Morgunblaðið - 19.05.2004, Qupperneq 29

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. MAÍ 2004 29
BEÐIÐ er eftir því með mikilli
óþreyju að framkvæmdir hefjist við
nýbyggingu Sjúkrahúss Suður-
lands svo tímasetja megi það hve-
nær starfsemi hjúkrunardeildar
sjúkrahússins komist í
nýtt og betra hús-
næði.
Framkvæmdanefnd
um opinberar bygg-
ingar gaf í vetur
grænt ljós á að fram-
kvæmdir yrðu boðnar
út vegna viðbyggingar
við Sjúkrahús Suður-
lands á Selfossi. Þessi
viðbygging mun meðal
annars hýsa starfsemi
heilsugæslustöðvar og
hjúkrunardeildar sem
nú er starfrækt í
Ljósheimum, gömlu húsi við Aust-
urveg á Selfossi. Þó svo hin nýja
viðbygging muni ekki gera annað
en halda í horfinu gagnvart þeirri
miklu þörf sem fyrir hendi er á
hjúkrunarrými þá var ákvörðun
framkvæmdanefndarinnar fagnað
og litið á hana sem skref í upp-
byggingu þessa málaflokks á Suð-
urlandi. Talið var að málið væri í
höfn og framkvæmdir væru innan
seilingar en svo er greinilega ekki
því það hefur dregist mánuðum
saman að framkvæmdir væru
boðnar út. Þolinmæði fólks er á
þrotum vegna þessa seinagangs.
Heilbrigðisráðuneytið krefur
sveitarfélög á Suðurlandi um
greiðslu 15% af framkvæmdakostn-
aði vegna 26 rúma hjúkrunardeild-
ar sem verður á annarri hæð hinn-
ar nýju viðbyggingar.
Sveitarfélögin hafa mótmælt þessu
og lögmaður þeirra telur að laga-
breyting í mars- apríl
2003 hafi tekið af tví-
mæli um að sveit-
arfélögin ættu ekki að
taka 15% þátt í stofn-
kostnaði sjúkrahúsa.
Bent er á að hjúkr-
unardeildin Ljós-
heimar sem flytjast
mun í nýju viðbygg-
inguna, er ekki sjálf-
stætt hjúkrunarheim-
ili heldur hluti af
sjúkrasviði Sjúkra-
húss Suðurlands.
Hvað sem því líður er
nauðsynlegt að finna lausn á fjár-
málahluta viðbyggingarinnar og
það er hlutverk ráðherra að taka
þar af skarið af myndarskap fyrir
hönd ríkisstjórnarinnar.
Á hjúkrunardeildinni á Ljós-
heimum er unnið mikið og gott
starf við umönnun og hjúkrun aldr-
aðra. Mikil hlýja, virðing og reisn
fylgir því starfi sem þar er unnið
við erfiðar aðstæður. Vinafélag
heimilisfólks Ljósheima leggur
starfseminni lið en félagið hefur
fengið myndarlegar gjafir til starf-
semi sinnar sem miðar að eflingu
tómstundavinnu og afþreyingu
heimilisfólks en í aðhaldsaðgerðum
í kjölfar fjárlaga Alþingis var sú
starfsemi skorin niður. Þá hafa
Ljósheimar notið mikillar velvildar
íbúa á Suðurlandi en það var fyrir
forgöngu kvenfélaganna að þessi
deild tók til starfa.
Á hverjum degi berast stjórn-
endum hjúkrunardeildarinnar ósk-
ir um innlagnir frá fólki sem komið
er í brýna þörf fyrir dvöl á deild-
inni. Það er því nauðsynlegt að
heilbrigðisráðuneytið bregðist við
hinni miklu þörf með því að móta
markvissa stefnu í hjúkrunarmál-
um aldraðra á Suðurlandi svo
lausnir séu í sjónmáli. Fyrsta
skrefið í þeirri aðgerðaráætlun get-
ur verið að koma nýbyggingunni af
stað og ná tiltrú íbúanna.
Hér er á ferðinni málaflokkur
sem kostar fé. Því er nauðsynlegt
að samhliða stefnumótun í mála-
flokknum fari fram heildarend-
urskoðun á ráðstöfun fjármagns úr
ríkissjóði en auðvelt er fyrir stjórn-
völd að færa til fjármuni.
Það er beðið eftir nýbygging-
unni við Sjúkrahús Suðurlands
Sigurður Jónsson skrifar um
sjúkrahúsmál á Suðurlandi ’Á hjúkrunardeildinni áLjósheimum er unnið
mikið og gott starf við
umönnun og hjúkrun
aldraðra.‘
Sigurður Jónsson
Höfundur býr á Selfossi og er
formaður Vinafélags heimilisfólks
á Ljósheimum.
