Tíminn Sunnudagsblað - 13.01.1973, Blaðsíða 6

Af þeim nú eru þrjú með Krist
þrauta fjarri standi
Þrettán heimsins hafa visf
hraust og vel lifandi.
Eins og sjá má af stökum þessum
hafa þrjú af börnum þeirra hjóna
dáið i bernzku, og stúlka er
Margrét hét hefur dáið litlu
siðar. Og árið 1869 deyr Guðrún dóttir
þeirra, þá gift kona og þriggja barna
móðir. Hafði hún um nokkurt skeið
dvalið i Ameriku ásamt eiginmanni
sinum, er Jóhann Halldórsson hét og
var upprunninn úr Reykjavik. Var
Guðrún á leið heim til foreldra sinna
frá Ameriku, þá orðin helsjúk, en lézt
á Djúpavogi. Sótti Eymundur likið til
Djúpavogs og flutti á kviktrjám suður
að Dilksnesi.
Mörgum árum áður en Guðrún lézt
bar undarlega sýn fyrir Eymund.
Guðmundur J. Hoffell segir sögu
Eymundar á þessa leið i bókinni
„Skaftfellskar þjóðsögur og sýnir”:
,,Ég var við smiðar uppi á Papósi
hjá verzluninni þar. Þetta var um
haust og orðiö skuggsýnt, þegar ég
kom vestur i Nesjalöndin. A mörkum
Hóla og Dilkneslands eru klettar, sem
Skaröshólar heita. Þegar ég var kom-
inn vestur fyrir hólana, sá ég nokkurn
hóp manna koma riðandi þar að neð-
an. Mér þótti það undarlegt, þvi að ég
áttiþarekki von á mönnum. Hélt þessi
hópur áfram stefnunni sniðhallt fyrir
framan mig. Sá ég það á einum hestin-
um var likkista. Var hún að öllu eins
og likkistur voru vanar að vera, nema
hún var ómáluð. Fór hópurinn og sér-
staklega hesurinn, sem likkistan var
á, nálægt mér, svo að ég sá greinilega
árhringina i trénu á lokfjöl þeirri.er að
mér snéri. Hópurinn hélt áfram og
hvarf undir hóla, sem eru þar ofar og
vestar i landinu.
Þar sem likfylgdin fór yfir voru
blautar keldur á leiðinni. En þar varö
enginn stanz. Hópurinn hélt áfram,
jafna ferð þar sem annars staðar,
alveg beina linu. Hesturinn, sem ég
reið á, hvessti eyrun eins og að hann
heyrði eitthvað, eða yrði einhvers var.
Ég heyrði ekkert er hópurinn reið
framhjá mér og ég varð ekkert hrædd-
ur. En þegarégkom inn i ljósbirtuna,
leið yfir mig”.
Þannig sagðist Eymundi frá.
Veturinn 1896 kom Guðrún dóttir
Eymunds, eins og áður segir, frá
Ameriku og lézt á Djúpavogi á heim-
leið. Eymundur og einhverjir fleiri
fóru austur á Djúpavog með hesta og
flutti likið landveg til Hornafjarðar. A
Djúpavogi smiðaði Eymundur kistu
utan um likið og var hún að lögun eins
og likkistur þá gerðust, en ómáluð.
Var farið með likið yfir Nesjalöndin,
sömu leið og Eymundur sá sýnina 16
árum áður.
Fáar skráðar heimildir eru til um
dvöl Eymundar i Dilksnesi, nema
nokkur kvæði eftir hann, sem einkum
lýsa veðurfari, árstiðaskiptum og svo
ýmsum atvikum úr fjölskyldulifinu.
En samkvæmt óyggjandi heimildum
frá samtiðarfólki, hefur hann snemma
verið talinn mikið afbragð annarra
manna vegna fjölhæfra gáfna og sem
þúsund þjala smiður.
f bæjarvisum séra Jóns Jónssonar
um bændur i Nesjahreppi árið 1879 er
þessi visa tileinkuð bóndanum i Dilks-
nesi:
Smiður góður, garði fróður ræður
i Dilksnesi Eymundur,
yggur kesju fjölhæfur.
Danmerkuför Eymundar hefur ef-
laust átt sinn þátt i að auka viðsýni
hans og leysa úr læðingi orku, sem
annars hefði siður fengið að njóta sin.
