Tíminn Sunnudagsblað - 04.07.1971, Blaðsíða 15

Hriflu, sem verið hafði aðstoðar-
maður minn við þessar rannsó'kn-
ir um þriggja ára skeið, áður en
hann hóf búskap.
Þess er rétt að geta í þessu sam-
bandi, að Agnar Tryggvason, for-
stjóri útflutningsdeildar búvöru
hjá SÍS, hefur sýnt mikinn áhuga
á framkvæmd gærumatsins á Sval-
barðseyri, og haustið 1970 var fyr-
ir forgöngu hans hafizt handa um
svipað gærumat við sláturhúsið í
Borgarnesi, og Sigtryggur Vagns
son fenginn þangað til þess að
koma því mati á stað.
— Hver eru tengsl ykkar við
ullarframleiðsluna í landinu?
— Ég var skipaður ullarmats-
formaður árið 1960 og hef verið
það síðan. í því starfi hef ég
kynnzt ullarframleiðslunni 1 land-
inu mjög náið, og þau kynni sann-
færðu mig fljótt um það, að mik-
illa umbóta var þörf á mörgum
sviðum ullarframleiðslunnar. Það
má jafnvel segja, að tilraunir með
ræktun á alhvíta fénu séu bein af-
leiðing af afskiptum mínum af ull-
armatinu. Sá þáttur snertir fyrst
og fremst eðlisgæði ullarinnar.
Hinn aðalþátturinn í ullargæðun-
um er meðferðin á henni. Á því
sviði hef ég líka unnið nokkuð að
tilraunum, en þær voru fólgnar í
því að prófa, hvernig vetrarrún-
ingur á fé reyndist.
Á því hefur borið mikið undan-
farinn áratug eða lengur — og far-
ið heldur vaxandi — að fé væri
látið ganga í ullinni nokkuð fram
eftir sumri, og jafnvel fram á
haust, einkum í þeim sveitum, þar
sem vorsmalamennskur eru erfið-
ar. Þessu hefur fylgt vaxandi
magn af mjög flókinni og oft lé-
legri ull. En að vísu er seinn rún-
ingur ekki eina orsök þess, að ull
þófnar á fé.
Með bættri fóðrun að vetrinum,
kemur vetrarfildingur í fleira fé
en áður, og ull á því hættir frek-
ar við því að þófna að vorinu.
— Þetta hefur verið orsökin til
þess, að farið var að klippa fé að
vetrinum?
— Ástæðurnar til þess, að vetr-
arklippingin var reynd, voru tvær.
í fyrsta lagi var hægt að fá mun
betri ull með því að rýja í marz
eða apríl, heldur en ef það var
geymt fram á sumar. í öðru lagi
hafði það sýnt sig, að gemlingar,
sem voru hafðir með lambi og
voru vel fóðraðir að vetrinum, áttu
oft hina mestu óburði. Lömbin
undan þeim voru iðulega ekki
nema milli eitt og tvö kílógrömm
að þyngd nýfædd.
Erlendar rannsóknir höfðu sýnt,
að svona óburðir gátu komið úr
ám, sem voru í miklum hita um
meðgöngutímann. Mér datt í hug,
að vel fóðruðu gemlingunum væri
of heitt í reyfinu, svona inni 1 hús-
um, og byrjaði tilraunirnar með
því að klippa lembda gemlinga.
Árangurinn lét ekki á sér standa.
Lömbin undan vetrarklipptu geml-
ingunum voru mun þyngri nýfædd
heldur en lömbin undan þeim
gemlingum, sem gengu í ullinni
fram yfir burð.
Þessar tilraunir fóru fyrst fram
á tilraunabúum, en seinna voru
gerðar allumfangsmiklar tilraunir
hjá bændum nokkuð víða á land-
inu. Þær tilraunir voru gerðar á
fé á ýmsum aldri, og í ljós kom,
að fæðingarþungi lambanna undan
vetraTklipptu ánum varð þó
nokkru meiri en hinna. Mestur
var munurinn á gemlingslömbum,
þar munaði um það bil hálfu kíló-
grammi. Hjá tvævetlum munaði
nokkru minna, en síðan smáminnk
aði munurinn, og var nær því
horfinn hjá fimm vetra ám og það-
an af eldri.
