Tíminn Sunnudagsblað - 13.01.1973, Blaðsíða 7
Frægðarfólk úr sögunni: I.
Hann reiknaði út brautir reiki-
stjarnanna fyrir fjórum öldum
Marz-könnuðurinn Jóhannes Kepler hefði haft gaman af að
skoða ljósmyndirnar, sem nú hafa borizt frá reikistjörnunni
Á siðasta mánuði ársins 1971 tókst
mönnum að lenda geimskipi á plánet-
unni Marc. Og i sama mánuði 400 ár-
um áður fæddist Johannes Kepler,
sem fyrstur manna reiknaði út þá
braut, sem Mars gengur. Kenningar
Keplers og mikið starf ásamt þeim
niðurstöðum, sem hann setti fram,
höfðu víðtæk áhrif á öll stjörnuvisindi.
Allt fram til loka miðalda var hin
ptolemeiska heimsmynd allsráðandi
meðal lærðra manna, en svo var hún
nefnd eftir stjörnufræðingnum Ptole-
meusi i Alexandriu, en hann var uppi á
annarrri öld eftir Krists burð. Ptole-
meus hélt þvi fram, aö jörðin væri
miðdepill heimsins, sem sólin og reiki-
stjörnurnar snerust um. Kirkjan hafði
einnig fyrir löngu samþykkt nokkur
fr&vik i þessum náttúruvisindum eða
öðrum. A þeim timum var það
beinlinis lifshættulegt að draga i efa
kenningar kirkjunnar eða kenni-
setningar, sem hún hafði lagt blessun
sina yfir, svo sem fræði Aristotelesar
eða annarra fornspekinga, sem hlotið
höfðu náð hennar þegar timar liðu.
Það varð hins vegar æ örðugra fyrir
visindamenn að láta rök hniga að
þessu jarðmiðjukerfi, sem byggðist á
þvi, að jörðin væri miðdepill heimsins,
og allt snerist um hana. Satt að segja
urðu niðurstöður af athugunum á
gangi himintungla æ andstæðari þeirri
kenningu, að reikistjörnurnar gengju
umhverfis jörðina.
1 byrjun sextándu aldar sýndi Niko-
laus Kopernikus fram á það, að gang
reikistjarna væri miklu auðveldara að
skýra og fella i kerfi, ef gert væri ráð
fyrir þvi, að reikistjörnurnar, þar á
meðal jörðin, gengi ákveðnar brautir
umhverfis sólina. bptta mátti kalla
sólmiðjukerfið.
Að kenningu Kopernikusar var jörð-
in aðeins ein reikistjarnan, og hann
færði fyrir þvi haldgóð rök. Eigi að sið-
ur var þess langt að biða, að þessi
skoðun hlyti viðurkenningu, jafnvel
visindamanna, og kirkjan ofsótti
stuðningsmenn hennar áratugum
saman.
I framhaldi af kenningu Kopernik-
Sunnudagsblað Tímans
Johannes Kepler — mynd eftir ókunnan málara gerð á 17. öld.
usar var farið að reikna út gagnbraut-
ir reikistjarnanna með öðrum og
nákvæmari hætti. í þessum áfanga
stjörnufræðinnar kemur nafn
Johannesar Keplers fram i dagsljósið.
Hann verður upphafsmaður nýs
visindaskeiðs i stjörnufræðinni.
Johannes Kepler fæddist i smábæn-
um Weil der Stadt i nágrenni Stuttgart
27. desember 1571 — tæpri öld siðar en
31