Tíminn Sunnudagsblað - 11.02.1974, Blaðsíða 4

Ég fór til náms i Flensborgar-
skólann i Hafnarfirði haustið 1906.
Flensborgarskólinn var þá tveggja
vetra skóli og m.a. ætlaður mönnum til
undirbúnings kennarastarfi. Jón
Þórarinsson var skólastjóri, en seinni
vetur minn i skólanum var hann er-
lendis, að búa sig undir að taka við
embætti fræðslumálastjóra, en þá
voru fræðslulögin að koma til fram-
kvæmda, en i þeim var það nýmæli, að
öll Iandsins börn skyldu njóta kennslu
á opinberan kostnað i 4 vetur. Séra
Magnús Helgason fór með skólastjórn
i stað Jóns Þórarinssonar i fjarveru
hans. Auk þeirra kenndu þarna þessa
vetur Ogmundur Sigurðsson, Helgi
Valtýsson, séra Guðmundur Einars-
son og Hermann Þórðarson frá Glit-
stöðum. Þetta var mikið mannval eins
og allir vita. ögmundur hafði t.d. sér-
stakt lag á þvi að segja eftirminnilega
frá. Einu sinni talaði hann um það, að
sumir teldu óheppilegt að hafa sama
skóia fyrir bæði kyn, pilta og stúlkur,
þar sem það gæti truflað og jafnvel átt
sök á vafasömu siðferði. ,,En það var
hérna einu sinni piltur og það var
hérna stúlka, og þau trúlofuðust”, —
þar tók hann sér góða málhvild, en hélt
svo áfram ,,og þau giftust og ég sá
ekkert ljótt við það”.
Á skólaárunum gerðist ég ökumað-
ur. Ég ók kerruhesti milli Hafnar-
fjarðar og Reykjavikur. Magnús
Kristjánsson i Hafnarfirði rak þá
flutningaþjónustu, eins og það myndi
vera kallað nú. Aðalflutningarnir voru
soðmatur fyrir Reykvikinga.
Hellyersbræður voru þá með togaraút-
gerö frá Hafnarfirði. Þá var ekki ann-
að af afla togaranna en þorskurinn
útflutningsvara og þvi var það báðum
hagkvæmt að nýta annan fisk af togur-
unum á innlendan markað. Það var
mörg sprakan sem fékk kerruferð úr
Hafnarfirði til Reykjavikur þessi árin.
Við ókum fiskinum i Nordalsishús.sem
þá var eina ishúsið i bænum, þaðan
var honum dreift til fisksalanna. Þeg-
ar mikið var að gera fórum við tvær
ferðir á dag. Aldrei hafði maður nema
einn hest og kerru, en hins vegar þótti
nóg, að ungur strákur væri ekill i
samfloti við fullorðinn ökumann.
Ég settist i 4. bekk menntaskólans
haustið 1909 og tók stúdentspróf 1912.
Steingrimur Thorsteinsson var rektor
þessi ár. Hann var þá kominn undir
áttrætt og orðinn gamalmenni, grann-
ur, visinn og óstyrkur. Hann naut samt
almennrar viröingar og kennararnir
voru honum hjálplegir og einhver stóð
honum jafnan nærri, þegar hann þurfti
eitthvað að lesa yfir skólapiltum. En
svo samþykkti Alþingi nær einróma,
að hann héldi fullum launum, eftir að
hann léti af embætti.
Við vorum 21, sem tókum stúdents-
próf 1912. Af þeim hópi eru nú 3 á lifi,
vib séra Jósef og Steinn Steinsen, sem
var bæjarstjóri á Akureyri.
Við vorum 5 úr þessum stúdenta-
hópi, sem fórum saman i guðfræði-
deildina. Lukum prófi 1915. Þeir þrir,
sem ég hef ekki nefnt,voru Asgeir As-
geirsson, Friðrik Rafnar og Hermann
Hjartarson. Það er engin ástæða til að
gera sérstaklega grein fyrir þessurn-
mönnum. Þeir eru þjóðkunnir. Þetta
var siðasti hópurinn, sem tók em-
bættisprófi i guðfræði eftir þriggja
vetra nám.
Kennarar i guðfræðideildinni voru
þeir Jón Helgason, Haraldur Nielsson
og Sigurður Sivertsen. Sú saga er sögð,
að einhvern tima hafi verið vikið að
þvi við Jón Helgaon, að hann kenndi
ekki kristna trú eins og faðir hans
hefði gert, en Helgi Hálfdánarson var
rétttrúnaðarmaður, eins og það var
kallað, svo sem kverið hans vottar, en
það er mjög aðgengileg bók til
þekkingar á þeirri guðfræði, þó það sé
hryllileg kennslubók. Viðmælandinn
lét i það skina, að Jón Helgason hefði
kannski villzt af réttri leið frá kenn-
ingu föður sins, en skýring Jóns var
þessi: ,,Ég hef lesið bækur”.