— En unnu lömbin ekki þenn-
an mismun upp, þegar þau stækk-
uðu?
— Nei. Munurinn hélzt, og fór
meira að segja vaxandi, þannig að
sláturlömb undan vetrarklipptum
mæðrum voru til muna vænni
að haustinu.
— Var það nokkuð fleira nýtt,
sem þið urðuð áskynja við þessar
tilraunir?
— Já, að vísu. Eitt af þvi, sem
kom á óvart, og enn hefur ekki
fengizt skýring á, var það, að vetr-
arklipptar ær og gemlingar ganga
rúmlega sólarhring lengur með en
ær í ullu.
— Hefur þú ekki kynnt þessar
rannsóknir og niðurstöður þeirra?
— Jú. í síðast liðnum maímán-
uði hélt ég erindi um þessar til-
raunir á ráðstefnu, sem Jialdin var
hér í Reykjavík á vegum sauðfjár-
ræktarnefndar Búfjárræktarsam-
bands Evrópu. Þar vildi svo
skemmtilega til, að Norðmaður,
sem íslendingum er að góðu kunn-
ur, Jon Jonson Nedkvitne frá
Voss í Vestur-Noregi, hélt erindi
um vetrarklippingar þar í landi.
Hann liafði fengið niðurstöð-
ur, sem voru nákvæmlega hliðstæð-
ar þ«im, sem ég hafði fengið.
— Hefur þessi nýjung, vetrar-
klippingin, náð mikilli útbreiðslu
hér á landi?
— Við höfum talið rétt að fara
varlega í að tivetja menn til þoss
að klippa fé sitt að vetrinum,
nema þeir geti uppfyllt að minm.ta
kosti þrjú skilyrði.
— Hver eru þau?
— í fyrsta lagi verða menn að
hafa góð fjárhús. í öðru lagi /
þurfa þeir að eiga nóg hey og í
þriðja lagi verða menn að geta
fóðrað fé sitt fram í græn grös,
hvernig sem viðrar.
Allmargir bændur, sem uppfyllt
hafa öll þessi skilyrði, hafa rúið
að vetrinum með mjög góðum
árangri. En þeir bændur eru líka
til, því miður, sem hlaupið hafa í
það af nýjungagirni að rýja að vetr-
num, án þess að hafa ástæður til
þess, og hafa gert sér með því
stórskaða, einkum vegna þess, að
umhirða fjárins hefur ekki verið
nógu góð.
Þingeyingar hafa tekið upp sér-
stakt lag í þessum efnum. Þeir
alrýja yngra féð að vetrinum, en
klippa eldri ærnar aðeins að fram-
an. Með þessU móti ná þeir megin-
hluta ullarinnar af fénu á tíma,
sem hentar þeim mjög vel. Með
góðrj fóðrun er ullarvöxturinn á
yngra fénu orðinn það mikill á
vorin, að það þolir hvaða veður
sem er, og ullin á afturhluta eldri
ánna er þeim líka næg vörn, á
hverju sem gengur. Með þessu
móti hafa margir bændur í Þing-
eyjarsýslu losað sig alveg við sum-
arrúning. Þessu fylgir margháttað
hagræði. Féð losnar við ónæði,
þegar það er komið í sumarhag-
ana, og bændurnir, sem þennan
hátt hafa á, þurfa ekki lengur að
eyða dýrmætum þurrkdögum á
slætti í rúning.
— Er ekki sitthvað fleira á döf-
inni hjá þér í rannsóknarmálun-
um?
— Jú. Undanfarin ár hef ég til
dæmis verið með tilraunir á Hól-
um í Hjaltadal með ræktun á drop-
óttu fé. Þar hef ég líka verið að
rækta arfhreint, grátt fé, og reynt
að fá sem dekkstan lit á því,
þannig að gæran gæti orðið not-
hæf, þótt féð væri arfhreint. Þes>
um tilraunum er enn ekki lokið.
Þó er komið skýrt fram, að drop-
ótti liturinn er tiltölulega auðveh;-
ur í ræktun — en mér hefur gen;;-
T f M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ
591