Heimilistíminn - 20.10.1977, Blaðsíða 20

HVERNIG
SIGRAST MÁ
*
A
SVEFNLEYSI
Ólæknandi svefnleysi — in-
somnia eins og það nefnist á
læknamáli, er sjúkdómur sem
hrjáir25 til 30 milljónir Banda-
ríkjamanna, eftir því sem
Thomas J. Coates, við Stanford
háskólann, segir. Coates stjórnar
rannsóknum á kennslufræðileg-
um sviðum við þennan þekkta
háskóla, og hann bætir við, að
flestir þjást einhvern tíma æv-
innar af svefnleysi.
Coates hefur skrifaö bók i samvinnu við
Carl E. Thoresen, prófessor i menntunar
og sálfræöi við Stanford háskóla. Bókin
nefnist How to Sleep Better: A Drug-Free
Program for Overcoming Insomnia.
Lauslega þýtt: Hvernig fara á að þvi að
sofa betur — lyfjalaus áætlun um það,
hvernig losna eigi undan svefnleysinu. 1
bók þessari er skýrt frá rannsóknum, sem
gerðar voru við Stanford, og þar kemur
fram hvernig sjálfsaga má beita i þessu
sambandi. Rannsóknin stóð yfir i fjögur
ár.
Hvað er i raun og veru svefnleysi?
Coates segir, að svefnleysi sé þaö, ef það
taki mann lengri tima en 30 minútur að
sofna, og/eða sé maður vakandi lengur en
30 minútur að næturlagi og/eða sofi
minna en sex og hálfa klukkustund á
nóttu. Einnig verður að taka tillit til þess,
hvernig fólki liður á daginn. Ekki er hægt
að tala um svefnvandræði, ef ekki kemur i
ljós þreyta að deginum til, hversu
skamman tima, sem maðurinn annars
kann að sofa.
Coates bendir á að „insomnia” sé orða-
tiltæki, sem nái til margvislegrar óreglu.
Insomnia er til dæmis eðlilegur hlutur ef
um þungun er að ræða, og einnig fylgir
hún hjarta-, nýrna- og lifrarsjúkdómum,
sem og sykursýki. Þetta eru þá læknis-
fræðileg vandamál, sem þurfa læknis-
fræðilegrar meðhöndlunar við.
— Við reynum á hinn bóginn að finna
lausn á vanda þeirra, sem þar fyrir utan
standa, segir Coates, — þeirra sem þjást
af ofþreytu svo dæmi séu nefnd.
Hann bendir einnig á, að Bandarikja-
menn eyði um þriðjungi lifs sins sofandi —
24 árum af hverjum 70, en samt sé heldur
litið vitað um svefn. Það var ekki fyrr en
upp úr 1950 að mönnum varð ljóst að til er
tvenns konar svefn, það sem kallað er
REM og non-REM. REM er skammstöfun
á rapid eye movement sleep, sem þýðir
svefn, þar sem augun hreyfast hratt, en
þá dreymir fólk, en non-REM svefni er
svo hægt að skipta i fernt, frá lausum i
djúpan svefn.
Fólki er nauðsynlegt að sofa báðum
þessum tegundum svefns, en ekki er vit-
að, hversu mikið þarf af hvorum svefnin-
um fyrir sig. Samkvæmt læknaskýrslum
Þeir, sem þurfa að láta sér nægja bekkina i almenningsgörðunum^ sem rúm, mega ekki þjást af svefnleysi.
nægir Englendingi nokkrum að sofa að-
eins frá 15 minútum i eina klukkustund á
hverri nóttu, og liðurhonum þó mætavel á
eftir 17 ára gömul gagnfræðaskólanema,
Randy Gardner tókst að halda sér uppi i
264 klukkustundir — 11 daga — án þess að
sofna. Þegar hann lóks fór i rúmið, svaf
hann i 14 klukkustundir, og siðan i aðeins 8
klukkustundir.
Coates segir einnig, að venjulega byrji
svefnleysið að hrjá menn i sambandi við
einhver vandræði eða vandamál, sem þeir
lenda i. — Siðan er vandinn leystur, en
svefnleysið hverfur ekki um leið. Louise
Dee, sem tók þátt i rannsókn Stanfordhá-
skólans, og þjáðst hefur af svefnleysi,
hefur staðfest þetta.
Hún segir, að lif sitt hafi verið eins og i
sjónvarpsmyndaflokki áður en hún tók
þátt I rannsókn háskólans. Hún hafði
verið gift i 22 ár, en þá orðið að skilja,
enda þótt hún vildi það ekki sjálf, og svo
varð hún að flytjast á brott frá vinum
sinum. Hún þurfti að gangast undir upp-
skurð. Hún varð að skrifa meistaraprófs-
ritgerð, og að lokum ofan á allt þetta, fékk
hún hvað eftir annað húðkrabbatilfelli i
andlitið, sem stöfuðu af þvi, að hún hafði
fariö i geislameðferð vegna filapensla
þegar hún var unglingur. Það er þvi engin
furða, að hún skuli ekki hafa getað sofið á
nóttunni.
— Ég gekk um eins og svefngengill á
daginn, segir hún.
Um tima reyndi hún að taka inn valium,
en varð svo óttaslegin þegar hún heyrði að
það væri ávanalyf. Coates segir, að margt
af þvi fólki, sem hann hefur rætt við, hafi
Fyrsta skrefið er að gera sér grein fyrir því, hvað veldur svefnleysinu.
Fylgstu nákvæmlega með geðbrigðum þinum og gerðum til þess að sjá,
hvað það er, sem þú gerir á daginn, sem kemur i veg fyrir svefninn að nóttunni.
Næsta skrefið er að slaka á
leiðzt út i lyfjanotkun vegna svefnleysis-
ins.
— Það er heldur kaldranaleg stað-
reynd, að þetta bætir engan veginn úr
vaflda þessa fólks, segir hann. — Fólkið
missir einungis meðvitund, að vissu
marki, og siðan eykst vandi þess að mun,
og verður sizt minni en áður. Þegar þetta
fólk hættir að taka lyfin kemur REM-
svefninn aftur, en lyfin hafa haldið honum
niðri, og þá kemur martrööin i öllu sinu
veldi.
— Og svo er það meðalsvefnleysið sem
stafar af þvi, að fólk hefur vaniö sig á að
taka meðöl til þess aö geta sofið. Fólk er
þreytt allan daginn, en getur svo ekki
sofnað, þegar kvöld er komið. Ég þekkti
konu, sem tók 15 milligröm af valium og
drakk siðan tvö glös af vini á hverju
kvöldi. Maður nokkur drakk hálft til eitt
glas af vodka áður en hann fór að sofa, og
siðan sama magn um klukkan þrjú að
nóttunni, auk þess sem hann át vdlium
töflur. Það er svo sem engin furða, þótt
þetta fólk hafi kvartað undan þvi, að þvi
liði ekki vel á daginn.
Alkóhól hefur ekki slður skaðleg áhrif
en lyf, og verkar illa á svefninn. — Margt
af þvi fólki, sem til okkar kemur tekur lyf,
Alkóhól hefur ekki siður skaðleg áhrif
Framhald á bls. 38.
Ef þú sefur ekki vel á nóttunni, getur þú endað með að
ganga um cins og svefngengill á daginn.
20
21