum, sem ekki hreyfa sig,
svo sem steinum eða fijótandi spýt-
um. Svo virðist sem bjallan geti
skyniað endmrkast frá þessum hlut
kirkjubekkjuinuim, kórinn var bók-
staflega þakinn, og ég hreiðraði
um mig á pallinum fyrir framan
skápinn, sem kom í stað altaris.
Skipstjóri taldi það samboðnast
virðingu sinni að sofia í prédikun-
arstólnum, og gegndi hann jafn-
framt MutverM orgels allia nóttina.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
501