Heimilistíminn - 07.11.1974, Side 24

þekkti einstaklingseðli hverrar skepnu,
sem hann hafði undir höndum og hagaði
eða sýndi vanstillingu, þótt við bræðurnir
værum að ærslast i kringum hann, þegar
hann sat að ritstörfum. En gaman hafði
hann af þvi að sjá okkur glima og fljúgast
á. Man ég eftir þvi, að þegar strákar
komu af öðrum bæjum, þá hafði hann
gaman af að etja okkur saman og láta
okkur reyna kraftana til hins ýtrasta.
Veltist Jón þá stundum um af hlátri.
Dýrasögurnar sýna, hversu næman
skilning Jón Stefánsson hafði á aðstöðu
húsdýra okkar og skyldum okkar mann-
anna gagnvart þeim. Eins og i öðrum
efnum var fullt samræmi milli kenninga
og breytni Jóns Stefánssonar i þessum
efnum. Hann hafði alltaf fáar skepnur, en
hirti þær af slikri nákvæmni og natni, að
af bar. Ég er sannfærður um, að hann
fóðrum og annarri meðferð i samræmi við
það. Þegar við bræður uxum upp gripum
við stundum i verk fyrir Jón Stefánsson,
þótt ég nú óski, að við hefðum verið
viljugri að létta honum erfiði. En okkur
þótti þá stundum nóg um, þegar hirða átti
peningshús hans, að ekki mátti sjást
heystrá á fjarhusgólfunum, eða þegar
heystabbarnir i hlöðum urðu að vera
heflaðir og stroknir, svo að engu skeikaði,
og gólfin sópuð og fægð. Eða hestarnir
hahs klipptir fagurlega og burstaðir og
stroknir, svo að gljáði á belginn, hvenær
sem var. En þannig var umgengni Jóns
Stefánssonar, og með þessari nákvæmni
hirti hann skepnur sinar. Hann gekk að
þessu starfi sem skáld, sem listamaður.
Öll sin störf vann hann á listrænan hátt.
Ég hygg, að á þann hátt hafi hann að
nokkru leyti fullnægt þeirri útþrá, sem i
brjósti hans bjó — fullnægt þeim kröfum,
sem hæfileikar hans gerðu til stærra
verksviðs og viðari sjóndeildarhrings.
Þótt Jón Stefánsson væri góður bóndi og
þó einkum til fyrirmyndar um snyrti-
mennsku og góða meðferð á öllu gangandi
fé, þá er ekki hægt að telja hann neinn
brautryðjanda á þvi sviði.
t huga hans munu ritstörfin og
bókmenntastarfsemin ávallt hafa skipað
æðri sess en búskapurinn. Það, hversu vel
hann sinnti búi sinu og heimili og innti
mikið dagsverk af höndum sem erfiðis-
maður, stafar fremur af skyldurækni
hans og þvi stolti að vera aldrei neinum
háður, geta alltaf séð sér og sinum far-
borða, heldur en að hugur hans og eftir-
langanir hafi stefnt i þá átt. Hann var þvi
ekki fljótur til breytinga i þeim efnum og
tók stundum nýjungum i búskaparháttum
fremur fálega. En eins og öll andleg
mikilmenni óx honum viðsýni með
aldrinum, svo að hann skildi bezt sin
siðustu æviár, að landbúnaði okkar þyrfti
að gerbreyta i samræmi við þær þjóðlifs-
byltingar i atvinnuháttum, sem þá stóðu
yfir.
Ungmennafélag var stofnað i Mývatns-
sveit, þegar Jón Stefánsson var hátt á
sextugsaldri. Hreyfing þessi átti litlum
vinsældum að fagna hjá eldri kynslóðinni.
En Jón tók þessu með fullum skilningi.
Gekk hann i félagið og studdi það á allan
hátt, enda var hann kosinn heiðursfélagi
„Mývetnings”, en svo hét félagið. Hann
var svo andlega þroskaður og viðsýnn, að
hann til sullf skildi þörf æskunnar fyrir
starfandi félagsskap.
Jón Stefánsson var litill vinur klerka og
kirkju, eins og greinilega kemur fram i
sögum hans. Hann fór ekki dult með þessa
skoðun sina. Þegar hann fór til kirkju
fylgdi hann aldrei neinum kirkjusiðum.
Hann bændi sig aldrei, sem þá var venja,
reis aldrei úr sætinu, þegar söfnuðurinn
gerði það, samkvæmt kirkjusiðum.
Engun tjóaði um þetta að fást. Ég nefni
þetta sem dæmi þess, hve fast hann fylgdi
þvi, að dagleg breytni væri i samræmi við
kenningár hans. Þó var Jón Stefánsson
einlægur og heitur trumaður, eins og til-
finninganæmir hæfileikamenn hljóta
ávallt að vera. En hann neitaði þvi
afdráttarlaust, að klerkar og kirkja
þyrftu þar að hafa nokkra milligöngu.
Þetta mun vera orðið alllangt mál. Þó
virðist mér ég eiga allt ósagt um Jón
Stefánsson. Framkoma hans var i senn
stolt og stórmannleg, en jafnframt
þrungin bliðu og viðkvæmni.
Þeir, sem þekktu hann bezt, mátu hann
mest. t minum huga er hann ógleyman-
legur. Ég dáist að þvi, hve góður og
sannur maður hann var — maður, sem
aldrei gerði annað en það, sem hann vissi
sannast og réttast. — Hinar eldheitu til-
finningar hans visuðu honum veginn. Jón
Stefánsson var drengur góður i þess orðs
beztu merkingu.