Heimilistíminn - 10.08.1978, Síða 14

Skammá eða Leggjabrjótur
HINN 1. des. 1977 birti Heimilis-Tim-
inn meBal annars spurningu um það,
hvaða læk Jónas Hallgrimsson hafi átt
við, þegar hann orti kvæðiö „Efst á
Arnarvatnshæöum”. Svar blaösins
var „Leggjabrjótur”. Ég, sem þessar
linur skrifa, álit þaö svar ekki vera
rétt. Að visu get ég vel trúað að
Leggjabrjótur renni um þann mó sem
hefur nafniö Hvannamór að sérheiti,
þar er ég ókunnugur. Ég hefi heyrt að
hann sé neöan við Arnarvatnshæöirn-
ar. Jónashefurekkiheldurmeint þann
mó, þvi aö hann tekur skyrt fram, að
efst á Arnarvatnshæöum liti hann i
kring um sig i þessu tilfelli. Þar telur
hann sig oft hafa beitt hesti, enda var
þarna ákaflega fjölfarinn vegur allt
fram undir siöustu aldamót.
Otrúlegt er að Jónas hafi veriö kunn-
ugur á þessum slóöum fyrir annaö en
ferðalög sin á milli landshluta. í þvi
sambandi er mjög athyglisvert, aö á
kaflanum meðfram allri Búðará er
miklu betri reiövegur, heldur en á
Stórasandi og neöar á Arnarvatnshæö-
unum. Þarna hefur hann, á mjUkum
vegi, fremur getaö notiö fáksins, en
viöast annars staöar á fjallaleiöunum.
Þarna sést Uka greinilega eins og oft-
ar, hversu mönnum hefur veriö tamt
aö riöa samsiöa þar sem landslag
hefur leyft. Fjórtán götur hefi ég séö
þar samliggjandi og enn fleiri á
Norðurásnum, svo sem siöar segir.
Eftir aö þessi vegur (Skagfiröinga-
vegurinn) fékk Ur sögunni sem aöal-
þjóövegur á miUi Noröur- og Suður-
lands, hefur örnefniö Noröurás falliö I
gleymsku. Þó eru ennþá tU menn, sem
telja sig vita aö hann sé austan viö
Skammá. Viö nánari athugun virðist
mérlUca aö landslag og umferöarum-
merki sýni hann þar á furðuiega
glöggan hátt.
Arnarvatn er umkringt hæöum. Sunn-
an og suövestan viö þaö er Svarta- eöa
Svartarhæö ein af fleirum. Aö noröan
meöfram vatninu er HnUabak, hólótt-
ur ás eins og barniö bendir til. Aö aust-
anveröu snýr aUhár ás enda aö vatn-
inu. Þar er breiöur og mikiU hamar
fremst, meö skútum i berginu. Hann
heitir Grettishöföi. Þar hefur útlaginn
Grettir Ásmundsson varist meö eins
manns aöstoö nær 80 manna Uöi Þóris i
Garöi, ef sagan er sönn um aöför hans
aö Gretti viö Arnarvatn. Litiö eitt
sunnar er Grettistangi, en innan viö
vikina þar á milli eru kofarústir sem
Grettierueignaöar, þær heita Grettis-
bæli. Ofar á ásnum er Grettishæö, þaö-
an er óvenjulega viöáttumikið og á-
hrifamUciö útsýni. Niöur meö honum
aö sunnan rennur Búöará, en frá efri
14
Athugasemd frá
Sigvalda Jóhannes-
syni í Enniskoti í
Vestur-Húnavatns.
sýslu við spurningu
í Hvað veiztu?
enda hans, meöfram ánni, er allbreiö
gróöurtunga uppaö jaöriá Stórasandi,
hún heitir Búöarárdrög.
Neöst meöfram Búöará aö sunnan
tel ég Noröurásinn vera. Nokkru sunn-
ar fer aö halla aö Réttarvatni. I Rétt-
arvatnstanga (Réttartanganum) er
hornmerki Aöalbóls- og Viðidals-
tunguheiöar, sem báöar eiga land
noröanfrá aö Arnarvatnsheiöi. Frá
Réttarvatni rennur Skammá gegnum
eiöi I lítiö vatn, sem heitir Lón og þaö-
an aö Arnarvatni skammt frá Búöar-
árós i vlk sem heitir Skammárvfk.
Skammá rennur þess vegna fyrir end-
ann á Norðurásnum. Vegurinn aö
sunnan liggur þar yfir hana og byrjar
þvi á Norðurásnum leiö sina um Norö-
lendingafjóröung. Þarna undir ásend-
anum er grasblettur á undirbakka, þar
sem má koma fyrir fáeinum tjöldum.
