Heimilistíminn - 10.08.1978, Blaðsíða 12

HVAÐ VEIÍT
1. Af hverjum er þessi mynd?
2. Hvaö hét fyrsta gervitungl
Sovétmanna?
3. A hvaöa skipi fór Amundsen
til Suöurpólsins?
4. Hvaö heitir tilvonandi eigin-
maöur Christinar Onassis?
5. Hvaö hafa margir feröamenn
komið til Islands fyrri helming
þessa árs.?
6. Lengsti fjöröur I heimi er 314
km. Hvaö heitir hann og hvar er
hann?
7. Hvaö heitir höfuðborg
Kanada?
8. Hver fékk nóbelsveröiaunin I
eölisfræöi áriö 1901?
9. Hvaö tákna bókstafirnir
IBM?
10. IhvaöaborgerGrátmúrinn?
Lausnin er á
bls. 39
hellinn, bæöi með flóði og fjöru, þá kemur
ekki þessi vatnsbuna i ljós, fyrr en með
hálfföllnum sjó út. I þessum helli er
albjart, þvl að hann er mjög vföur og að
framan veröu geysihár, en lækkar að
innan, en sól skln innan um hann allan.
Þegarmenn fara farmferöir milli Eyja
og meginlands, og eru mæddir og þyrstir,
12
vlkja þeir sér að lágu vatni inn I hellinn,
þá þeir koma fyrir Klettanef, og halda
austurtrogum slnum undir bununa og
svala svo þorsta slnum. Þegar hálffallinn
sjór er I land, bannar sá salti sjór þetta
vatns-smekkur, keldur aö öllu llkt þvl
brúka fyrir neyzluvatn. Úti undir
stórhöfða eru og svo litlar vatnsupp-
sprettur þessu áþekkar.
Menn meina hér, eftir þeirra einfaldri
búra practica, að soddan vatn i fjöllum
komi alls staðar að úr móbergi, þar það er
allt fullt af vessa og vætu, sem likaminn
af blóðinu, en safnist og sigi út um hann,
og kann ekki fremur skil þar á. Fjöru-
vatns er hér litill eður engin tegund.”
Þannig lýsir séra Gissur Pétursson
sóknarprestur i Ofanleiti I Vestmanna-
eyjum vatnsbólum Vestmannaeyinga.
Síra Gissur var mjög merkur prestur og
vel metinn. Hann var uppalinn I Vest-
mannaeyjum, prestssonur þar, og tók viö
Ofanleitisprestakalli af föður slnum.
Lýsing hans er gerð fyrir áhrif frá Árna
Magnússyni prófessor i Kaupmannahöfn,
og rituö I byrjun 18. aldar. Af þessum
sökum er lýsingin langtum haldbetri og
meira virði en ella. Hún hefur geysimikla
þýðingu fyrir sögu Vestmannaeyja.
3.
Eins og sjá má af framángreindri
lýsingu, séra Gissurar Péturssonar, var
mjög erfitt að afla vatns I Vestmanna-
eyjum. Það varð þvi mikið vandamál
fyrir Mormóna aö komast að nægu vatni
til þess aö fremja niðurdýfingarskirn þar,
I hreinu og fersku vatni. Og þetta varð
langtum fremur vandamál, þegar dró til
þess, að yfirvöld eyjanna, jafnt geistleg
sem veraldleg, urðu algerlega andstæö
Mormónum, og komu I veg fyrir það meö
aðgeröum, aðþeirgætu sklrt áhangendur
sina viðeigandi endurskirn I niðurdýfingu
I fersku og hreinu vatni með tilheyrandi
handayfirleggingum og siðakröfum. En
eftir sannri og réttri trú „rétttrúaöra”,
var það algjört sáluhjálparatriði að
endurskira til Mormónatrúar með niður-
dýfingarskirn. Hún var fullkomin helgun
að sannri ogréttritrúog algjört sáluhjálp-
aratriði.
