Íslendingaþættir Tímans - 12.08.1977, Side 11

Björn Guðnason
bóndi Stóra-Sandfelli Skriðdal
f. 20. ág. 1897.
d. 22. des. 1976.
A6 morgni miðvikudagsins 22. des.
s.l. lézt á Heilsugæzlustöðinni Egils-
stöðum Björn Guðnason i Stóra-Sand-
felli, eftir aðeins sólarhrings veikindi.
Heilsu hans hafði að visu hrakað hin
slðari ár, sem að likum lætur um jafn
aldraöan mann. Þessi snöggu um-
skipti nú, komu þó öllum á óvart. Dag-
inn áöur gekk hann aö sinum venju-
legu Utiverkum af sama áhuganum og
endranær, þó þau hafi vitanlega dreg-
izt saman hin slðari ár. Auk þess sendi
hann fjarlægum frændum og vinum
hinar árvissu jóla og nýárskveðjur,
þvi aldrei brást tryggð hans og ein-
lægni þar sem hún hafði einu sinni náð
að festa rætur. „En þegar að kallið
kemur, kaupir sér enginn frl.”
Hann var jarðsettur 30. s.m. aö við-
stöddu mörgu fólki I heimagrafreit I
Stóra-Sandfelli á hinum frlöa staö,
uppruna hans og ævistarfs. Mér finnst
þaö næsta táknrænt, aö Björn Guðna-
son skyldi hverfa til nýrrar tilveru, á
fyrsta degi hinnar hækkandi sólar.
Hann var borinn I þennan heim, á
mörkum hins gamla og nýja tlma, I
sögu okkar litla þjóðfélags og skipaöi
sér, er hann haföi aldur og þroska til I
sveit hinna bjartsýnu umbótamanna
og þar átti hann heima meöan heilsa
og kraftar leyföu.
Björn var mikill heimilisvinur Þor-
valdsstaöa fólksins og haföi svo verið
allt frá dögum Vilborgar og Benedikts,
sem uröu honum hugstæð og hann
vitnaði jafnan til, er góðra var getið,
en hjá þeim hafði hann verið, tlma og
tlma sem unglingur, bæði aö sumri og
vetri. Með honum er þvl horfinn, einn
þessara góðu tryggu samferöamanna
og vina,sem alla tíö var samur jafn og
aldrei brást. En þannig er þaö, menn
koma og fara á öllum aldursskeiöum,
þó alls sé i leitaö. En m inningarnar um
góða vini, er gott aö geyma, þaö er
fjársjóður, sem ekki fyrnist. Og nú
þegar hann er allur vildi ég fylgja hon-
um úr hlaöi með nokkrum minningar-
oröum. En þar sem ég hefi áöur skrif-
aö um hann afmælisgreinar, verður
hér stiklað á átóru og nánast um upp-
rifjun aö ræöa.
Björn Guönason var fæddur á Þor-
valdsstöðum 20. ág. 1897. Foreldrar
hans voru hjónin Guöni Björnsson
Arnasonar Scheving og Vilborg
Kristjánsdóttir bónda f Grófargeröi á
Völlum. Séra Agúst Sigurðsson á
Mælifelli, rakti ættir þessara hjóna, er
hann jarðsöng Kristján bónda I
Stóra-Sandfelli, þá sóknarprestur I
Vallanesi 18. apríl 1970. Tók ég þá ætt-
færslu upp I minningargrein um
Kristján I Islendingaþætti Tlmans 10.
júli s.á. Samkvæmt henni eru börn
-þeirra Vilborgar og Guðna I föðurætt I
7. lið frá Lárusi Scheving klaustur-
haldara á Mööruvöllum og konu hans
Þórunnar Þorleifsdóttur lögmanns
Kortssonar, en I móðurætt af kjarn-
miklu bændafólki á Héraði.
Eins og framan greinir, voru þau
Guðni og Vilborg til heimilis á Þor-
valdsstööum er Björn fæddist og höföu
þar einhver jaröarafnot, hjá Benedikt
Eyjólfssyni. Voru þeir Benedikt og
Guðni bæði frændur og vinir, aldir upp
hvor á slnu Sandfellinu I hinu bezta ná-
býli. Vorið 1901 fluttu þau I
Stóra-Sandfell á part úr jöröinni sem
var erföahlutur Guöna og áttu þar
heima upp frá þvl. Ekki var jaröar-
partur þessi þaö kostamikill, aö á hon-
um yröi rekiö stórt bú, áöur en tækni
hins nýja tlma kom til sögunnar, enda
fjárhagur þeirra lengst af þröngur.
Björn var elztur fimm barna þeirra
Guöna.og Vilborgar, þá Kristján. Hin
eru bændurnir: Benedikt í Asgarði,
Haraldur á Eyjólfsstöðum og Sigrún
húsfreyja I Arnkelsgeröi. Það vakti á
slnum tíma verðskuldaöa athygli hvað
þessi systkinahópur var samstilltur,
að bæta og prýða þetta ábýli sitt og
leggja grunninn að fyrirferöarmiklum
og traustum búskap þar, enda varö
þessi félagsbúskapur og heimili i Sand
felli I fremstu röö I byggöarlaginu og
eitt af máttarstólpum sveitarfélagsins
og hefur svo verið æ siöan.
Björn stundaöi nám 1 Eiðaskóla
samtimis Kristjáni bróður slnum vet-
urna 1920-21 og 1921-22 og slöan einn
vetur á kennaranámskeiöi I Reykja-
vík. Björn var ágætlega greindur og
stundaöi námiö á Eiðum af kappi og
dugnaði, enda mat skólastjórinn, sem
þá var séra Asmundur Guðmundsson,
sfðar biskup, hann mikils, ekki einung-
is fyrir námshæfni, heldur og llka hina
traustu og einbeittu skapgerö. Aö
þessu námi loknu settist Björn að
heima I Sandfelli, enda tók nú systkina
hópurinn að dreifast, svo eftir uröu
bara Björn og Kristján, sem héldu fé-
lagsbúinu áfram og settu metnað sinn
I, ekki einungis að halda I horfinu,
heldur og sækja fram af miklum dugn-
aði og ósérhllfni. Björn kvæntist ekki,
en Kristján árið 1950 Sigurborgu
Guönadóttur af Eskifirði, sem staðiö
hefur fyrir búinu siðan, af miklum
myndarskap. Fram til þess tlma,
veitti móöir þeirra Vilborg Kristjáns-
dóttir búinu forstöðu.
Þó Björn væri I eðli sinu bóndi og
starfsmaöur mikill, hneigöist hugur
hans fljótt að félagsmálum, eftir að
hann var fyrir alvöru setztur aö búskap
I Sandfelli. A fyrstu áratugum aldar-
innar var margt af ungu atgervisfólki I
Skriðdal og llflegri ungmennafélags-
starfssemi. Björn skipaði sér þar
fljótlega I fremstu röð og gerðist for-
maöur Ungmennafélags Skriðdæla
langa hrlð. Þaö tlmabil var mjög at-
hafnasamt i sögu félagsins. Þaö réðst
meöal annars I að byggja samkomu-
hús, er var stærra en önnur hliðstæð
hús, sem einstöku hreppar eöa félög
hér á Héraði voru þá að koma sér upp.
Hús þetta var tekiö I notkun árið 1932
Islendingaþættir
11