Tíminn Sunnudagsblað - 16.05.1971, Síða 14

dómur, því >ig kunni illa iðjuleys-
inu. Spurði ég hann, hvort það
væri víst, aii ég mætti alls ekkert
vinna. Og þá mildaði þessi góði
maður dóm sinn með því að segja,
að ég mætti að minnsta kosti alls
ekkert reyna á mig, þannig að ég
þreyttist. Þessu gat ég lofað, því
ég vissi, að ég var að fara heim
í foreldrahús, þar sem mér yrði
hlíft svo sem kostur væri á. Og
sjálfsagt hef ég hlýtt fyrirmælum
Guðmundar Björnssonar nokkuð
vel. Þrem árum síðar var hann á
ferð á Austurlandi. Kom hann þá
heim til mín, skoðaði mig vand-
lega og gaf síðan þann úrskurð,
að nú mætti ég vinna eins og mér
sýndist. Þetta var sú bezta frétt,
sem ég gat fengið, enda varð ég
nú harla glöð.
Ég fór nú að taka til hendinni
heima fyrir, og auk þess að taka
þátt í félagsmálum í sveitinni. Um
líkt leyti var stofnað ungmennafé-
lag í Breiðdal. í það gekk ég og
starfaði þar í mörg ár, ýmist í
stjórn þess eða utan hennar.
Árið 1911 var stofnað í sveit-
inni félag, sem hét Góðgerðafélag-
ið Eining. Skyldi hlutverk þess
vera að styrkja fátæka sjúklinga,
einkum þá, sem dvöldust á Vífils-
stöðum. Þetta varð strax ákaflega
vinsælt — og varð því brátt fjöl-
mennt félag og tiltölulega öflugt.
Það starfaði í þrjátíu ár.
— Hver eða hverjir áttu frum-
kvæði að þessu þjóðþrifatiltæki?
— Ég var ein þriggja kvenna,
sem boðuðu til stofnfundarins, og
ég sat lengst af í stjórn félagsins,
oftast formaður.
— Hvernig öfluðuð þið tekna til
starfsemi ykkar?
— Félagið hélt árlega skemmti-
samkomu til fjáröflunar, oftast
snemma sumars. Þá voru ekki
böll um hverja helgi eins og nú,
enda voru samkomur okkar jafn-
an mjög fjölsóttar, ekki aðeins úr
Breiðdal, heldur einnig úr nálæg-
um sveitum. Við reyndum líka að
vanda til skemmtiatriða eftir föng-
um með ræðum og söng. Varð það
nokkuð föst venja, einkum þegar
fram liðu stundir. Ég man eftir
því eitt árið, að ég var að koma
norðan úr Iandi, og varð þá sam-
ferða séra Sigurði Einarssyni, sem
sifiast var í Holti undir Eyjafjöll-
um. Ég vissi, að hann ætlaði að
dveljast á Fljótsdalshéraði um
tíma, og því datt mér í hug að
biðja hann aí koma og flytja fyr-
irlestur á Einingarsamkomu. Þetta
var hann fús til að gera, og það
þarf víst ekki að taka fram, að
ræða hans vakti óskipta hrifningu
tilheyrenda. Sigurður var alltaf
málsnjall, og ekki sízt á þessum
árum.
Kaflann um góðgerðarfélagið
okkar vil ég svo enda með
því, að þótt upphæðirnar, sem
við söfnuðum, væru ekki allt-
ar ýkjaháar, sé miðað við
nútimann, þá komu þær oft
1 góðar þarfið, þegar engar
tryggingar voru til í landinu. Það
hugsuðu margir sjúklingar hlýtt
til okkar fyrir það, sem til þeirra
hraut, þótt það væri kannski að-
eins jólaglaðningur, sem sendur
var suður að Vífilsstöðum. Nú —
og það kostaði ekki nema fimmtíu
aura að ganga í félagið, og þess
vegna gátu allir verið með, enda
voru flestallir með — og margt
smátt gerir eitt stórt.
— Við höfum nú dvalizt lengi
við það, sem á daga þína dreif á
æskuárunum. Áttir þú heima á
Gilsá á meðan öllu þessu fór
fram?
