Tíminn Sunnudagsblað - 11.02.1974, Blaðsíða 18

inn, hvort fjörður eða fljót yrði, skyldi
enginn i deyja. Þetta er lygilegt, en ei
verður öllu neitað sem heyrist um
svoddan i gömlum sögum, þó nú sé það
ómögulegt."
Þetta sagir Sæmundur Hólm, og vist
mætti hér vera forvitni á ferðinni.
Sturluhlaup er talið að verða á ferðinni
1311 og liklega það mesta, sem orðið
hefur úr Kötlu. Ef þessi lýsing á Kuða-
firði ætti við, að þeim tíma hafi
ekki orðið mörg stórhlaup úr Kötlu
fram að þeim tima og fyrir þann tima
hafa þarna verið siglingar og verzlun.
Þetta er þvi merkilegra, sem
Landnáma nefniraidrei Kúðafjörð, en
aðeins tvisvar Kúðafljót, og Vil-
baldur. irskur, nemur Alftaver.
Landnáma er náttúrlega þögul, þvi ef-
iaust er komið hér að albyggðu landi
frá Irlandi eða Bretlandseyjum, fögru
og kostariku. Ég ætlaði við tækifæri að
rita skýringu mina á Jökulfarinu i
Skaftafellssýslu. Isöldin kemur upp úr
Atlantshafinu fyrir eldgos, sem þar
verða, er hita sjóinn, svo hann gufar
ákaft upp, en sú gufa verður að snjó i
kaldari loftslögum, og er allur sá mikli
Grænlansjökull kominn úr heitu hafi
milli Vestfjarða og Grænlands. Eftir
Isöld gengur gengur Golfstraumur
norður milli Islands og Grænlands og
gerir tsland bezt að vestanverðu, og
þar getur um flesta menn, er tóku land
á 9. öld. En nú gerist það á 13. öld að
ákaflega gýs i hafinu milli tslands og
Grænlands. Þar verða Gunnbjarnar-
sker, og 1289 getur þess, að svokallað
Nýjaland kemur upp fyrir Vestur-
landi. Þetta er það mikið fyrirtæki af
hafinu, að konungur vill slá eign sinni
á landiðog sendir út Landa-Hrólf til að
gera það lögmætlega. Þessi gos valda
þvi, að hafið milli Islands og Græn-
lands grynnist og jafnmikill sjór og
Golfstraumur gengur ekki fyrir vestan
Island og áður. Það hækkar i sjónum
við Reykjanes og brotna af stórbýli á
landi. Straumfjarðarey og Hafurs-
fjarðarey brotna lika af, úti fyrir
Mýrasýslu og Hnappadal. Það hækkar
i sjónum lika við S-land og brotna af
lönd við Stokkseyri, Stjörnu-Steinar
og ef til vill fleiri býli. Undir Eyjafjöll-
um brotna lika af býli t.d. Stóra-Borg.
En nú leggst Golfstraumurinn að
Suðurlandi i auknum mæli i Skaftár-
þingi, úrkoman eykst og jöklafarið
stóreykst. Jökullinn leggst yfir eldfjöll
og þegar þau gjósa fylgir þeim
fádæma vatnshlaup, Sturluhlaup úr
Kötlu 1311. Gjöreyðing á Litla-Héraöi
1362. Allt fyrir gos og vatnsflaum. Það
er staðreynd, að jöklarnir upp af
Skaftafellsþingi vaxa óðfluga, eftir að
Landa-Hrólfur hverfur þegjandi úr
Iandi,og Nýjaland komst aldrei i eigu
90
Noregs konungs. Surtseyjar- og Vest-
mannaeyjagos og ofheitur sjór við ís-
land gætu bent til nýrrar isaldar, þvi
Atlantshafinu er isöldin bundin. Ég hef
borið þetta undir visindamenn og læt
þeim eftir að hrinda svona augljósum
sannleika. Og söguna má á ýmsa grein
kalla til vitnisburðar um þetta, eða
hvaða skýringu vilja þeir gefa á tiðar-
farsbreytingum á Islandi á 14. öld,
seint og snemma. Það þýðir ekkert að
tala um kulda út i bláinn. Svo eykst
hafisinn við Grænland og norðurfarir,
austan Grænlands, leggjast af, og
Krosseyjar, sem um getur 1389, gleym-
ast. Vestfirðingar stunda norðurfarir
og áttu fjölda haffærra skipa til að
fylgja Eiriki rauða til Grænlands. Get-
ur þess sem sérstakra tiðinda að As-
mundur Kastanrass kom við i Kross-
eyjum 1389.
En það er gamla konan i Álftaveri,
sem veldur þvi, að aldrei heyrist neitt
frá Kúðafljóti og aldrei krafist að brúa
mesta vatnsfall landsins. Sæmundi
Hólm þykir það lygilegt, að þetta
skyldi hún geta. Ég held helzt að hún
hafi ekki verið norræn. En það er i til-
efni af einum stuttum máldaga frá
1350, sem þetta bréf frá Sæmundi er
birt i fornbréfasafni og langt mál flutt
til að sanna það, að þetta sé falsbréf.