Félagslif sýslubúa hefur þá ekki verið
margbrotið, en fyrir framtak ymissa
forustumanna eru þá ýmsar félags-
málahreyfingar að fæðast, sem eiga
eftir að hafa gagnger menningaráhrif
á sýslubúa. Og Eymundur Jónsson
verður einn af framherjum þessara
menningarmála.
Arið 1870 er Gránufélagið stofnað af
bændum i Eyjafjarðar- og Þingeyjar-
sýslum. Framkvæmdastjóri þess var
dugmikill framfaramaður Tryggvi
Gunnarsson. Brátt eignuðust Austur-
Skaftfellingar hluti i Gránufélaginu og
voru skip þess fengin til að sigla með
vörur á Hornafjörö. Eymundur var
þaulvanur sjósóknarmaður og gagn-
kunnugur innsiglingu á Hornafjörð.
Arið 1876 kemur fyrsta skip Gránu-
félagsins á Hornafjörð. Eymundur i
Dilksnesi vann manna mest að þvi að
fá skip þetta til að sigla þangað og
gerðist leiðsögumaður þess. Sigldi
hann skipinu inn að Stapakletti og
lagði þvi milli Stapakletts og Óslands.
Hefur hann áður vafalaust verið búinn
aö mæla dýpi á innsiglingunni og
athuga straumlag og straumhraða i
ósnum. Upp frá þvi var Eymundur
leiðsögumaður skipa, er sigldu inn á
Hornafjörð um langt árabil.
Arið 1879 er Hornafjörður fyrir at-
beina Stefáns alþingismanns i Arnesi
löggiltur verzlunarstaður með lögum
frá Alþingi. Fer þá þegar að vakna
áhugi manna i sýslunni fyrir að fá
verzlunarskip til að sigla inn á Horna-
fjörð.
Hinn 12. febrúar árið 1895 er að
Bjarnarnesi i Hornafirði haldinn full-
trúafundur bænda i Austur-Skafta-
fellssýslu og þar ákveðið að stofna
kaupfélag, er annast skyldi vörukaup
fyrir sýslubúa. Var Þorleifi Jónssyni i
Hólum falið að annast vörukaup fyrir
félagið. Fór hann i þeim erindum á
fund Ottós Wathnes kaupmanns á
Seyðisfirði og varð árangur þeirrar
ferðar sá, að skipið „Vágen” var feng-
ið til að sigla með vörur til hins ný-
stofnaða kaupfélags á Hornafirði.
Kom Vágen til Hornafjarðar siðustu
daga aprilmánaðar, eftir allmikla
hrakninga gegnum hafis á Austfjarða-
höfnum.
Eymundur i Dilksnesi kom á móti
skipinu út fyrir Hornafjarðarós og
týrði þvi inn um ósinn á liggindi og
lagði þvi i lægi við vesturfjöruna.
Eymundur Jónsson var i fyrstu stjórn
þessa kaupfélags, sem reyndar var
ekki annað en pöntunarfélag og hann
tók að sér að annast einn alla vöru-
dreifingu i hinar einstöku deildir
félagsins, og sennilega hefur hann þá
einnig veitt móttöku innlendum vörum
svo sem ull og fleiru frá viðskipta-
mönnum. Vorið 1897 flytur Ottó Tulini-
us verzlun sina frá Papósi til Hafnar i
Hornafiröi. Hinn 7. september það ár
kom gufuskipið Alfa með vörur til
verzlunar Tuliniusar á Hornafirði.
Enginn lögskipaður hafnsögumaður
var þá á Hornafirði, en Eymundur i
Dilksnesi venjulega fenginn til að leið-
beina skipum út og inn um ósinn vegna
kunnugleika. t þetta sinn tókst ekki að
ná i Eymund i tæka tið og sigldi skipið
án leiðsögumanns inn ósinn i harðasta
innfalli. Tókst þá svo illa til, að skipið
strandaði á eyri innan við skipaleg-
una. Kom Eymundur allmikið við
sögu, er reynt var að losa skipið og
fyrir hugkvæmni hans tókst að ná
skipinu af strandstaðnum. Eymundur
hafði engin laun af opinberu fé fyrir
leiðbeiningarstarf i þágu skipa við
Hornafjarðarós, en skipin sjálf
greiddu honum einhverja þóknun.
Ekki mun hann heldúr hafa fengið
mikil ómakslaun fyrir störf sin i þágu
vörudreifingar kaupfélagsins.
P’ramhald i næsta blaöi
4?
30
Sunnudagsblaö Tímans