Tíminn Sunnudagsblað - 13.01.1973, Blaðsíða 8

Hvita svæðiö, sem Mars-könnuöir kannast við og kalla N'ix Olympica reyndist
vera geysistórt eldfjall um 500 km i þvermál við fjallsrætur. Það er þvi tvisvar
sinnum stærra en stærsta eldfjall á jörðinni, IVIauna Loa á Hawai-eyjum. Aðal-
gigurinn er 65 knt i þvermál. Myndin er tekin úr Mariner !). i lok janúar 1972.
hinn mikli forgöngumaður hans.
Kopernikus. Þegar i barnæsku komst
Kepler i náin tengsl við náttúruna fyrir
áhrif frá móður sinni. Margt annað
bendir til að hann hafi likst henni mjög
og hlotið margar gáfur sinar aö erfð-
um frá henni. Faðir hans kemur litt
við sögu hans. þótt hann væri af aöals-
ætt. Hann var ævintýramaður og reik-
ull i ráði og hvarf af vegum fjölskyld-
unnar.
Móðirin hafði hins vegar miklu
örlagameiri áhrif á Kepler. Sagn-
fræðiheimildir herma, að hún hafi
,,búið yfir þekkingu á dularmætti
náttúrunnar" og kunni skil á
lækningamætti jurtanna. Á elliárum
32
stóð hún fyrir rétti sem galdranorn. og
þau réttarhöld hefðu vafalaust leitt
hana á eld. ef hinn frægi sonur hennar
hefði ekki beitt sér af alefli henni til
bjargar. Eitt ákæruatriðið var það. að
hún hefði alizt upp hjá frænku sinni.
sem var dæmd galdrakona og lauk lifi
sinu i eldi.
Allt bendir til þess. að Kepler hafi
haft nokkur kvnni af náttúrudulfræð-
um. sem kirkjan fordæmdi og kallaði
myrkraöfl, og voru þvi iðkuð i leynd-
úm. Að kenningu kirkjunnar var að-
eins unnt að komast að ..leyndardóm-
um náttúrunnar" með tilstyrk djöfuls-
ins, og að kristinni kenningu þeirrar
aldar var náttúran þvi sérstakt
konungsríki myrkrahöfðingjans.
Almenn viðhorf þessara tima urðu
þess valdandi, að Kepler helgaði sig að
verulegu leyti kristilegri náttúruheim-
speki. Hann átti þó aldrei sæld að
fagna á þeim akri. Anstæðar vigstöðvar
voru að myndast og ekki varð neinum
vært i báðum. Annar flokkurinn jós
fræöi sin úr brunni helgirita og krafð-
ist aðlögunar allra náttúruskýringa að
fornum ..sannindum” þeirra, en hinn
hópurinn byggði á athugunum og nýj-
um fræðupi á grundvelli þeirra. Striðið
harðnaði i sifellu, og i Evrópu varð það
að þrjátiu ára bræðrastyrjöld, sem
klauf kirkjusamfélagið niður i rætur.
Upphaflega var til þess ætlazt, að
Kepler yrði prestur. Hann gekk bæði i
latinuskóla og prestaskóla, áður en
hann fór i mótmælendaháskólann i
Tiibingen. Sá skóli var á þeim timum
talinn háborg kennisetninga mótmæl-
enda. Þegar Kepler hóf prestsnámið
átján ára að aldri. var hann þegar orð-
inn viðlesinn og mikill grúskari og
þegar farinn að særast af klafa rétt-
trúnaðarins og árásum hans á þá
menn. sem efuðust og leyfðu sér að
hugsa á annan hátt.
Þegar á fyrsta námsári i háskóla
syndi Kepler staðfastan vilja til hlut-
lægra álvktana á öllum sviðum og
sannfæringu um að kennisetningar
rétttrúnaöarins hefðu ekki að geyma
allan sannleika. Trúarsannfæring
hans og áhugi á guðfræði kólnaði þó
ekki. þótt hann þjáðist undir oki hins
steinrunna hugsunarlifs samtiðar-
kirkjunnar. Hann leitar sifellt að end-
urnyjun og lagði snemma grundvöll að
mikilli þekkinguá tengslum kristinnar
heimspeki við hina forngrisku hugs-
uðu. Auðséð er. að hann hefur þegar á
æskuárum drukkið af öðrum lindum
en þeim.sem mótmælendaguðfræði
þeirrar tiðar hafði að bjóða.
Einn kennaranna i háskólanum i
Tubingen haföi úrslitaáhrif á Kepler.
Sá var þó ekki guðfræðingur, heldur
stærðfræöingurinn og stjörnufræðing-
urinn Michael Maestlin. maður. sem
Kepler.tignaði og dáði alla ævi.
Á þessum timum fengu guðfræði-
nemar ekki aðeins leiðsögn i málum og
guðfræði, heldur einnig i stærðfræði og
stjörnufræði. Maestlin var mikill
stjörnufræðingur. og hjá honum fékk
Kepler fvrstu innsyn i heimsmynd
Kopernikusar.
En á þeirri tið var það lifsháski að
játa kenningum Kopernikusar. og það
var engu siður gilt kæruefni á mót-
mælendaprest. Guðfræðingar mót-
mælenda voru sem sé sannfærðir um
— ekki siður en kaþólskir — að kenn-
ingar Kopernikusar væru i fullri and-
Sunnudagsblaö Tímans
l