Annars var Haraldur Nielsson mest-
ur áhrifamaður þessara kennara.enda
mótaði hann Guðfræðideild Háskólans
öðrum fremur, meðan hann kenndi
þar.
Háskólinn var til húsa i Alþingis-
húsinu. Guðfræðideildin var i þvi her
bergi, sem nú er herbergi Alþýðu-'"
flokksins. Þar var þröngt svo að
venjulega þurftu ýmsir að risa úr sæt-
um, ef einhver færði sig til, meðan á
kennslustund stóð. Háskólinn var ekki
fyrirferðarmikil hið ytra á þeim ár-
um.
Ég var vigður til Staðarhólsþinga
1915. Ég var siðasti prestur, sem
Þórhallur biskup vigði. Veturinn áður
hafði ég fengizt við kennslu og ég gift-
ist haustið 1915. Kona min er Guðlaug
Bjartmarsdóttir frá Manheimum i
Saurbæ i Dalasýslu og við höfum
fylgzt að siðan.
Tvö ár var ég prestur i Staðarhóls-
þingum, 10 ár á Kvennabrekku og á
Prestbakka i 20 ár, eða þar til ég varð
skjalavörður i Þjóðskjalasafninu árið
1948. Arin á Prestbakka kenndi ég
lengstum i Reykjaskóla, frá þvi að
hann hóf starísemi 1930, nema þau ár,
sem hann var I hers höndum 1940-1943.
Það var ekki um margar leiðir að
velja fyrir islenzka menntamenn fyrir
60 árum. Og ég hugði gott til þess að
verða prestur. Ég gerði mér ekki grein
fyir þvi hver launakjörin og afkomu-
skilyrðin raunverulega voru fyrr en á
reyndi og það var kannski bezt. En
mér þótti gaman að kenna. Frá þvi
starfi á ég margar góðar minningar og
þær standa lika i sambandi við
fermingarundirbúning, — einkum frá
fyrri árunum. Þá var svo rik i ungling-
um fíkn i að læra og fögnuður yfir þvi
að eiga þess einhvern kost . Það var
gaman að vera með unglingum, sem
teyguðu fagnandi það, sem við þá var
sagt. Það var nautn að gcta eitthvað
gert fyrir þá. Og þetta fóik hélt áfram.
Það jók við þekkingu sina. Sum brut-
ust i gegnum lengra skólanám, og
gerðu það með sóma, en hin juku lika
menntun sina, þó að þau sætu ekki á
skólabekk.
Og prestsstarfið, þjónustan við
kirkjuna. Það er kannski bezt að segja
sem fæs.t um það. Sjálfsagt er það
misjafnlega metið Þó langar mig til
að trúa þvi, að sú prestakynslóð, sem
kom frá Háskóla Islands á fyrstu
áratugum hans, hafi átt einhvern þátt i
þvi að móta lifsskoðun þjóðarinnar, og
hafi svo verið, byggist mannfélagið i
dag meðfram á þvi, lifsviðhorf og lifs-
kjör þjóðarinnar. Við vorum
humanistar. Við vildum auka helgi
mannlifsins, virða mannh^lgina.
Við vorum bjartsýn, þegar við vor-
um ung. Menn trúðu á betri heim og
héldu að fram undan væri meiri far-
sæld og fegurra þjóðlif en sögur færu
af. Reynslan hefur að ýmsu leyti orðið
sár og vonbrigðin mörg. Samt gáfumst
við aidrei upp. Aldarfarið bugaði okk-
ur ekki. Enn þá trúum við og enn þá
virðum við helgi mannlifsins.
Hver, sem dómur sögunnar verður
um kynslóð mina, vil ég þó segja það
að lokum, að væri ég ungur nú og ætti
annað æviskeið framundan, mundi ég
mæta þvi með svipuðu iiugarfari. Ég
vildi að virðingin fyrir einstaklingn-
um, lotning fyrir mannhelginni og trú-
in á þroskamöguleika hvers og eins
væri þar ráðandi um lifsviðhorf og
verkefnaval. Það var þetta sem gerði
okkur félagshyggjumenn og var
leiðarsteinn okkar.
Svo mælir sr. Jón Guðnason að
skilnaði. Hér vantar margt i sögu
hans, t.d. allt um félagsmálastörf
hans, en hann var kosinn á þing fyrir
Dalasýslu við aukakosningar eftir frá-
fall Bjarna frá Vogi og sat þingið 1927,
en tvisvar endranær var hann i fram-
boði fyrir Framsóknarflokkinn. En
það var aldrei meiningin að segja ævi-
sögu hans hér. En við greinargerð
hans fyrir lifsskoðun og lifsstefnu sinni
hef ég engu að bæta.
— Il.Kr.
76
Sunnudagsblaö Timans