SÁ sem hér heldur á penna átti
þess kost fyrir skemmstu að sjá
myndina Píslarsögu Krists, eftir
ástralska leikstjórann Mel Gibson.
Mynd þessi hefur sem kunnugt er
vakið mikla athygli víða um heim,
síðan sýningar hennar hófust nú
síðla vetrar, og slegið flest aðsókn-
armet, m.a. í Banda-
ríkjunum.
Myndin, sem fjallar
um síðasta sólarhring-
inn í lífi Jesú Krists,
lýsir píslargöngu hans
og þjáningu sterkum
dráttum, svo fátt er
þar undanskilið.
Gegndarlaust ofbeldið
og mannvonskan er
þar sýnileg í allri sinni
mynd, húðstrýking
Krists í nærmynd, þar
sem hvert svipuhögg
er tíundað og talið á
latínu, en í myndinni er töluð
arameíska og latína. Raunar finnst
mér það gefa myndinni aukið gildi,
að hún skuli vera flutt á því máli,
sem talið er, að Kristur hafi sjálfur
talað.
Þrátt fyrir hið hrikalega og lang-
dregna ofbeldi í myndinni, sem
vissulega gengur öllu venjulegu
fólki nær hjarta, þá vekur það at-
hygli, hve myndin er trú gagnvart
frásögnum guðspjallanna og virðist
fylgja þeim í öllum meginatriðum.
Það finnst mér sýna að Gibson er
að reyna að gera trúverðuga mynd
um síðustu stundirnar í lífi Krists
hér á jörð, sem vissulega er ekki
auðvelt verkefni. Myndin er laus við
alla væmni og glansásýnd sem svo
oft gætir í bandarískum kvikmynd-
um. Þessi mynd er ekki gerð með
umbúðir í huga heldur innihald og
er þó ekkert til sparað með ytri
búnað hennar. Að því leyti finnst
mér hún trúverðug. Gibson er trúr
sínu viðfangsefni. Sjálfur er hann
yfirlýstur kaþólikki og ber myndin
það með sér. Það eru auðsýnilegar
sterkar tilfinningar á bak við þetta
verk. Og tæplega mun hægt að gera
slíka mynd trúverðuglega án þess
að eiga í sér lifandi trú á hinn
krossfesta og upprisna Drottin og
láta anda hans leiða sig. Gibson hef-
ur verið sakaður um að ala á gyð-
ingahatri í myndinni. Það virðist
mér ekki eiga við rök að styðjast.
Miskunnarleysi og ofsi gyðinganna,
presta, öldunga og fræðimanna,
kemur berlega í ljós í myndinni og
hvernig þeir æsa upp lýðinn og
krefjast blóðs Krists.
Vissulega verður ekki
horft framhjá þætti
gyðinga í krossfest-
ingu Krists, þótt fram-
kvæmdin væri form-
lega í höndum
rómverska landstjór-
ans Pontíusar Pílat-
usar, sem myndin sýn-
ir glögglega að reyndi
að þyrma lífi Krists,
þótt hann léti að lokum
undan ofureflinu og
kvæði upp hinn ranga
dóm. Einnig þar er
stuðst við texta Ritningarinnar.
Vart getur það kallast gyðingahatur
að sýna sannleikann eins og guð-
spjöllin tjá hann. Raunar kemur
það fram í myndinni að hinir róm-
versku menn voru helst þeir sem
eitthvað sýndu af mannlegum til-
finningum og miskunnsemi sem
kemur heim og saman við þá þekk-
ingu sem menn hafa, að Rómverjar
voru mun umburðarlyndari í trú-
málum en t.d. gyðingar á þeim tíma.
Alltaf má deila um það, hve mikla
áherslu eigi að leggja á að sýna of-
beldið í mynd sem þessari. Að skað-
lausu hefði t.d. mátt stytta húð-
strýkingaratriðin og sýna ekki allt í
nærmynd. Einnig má deila um
gönguna út til Golgata, hversu lang-
dregin hún þurfti að vera. Þar er
þáttur Símonar frá Kýrene, sem
neyddur var til að bera kross
Krists, sýndur mjög áhrifamikill.
Hvað sem slíkum vangaveltum
líður, þá er hitt óumdeilanlegt, að
mynd Gibsons er mikið meist-
araverk, vel unnið og trúverðugt og
leikurinn frábær í alla staði, ekki
síst hjá þeim leikara sem fer með
hlutverk Krists. Það hygg ég öllum
megi vera ljóst sem sjá myndina.