— Ég átti heima þar, þangað
til ég var nítján ára. Þá fluttist
ég með foreldrum mínum að
næsta bæ, Gilsárstekk, þar sem
systir mín bjó.
— Varstu lengi að Gilsárstekk?
— Ég var þar heimilisföst í tíu
ár, sem sé til 29 ára aldurs. Þar
með er að vísu talinn tíminn, sem
ég var hjá Birni Stefánssyni
frænda mínum, og svo legan í
Reykjavík. Og auðvitað voru veik-
indi mín ein aðalorsök þess, hve
seint ég hleypti heimdraganum.
— Hvað tókst þú þér fyrir
hendur, þegar þú fórst fra Gilsár-
stekk?
— Ég fór að Eiðum og gerðist
ráðskona hjá Metúsalem Stefáns-
syni skólastjóra, frænda mínum.
Þá var konuefni hans við nám er-
lendis, og hafði systir hans staðið
fyrir búi lians í tvö eða þrjú ár,
en var nú á förum til Ameríku.
Nú var enn eitt ár, þangað til kær-
asta Metúsalems var væntanleg
heim, og var ég ráðin til þess að
vera hjá honum þangað til.
— Þú hefur þá aðeins verið þar
eitt ár?
— Já. Ég var þar krossmessu-
árið 1914—1915, en nógu rúmlega
til þess, að ég var við tvær skóla-
uppsagnir.
— Hvernig líkaði þér vistin hjá
frænda?
— Ég kunni ákaflega vel við
mig á'Eiöum, og mér hefur alltaf
fundizt fallegt þar. Ég kynntist
þar líka mörgu ágætu fólki, og sá
og heyrði margt, sem mér var
nýtt.
— Líkaði þér vel við Metúsal-
em?
— Hann var ágætismaður, prúð-
ur og dagfarsgóður. Söngmaður
var hann góður, enda var mikið
iðkaður söngur í skólanum þenn-
an vetur.
— Fórstu svo aftur heim, að
lokinni verunni á Eiðum?
— Já. Ég fór aftur heim í Gils-
árstekk, en nú var sú breyting á
orðin, að ég var búin að kynnast
mannsefninu mínu.
— Hver var maður þinn?
— Hann liét Lárus Kristbjörn
Jónsson og var frá Fagradal í
Vopnafirði, fóstursonur frænda
síns, Sveins í Fagradal, og Ingi-
leifar, konu hans. Lárus hafði ver-
ið í búnaðarskólanum á Eiðum
veturinn sem ég var þar, og tek-
ið burtfararpróf um vorið. Þá
skildi leiðir okkar að sinni. Hann
fór heim í sinn Fagradal, en ég
heim í minn Breiðdal. Vorið 1916
kom liann svo austur í Breiðdal,
og við gengum í hjónaband 14.
júlí. Vorum við þá búin að fá ábúð
á parti úr Höskuldsstöðum, og
þangað var ég komin með for-
eldra mína, áður en Lárus kom.
Heimilið var þegar í upphafi tals-
vert fjölmennt, því foreldrar mín-
ir fylgdu mér, og með Lárusi voru
móðir hans og systir. Móðir hans
hét Sigríður Sveinsdóttir, og dvald
ist hún hjá okkur allt þar til er
hún andaðist árið 1924. Systir Lár-
usar, Þorbjörg, fór einnig með
okkur í Höskuldsstaði. Hafði hún
áður lært klæðskeraiðn og var bú-
in að stunda hana í nokkur ár,
þegar hér var komið sögu. Er hún
enn á lífi, 76 ára, og hefur stund-
að iðn sína meira og minna alla
tíð, seinast hér í Reykjavík nú liin
síðari ár.
— Bjugguð þið lengi á Hösk-
uldsstöðum?
— Fjögur ár.
— Hvert fóruð þið þaðan?
— Við fórum að Gilsá, þar sem
ég lief átt heima síðan. Faðir minn
átti tæplega helminginn í Gilsá,
en hinn hlutinn hafði verið byggð-
ur til tíu ára, og voru fjögur ár
eftir af byggingartímanum, þegar
422
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