En gamla fólkið i Flóanum I æsku minni
sagði, aö Mormónar I Vestmannaeyjum
heföu leyst vanda sinn við niðurdýfingar-
sklrnina meö þvl, að skira I sjó I sjávar-
lónum. Þessi sögn er merkileg, þar sem
hún hefur varðveitzt I fjarlægu héraði. En
þegar eftirlátnar heimildir eru athug-
aðar, kemur þaö einmitt I ljós, að
Mormónar I Vestmannaeyjum reyndu að
endurskira I sjávarlónum. Nú verður að
þessu vikið.
Svo greinir heimild, að Þórarinn
Hafliðason, fyrsti Mormónapresturinn I
Vestmannaeyjum hafigert tilraun til þess
*
að endursklra I sjó. En liklegt er, að þessi
heimild sé þess eðlis að niöra Þórarni. En
hitt er satt, aö Mormónar notuöu lón eða
polla, þar sem mikið til ósalt vatn var, til
þess að sklra niðurdýfingarskirn I. Enn
þann dag I dag eru til örnefni I Vest-
mannaeyjum, er sanna þetta. Saga þeirra
er þvi lifandi I örnefnum, sérkennilegum
af helgiathöfnum þeirra, og eru i æpandi
mótsögn við það, sem tlðkaöist I landinu
og upprunalegar venjur I raunsæi og
framkvæmd helgrar skirnar.
Þannig hefur varðveizla sögunnar oröiö
I munnlegri geymd. 1 Sklrnarlóni eða
Mormónapolli var furðu hreint vatn. Þar
voru helganir niöurdýfingarskírnar
framkvæmdar eins og forðum I árdögun
kristninnar viö Vellankötlu I Þingvalla-
vatni og i Laugarvatni hjá Laugarvatni i
Laugardal. En gamla fólkið bætti þvi llka
við, þegar það sagði frá örnefninu
Skirnarlóni, að Mormónum hefði verið
stuggað þaðan. Þessi sögn er llka I fullu
samræmi við veruleikann, og eru ritaöar
heimildir til þvl til staðfestingar.
Það er rétt og skylt að taka það fram, að
alþýðufólkið heima I æskusveit minni, leit
á niðurdýfingarskirnina sem hreinan
viðbjóö. Það lýsti þvl yfir skýrt og skorin-
ort, að hún væri brot á boðorðum og vilja
guðs. Sama álit hafði þaö á fleiru I trúar-
siöum Mormóna. En ekki veit ég, hvernig
hugmyndir þess voru um Skirnarlóniö I
raun og veru. En samt sem áður, eru þær
tengdar atburðum I sögu landsins, og
þeim ekki þýðingarlausum.
Dr. Þorkell Jóhannesson ritaöi bók um
örnefni i Vestmannaeyjum. Þar greinir
hann svo frá: Mormónalón 1. Viö
Ræningjatanga. Þarna voru skiröir
nokkrir menn, sem tóku Mormónatrú um
miöja 19. öld. Llka er nefnt Sklrnarlón.” 1
bókina Saga Vestmannaeyja eftir Sigfús
M. Johnsen 1. bindi bls 120 segir svo:
„Mormónapollur heitir I Vestmanna-
eyjum sjávarlón vestur af Torfmýri.
Annar Mormónapollur erog við Brimurö
syðst á eyjunum. 1 sjávarlónum þessum
sklrðu Mormónar þá, er trúna tóku.”
Þessar heimildir sýna vel, að þessi
örnefni eru fyrir hendi og hafa varöveizt.
Þannig hafa sagnir af þessum umtöluöu
atburðum varðveizt I minni fólks I fjar-
lægu héraði.
En er það tilviljun ein, að Mormóna-
trúin, er byggöi svo mjög á niöur-
dýfingarsklrn I fersku og hreinu vatni,
skyldi fyrst ná fótfestu á þeim staö á
Islandi, sem erfiöast var að framkvæma
hana. Vatnsból Vestmannaeyinga og
öflun þeirra á hæfu drykkjarvatni var
mjög erfið í þennan mund. Það varð aö
vernda og passa hvern vatnsdropa og
fullnýta hann til daglegra þarfa. Á
stundum var vatnsskortur, og varö þá aö
grlpa til ýmissa ráöa. Vatnið var
dýrmæti, sem menn uröu aö varðveita
eins og bezt var á kosiö á hverjum stað og
tima.
Framhald
»