Boðskapur myndarinnar er vissu-
lega sá að allir eru jafnsekir frammi
fyrir krossinum, allt mannkyn. Við
vorum öll á Golgata. Kristur píndist
og dó fyrir hið illa í mannheimi, það
gerir hann enn í dag. Mynd sem
þessi, er lýsir píslargöngu Krists á
svo áhrifaríkan hátt, hlýtur að vekja
margar spurningar í nútímanum, í
heimi sem við lifum við í dag, þar
sem hatur og hefndarhugur virðist
oftar ráða för í samskiptum þjóða
en sátt og umburðarlyndi og hvert
mannslíf sýnist lítils metið. Hefur í
rauninni eitthvað breyst frá dögum
Krists? Um allan heim þjáist sak-
laust fólk vegna grimmdar annarra,
það gerist í Írak og Palestínu og
hvar annars staðar. Það er dapurleg
staðreynd, að þar skuli eiga hlut að
máli þjóðir sem telja sig ganga er-
inda Guðs á jörð, þess sama Guðs
og Kristur boðaði. Það er sífellt ver-
ið að krossfesta Krist.
Píslarsaga Mels Gibsons tjáir í
raun og sannleika hið sama og sr.
Hallgrímur í Passíusálmum sínum.
Báðir túlka þjáningu Krists, hvor á
sinn hátt og hvor með sinni aðferð,
þótt aldir skilji á milli. Báðir tjá
þeir kærleika Guðs, sem birtist í
syni hans, sem deyr á krossi fyrir
syndugt mannkyn.
Mynd Gibsons á erindi til okkar
Íslendinga eins og annarra þjóða nú
á tímum grimmdar og ofbeldis. Hún
getur vakið okkur til vitundar um
ábyrgð okkar sem einstaklinga og
þjóðar og hvernig við getum lagt
lóð okkar á vogarskál sáttfýsi og
friðar og eflt þannig Guðs ríki á
jörð. Vegna þess ættu sem flestir að
sjá þessa mynd.
Píslarsaga Krists
Ólafur Þ. Hallgrímsson
skrifar um trúmál ’Mynd Gibsons á erinditil okkar Íslendinga eins
og annarra þjóða nú á
tímum grimmdar og
ofbeldis.‘
Ólafur Þ. Hallgrímsson
Höfundur er sóknarprestur
á Mælifelli, Skagafirði.
ENN og aftur
stígur sjálfkjörinn
lögskýringarmeistari
þjóðarinnar fram og
nú til að tilkynna
henni að forseti lýð-
veldisins sé van-
hæfur til að stað-
festa lög frá Alþingi.
Eins og svo oft áður
kemur þessi lögskýr-
ing flestum á óvart
og ekki síst í ljósi
þess að aldrei áður
hefur vanhæfi þjóð-
höfðingjans borið á
góma. Enn eins og
svo oft þegar um-
ræddur ákveður að
taka að sér slíkar
skýringar eru lög-
fróðustu menn hon-
um algerlega ósam-
mála. Forsetinn
getur almennt ekki talist van-
hæfur á sömu forsendum og get-
ur til að mynda átt við þegar um
embættismenn og færslur þeirra
er að ræða. Hvað þá að það van-
hæfi geti byggst á því að dóttir
hans starfi hjá fyrirtæki sem á
hlut í öðru fyrirtæki sem um-
ræddu frumvarpi er „ekki“ beint
gegn.
En það er kannski ekki við for-
sætisráðherra að sakast þó að
honum sé svolítið hált á svellinu
þegar kemur að lögskýringum þó
að löglærður eigi að heita, heldur
má telja það gagnrýniverða fram-
komu af hálfu hans að koma fram
í fjölmiðlum með slíkar fullyrð-
ingar án þess að leita þá að
minnsta kosti álita hjá fræði-
mönnum áður. Honum er falið
mikilvægt hlutverk og á honum
hvílir þung ábyrgð. Ábyrgðin nær
ekki bara yfir það sem hann ger-
ir, heldur líka það sem hann seg-
ir og að vega svo að virðingu
kjörins þjóðhöfðingja sæmir ekki
embætti forsætisráðherra og
væri víðast hvar talin alger
hneisa. Að halda að þjóðin sam-
þykki slíka aðför að embættinu
ber vott litla dómgreind órafjar-
lægð frá þjóðarsálinni.
Í sama fréttatíma og forsætis-
ráðherra bar fram áðurnefnda
lögskýringu sagði hann jafnframt
að aldrei hefði ríkt togsteita á
milli þingheims og forsetans. Það
er rétt að það hefur ekki verið
togstreita á milli Alþingis og for-
setaembættisins en allt frá því að
fyrrum stjórnmálamaðurinn Ólaf-
ur Ragnar tók við embættinu
hafa forystumenn Sjálfstæð-
isflokksins barist gegn honum og
í nær hvert einasta skipti sem
hann hefur tjáð sig opinberlega
um eitthvað annað en fegurð
landsins hefur hann mátt þola há-
væra gagnrýni af þeirra hálfu.