Hann er afmarkaður aö ofan með rööli
sem liggur meö Lóninu alveg aö ánni,
en aö neöan af hól, Tjaldhól aö nafni
sem er á bakkanum viö dálitlar bratt-
ar flúöir.Annarsstaöarer áin straum-
litil og sums staöar lygn. Ég álit aö
þessi grasblettur sé tóin og Skammá
sé lækurinn, sem Jónas nefnir i kvæö-
inu.
A Tjaldhól er ævagömul varða, sem
lengi þurfti endurbóta við, en tveir
menn úr leiðangri Feröafélags Akru-
eyrar, sem var þarna staddur 28. júli
1974, endurhlóðu hana af mikilli prýöi.
Þessir menn eiga miklar þakkir skild-
ar. Þessu likt ættu menn yfirleitt að
umgangast landið.
örskammt fyrir ofan Tjaldhól eru
vegamót. Þar greinist frá vegur til
Viöidals og Vatnsdals, en aöalálman
liggur austur Stórasand, yfir Blöndu,
Eyvindarstaöaheiöi og Mælifellsdal,
noröur i Skagafjörö meö tilheyrandi
hliöarvegum ofan i hvern dal. Það eru
þessi vegamót, rétt hjá Tjaldhól, sem
munu eiga rótina undir nafninu
Noröurás. Vegurinn liggur að vísu
meira i augturátt en norður á þessum
staö, en er þó sá vegur sem eftir mál-
venjunni liggur miklu lengra norðuri
landiö. Hann er á þessum slóöum
kallaöur Skagfirðingavegur og hefur
sjálfsagt I meövitund manna veriö
norðurvegurinn. Þessi ás hlýtur þvl aö
vera réttnefndur Noröurás, fýrst veg-
urinn lengra norður liggur áfram eftir
honum, þegar hinn greinist frá til
næstudala. Þessiás er fremur stuttur,
en góöur reiövegur eftir honum. Þar
virtist mér einhvern tima ég geta talið
26 götur samliggjandi. Það er mesti
gatnafjöldi sem ég hefi séö á þessum
fyrri alda vegum. Af ásendanum ligg-
ur leiöin út i hólma i Búöará til aö
komast framhjá fláardragi, slöan
sömu megin árinnar eftir mjúkum
bökkum og moldargötum upp á Beina-
bala, efst i Búöarárdrögunum.
Spölurinn milli Skammár og Beina-
bala er nálægt þvi aö vera 4 km.
Þarna hefur Jónas getaö skemmt
sér á hestbaki og fleira kemur til sem
sýnir hve merkilega landslágið og
kvæðið falla saman. Ég vil benda á, aö
tóna og lækinn nefnir hann ekki meö
nöfnum, heldursegir, aö tó — sem mér
finnst hljóta aö vera afmarkaöur gras-
blettur — sé undir Norðurásnum og
lækur renni þar um hvönnum vaxiö
land. Ég get ekki fundiö aö hægt sé að
skilja þetta öðruvisi en svo i venjulegu
mæltu máli. Tóin ætti þvl að geta visað
á ásinn, og það gerir hún vissulega á
eystri bakka Skammár og ég hygg aö
likleg tó finnist ekki annars staöar,
enda veröur þá eitt og hiö sama vatns-
fall Skammá og lækurinn.
Falliö sæluhús.em heitir Hliöaskjálí
er við þessa tó. Þess vegna er hugsan-
legt aö Jónas hafi ort kvæöiö, staddur
einmitt i Hliðskjálf.
Ornefnin Búðará og Beinabali eru
greinilega- orðin til vegna vegarins.
Búðarárheitiö dregiö af tjaldbúöun-
um, sem aö sjálfsögöu hafa oft risiö
með ánni á flestum þurrum stööum og
Beinabali, efst i drögunum, bar sem
flestir hafa matast og fleygt beinum,
áður en lagt var á Sandinn eöa þegar
komiö var ofan af honum. Áöur hefi ég
bent á aö Norðurásinn muni lika hafa
fengiö sitt nafn vegna vegarins.
Enginn veit hvort Jónas hafi þekkt
nafnið á Skammá og engar hvannir
eru núna meöfram henni, en i um-
ræddu kvæði hlýtur hún þó aö vera sá
lækur sem hann nefnir, en ekki
Leggjabrjótur. Ornefniö Hvannamór
sem að vísuer til i grenndinni, er ekki
þar sem Jónas lýsir landinu, en
trúlega á þaðnafnmesta sök á þessum
misskilningi.
Sigvaidi Jöhannesson,
Ennískoti V.-Hún.