Þaðáleit Jón Sigurðsson og það dæmir
dr. Jón Þorkelsson, 1893. Þeim er ekki
vant að skjátlast mikið. En ekki er það
fært i þessu máli að dæma málið upp á
nýtt.
En sannarlega er gaman að mál-
daganum og þvi set ég hann hér á eftir,
að ég hef ekki sannfærzt um,að mál-
daginn sé falsaður, og sýnilegt að hann
hefur Sæmundur Hólm lesið í bókinni,
sem hann talar um að týnzt hafi eða
verið notuð i skóbætu; og þá er ekki til
neins að telja hann falsaðan og er hann
þá liklega það eina sem bjargast hefur
af bókinni og getur Sæmundur Hólm
hafa gert það fyrir Finn biskup.
Jónarnir kannast ekki við Hallgeir
Andrésson i ábótastétt i Þykkvabæjar-
klaustri, en það er vist að Þorlákur
ábóti Loftss. er fjörgamall þetta ár og
sumir annálar telja,að hann deyji þá,
og lengi gat hann verið farlama maður,
áður en hann deyr. Voldugir Andrés-
synir eru i landinu, Bótólfur og Jón
(Snúður) bræður, Gisli riki i Mörk,
Snorri Dalver, allir Andréssynir og ef-
laust bræður og synir Andrésar i
Stóradal undir Eyjafjöllum Hrólfsson-
ar. Nýr ábóti kemur i Þykkvabæ 1.353,
Eyjólfur að nafni Pálsson. I öðru bréfi
frá 1350 stendur þetta: ,,Var þessi til-
tala Snorra Andréssonar við Hauk,
bónda á Ingjaldshóli geisla dag (13.
janúar) svo sem hann var i umboði
staðarins að Helgalelli o.s.frv." Hér er
Snorri Andrésson umboðsmaður
Helgafellsklausturs. Hallgeir gat þó
verið settur ábóti Þykkvabæjarklaust-
urs. Það er Bjarni sýslumaður
Nikulásson sem fyrst hefur flikað mál-
dögum i málum sinum 1735, eftir afriti
frá Berufirði, en það kom frá Vest-
mannaeyjum þangað og gamalt og
hálffúið frá Berufirði til Jóns Sigurðs-
sonar um miðja 19. öld.
,,Eftir skrifuð orð eru útskrifuð og
fundin úr gamalli Þykkvabæjarklaust-
urs máldagabók. Hallgeir Andrésson
ábóti á Þykkvabæjarklaustri annó
MCCCI —1350 auglýsti öllum höfðingj-
um samankomnum á nýjársdag við
það stóra gestaboð, sem gjört var af h.
(heilögu) Birnu, abbadis á Kirkju-
bæjarklaustri. Þetta, segir hann, á
Kirkjan á munkaklaustrinu i Þykkva-
bæ,nefnilega Klaustursins heimaland
allt að Kúðafirði, alla höfnina, Sælu-
vík, þrjú örskot frá sér til austurs,
hálft fjórða til landnorðurs, fjögur til
norðurs, fimni til útnorðurs, til vestra
allt að Höfðafirði, til suðurs og útsuð-
urs allt að sjó. Hún á Smá- og Efridali i
Höfðabrekkulandi og alla skóga að
Skálarhraunum, gefur ábótinn þeirri
heilögu kirkju i Kirkjubæ, Brandaland
allt, frá Skaftá að Brandalandskvisl.
Kirkjan á allar eyjar i Kúðafirði, hálf-
an reka við Ingólfshöfða, alla 20 álna
hvali og stærri á Búlandsfjöru.”
Hér er minnst á Brandaland, en eigi
siðar á 14. öld, en þvi gleymdu Skaft-
fellingar aldrei og kalla hluta af eld-
hrauninu Brandalandshraun og
Skálarhraun! Hvað segja Skaftfelling-
ar? Hvergi getur um mælingará landi
i örskotum nema hér og það virtust
landnámsmenn hvergi gera, en töluðu
þó um örskotshelgi við bæi. Þetta þyk-
ir mér merkilegt að heyra, þótt i föls-
uðu bréfi sé að finna, en allt það langa
mál, sem útgefandi Fornbréfasafnsins
(J.Þ.) hefur hér i frammi til sönnunar
falsins, væri gaman að athuga nánar,
þótt eigi sé við lamb að leika, þar sem
dr. Forni er fyrir. Þó er dómur hér á
veilum byggður og óþörf grunsemd
um Bjarna Nikulásson, þvi ljóst er að
Sæmundur Hólm þekkir ekki þessi
bréf, en vist ei; að hann þekkir bókina,
og ritar samkvæmt þvi, sem þar hefur
staðið,og vitnar ekki i aðra heimild og
beinlinis i bókina. Það virðist þvi Ijóst
að bréfið er ekki falsað, hvað sem dr.
Forni segir.
En Landnáma roðnar og þa'gnar við
Kúðafljót, en var þó búin að segja að
Leiðólfur kappi nam land fyrir austan
Skaftá og bjó á A, en annað bú átti
hann undir Leiðólfsfelli ,,ok var þar þá
margt byggða”. Það er upp af Meðal-
landi ,,ok margt byggða” hefur senni-
Flutt á hls. 94
Sunnudagsblað Timans