Til að leggja áherslu á togstreit-
una sá svo forsætisráðherra ekki
ástæðu til að bjóða forsetaemb-
ættinu að taka þátt í hátíð-
arhöldum í tilefni heimastjórn-
arafmælisins. Þar lá það alveg
ljóst fyrir að hvorki þátttöku í
undirbúningi né nærveru forset-
ans var óskað af hálfu forsætis-
ráðherra. Hann taldi hann ef til
vill vanhæfan eða að minnsta
kosti ekki viðeigandi hátíðargest.
Til að staðfesta gremjuna yfir því
að ekki skuli vera maður úr röð-
um rétttrúaðra í embættinu hafa
þeir hinir sömu jafnvel gengið
svo langt að mæla fyrir því að
forsetaembættið verði lagt niður.
Það má vel vera að nú telji ein-
hverjir innan Sjálfstæðisflokksins
og jafnvel fleiri að forsetaemb-
ættið sé orðið úrelt en þá vil ég
minna á að forsetinn hefur frá
upphafi verið álitinn sameining-
artákn þjóðarinnar og
óumdeilanlegur höfð-
ingi hennar. Hann
hefur ríkum skyldum
að gegna, er andlit
lands og þjóðar á er-
lendri grundu og síð-
ast og ekki síst gegn-
ir hann hlutverki
valdhafa á ákveðnum
sviðum. Það er þess
vegna sem við tölum
um forsetavald og
höfum alltaf gert. Í
þessu valdi felst með-
al annars að sam-
þykkja lög frá Alþingi
og það er varla hægt
að halda því fram
með skynsamlegum
hætti að það vald hafi
hann ekki. Það væri
hins vegar skrítið að
halda að því valdi
fylgdi ekkert val. Það
stendur skýrum stöfum í stjórn-
arskránni og var án nokkurs efa
upphaflegt markmið að svo skyldi
vera. Þar greinir þó enn og aftur
á milli lögskýringa hins sjálf-
kjörna og þeirra sem teljast sér-
fróðir á þessu sviði.
Á þetta áðurnefnt vald hefur
hins vegar ekki reynt. Sumir
segja sem betur fer en það er án
efa margir sem myndu segja því
miður. Það hafa komið upp slíkar
aðstæður að forseti hefði getað
notað vald sitt og leyft þjóðinni
að skera úr um djúpstæð ágrein-
ingsefni og ef fyrrum valdahafar
hefðu notað það á skynsamlegan
en varfærinn hátt stæðum við ef
til vill ekki í þessum vandræða-
gangi í dag. Þessi umræða sem
nú á sér stað er ekki einstök í
sinni röð og hefur áður átt sér
stað þegar til hefur staðið að
samþykkja lög þar sem uppi hafa
verið spurningar um samræmi
við stjórnarskrá. Margir hafa
réttilega bent á að það sé hvorki
hlutverk þings né þjóðar að skera
úr um hvort lög standast stjórn-
arskrá. Alþingi hefur hins vegar
nokkuð rúma heimild til að
skerða mannréttindi sem tryggð
eru í stjórnarskránni ef almanna-
hagsmunir krefjast þess. Það er
túlkun Alþingis á almannahags-
munum sem getur verið ástæða
til þess að leyfa þjóðinni að tjá
sig. Oft hefur slík túlkun verið
efni til ágreinings og reynt hefur
á slíka túlkun fyrir dómstólum.
Það er mín skoðun og eflaust
margra annarra að í mikilvægum
málum sé þjóðin best til slíks
fallin. Formaður allsherj-
arnefndar hefur þegar sagt að í
títt umræddu fjölmiðlafrumvarpi
sé einmitt um slík álitaefni að
ræða. Að þjóðhöfðinginn íhugi að
nota vald sitt til að leyfa þjóðinni
að skera úr um hvort túlkun rík-
isstjórnarinnar á almannahags-
munum sé í raun rétt, er að mínu
mati fullkomlega eðlilegt og rétt-
mætt. Ellegar liggur fyrir klár
ástæða til að ráðast í breytingar
á stjórnarskránni og það ber þá
að framkvæma með viðeigandi
hætti eins og lög segja til um.
Það ber hins vegar að fara eftir
gildandi lögum og það er yfir all-
an vafa hafið. Forseti þjóðarinnar
er líka yfir það hafinn að þurfa
að hlusta á gagnrýnistal ein-
stakra stjórnmálamanna og má
aldrei láta slíkt hafa áhrif á hlut-
verk sitt. Hann á að hlusta á
rödd þjóðarinnar og það mun
hann án efa gera.
Forsetavald
og lögskýringar
ráðherra
Gunnar Axel Axelsson
skrifar um forsetann
Gunnar Axel Axelsson
’Hann á aðhlusta á rödd
þjóðarinnar og
það mun hann
án efa gera. ‘
Höfundur er viðskiptafræðingur
og stundar meistaranám í
Evrópufræðum.