NT - 28.04.1984, Side 10

* f
Laugardagur 28. apríl 1984 1 0
Tekjuskatturinn leggst
einkum á launastéttirnar
Þriðji liður viðreisnar
■ Nokkrir þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins hafa lagt fram tillögu
til þingsályktunar um að ríkis-
stjórnin láti undirbúa lagasetn-
ingu um afnám tekjuskatts á
almennum launatekjum.
Þetta er ekki nýtt fóstur
þessara flokka. Það kom til
sögu fyrir ekki styttri tíma en
25 árum og reyndist þá and-
vana fætt. Nú er reynt að blása
lífsanda í það að nýju. Það er
því ekki úr vegi að rifja upp
sögu þessa sameiginlega fóst-
urs gömlu viðreisnarflokk-
anna.
Þessir flokkar mýnduðu
ríkisstjórn saman haustið 1959
og stóð hún samfleytt talsvert
á annan áratug. Það verður
ekki sagt um þessta stjórn, að
hún hafi verið yfirlætislaus,
því að hún valdi sér heitið
viðreisnarstjórn og kallaði
stefnuskrá sína Viðreisn. Hún
gaf út skrautlegt rit, þar sem
stefnuskráin var nánar
útskýrð. Þetta rit var sent á öll
heimili í landinu.
Það mátti stjórnin eiga að
stefna hennar var skýr og ein-
föld. Hún var sett fram í sex
stuttum liðum. Þriðji liðurinn
hljóðaði á þessa leið: Tekju-
skattur afnuminn á almennum
launatekjum (Sjá Viðreisn bls.
30).
Það ber að viðurkenna, að
nokkur viðleitni var sýnd í
fyrstu til að efna þetta. Sett
voru ný skattalög, þar sem
tekjuskattur var verulega
lækkaður á lægri tekjum. Þess
var hins vegar ekki gætt, að
verðbólga var í landinu.
Skattstiginn hélst hins vegar
óbreyttur.
Eftir 2-3 ár var því svo kom
ið, að verðbólguhækkanir á
lágum tekjum hafði fært þær
upp í hæstu skattstiga. Skatt-
arnir voru því orðnir almenn-
ingi svo þungbærir, að aðal-
sérfræðingur ríkisstjórnarinn-
ar í efnahagsmálum lagði til,
að skattgreiðendum yrði veitt
hagstæð lán til þess að geta
greitt skattana.
Þetta varð svo til þess, að
lögfest var sérstök skattvísi-
tala. Hún átti að tryggja það,
að verðbólgan hækkaði ekki
skattana.
Fölsun
skattvísitölunnar
Þetta gekk sæmilega í fyrstu,
unz svo kom að ríkisstjórnin
taldi sig þurfa á auknu fjár-
magni að halda. Þá var hafizt
handa um að falsa skattvísi-
töluna.
Þeim, sem þetta skrifar, eru
þessi mál allvcl kunn, því að
hann átti sæti í fjárhagsnefnd
neðri deildar.
Fyrir kosningarnar 1963 átt-
um við Einar Ágústsson og
Kristján Thorlacius, en við
skipuðum þá þrjú efstu sætin á
framboðslista Framsóknar-
flokksins í Reykjavík, þátt í
því að Framsóknarflokkurinn
í Reykjavík birti sérstaka
stefnuskrá, sern var að sumu
leyti frábrugðin stefnu
flokksins. Það skipti mestu, að
við settum fram kröfuna um
lækkun tekjuskatts, þar sem
við töldum, að hér væri um
skatt að ræða, sem legðist
aðallega á launamenn.
Það varð hlutskipti mitt á
síðari árum viðreisnarstjórnar-
innar að halda uppi baráttu
gegn fölsun skattvísitölunnar,
en hún var hvergi nærri hækk-
uð til jafns við verðbólguna.
Þannig voru skattarnir þyngdir
í reynd.
Þing eftir þing flutti ég til-
lögu um að skattvísitalan yrði
látin fylgja framfærsluvísitöl-
unni, en það hefði leitt til
verulegrar skattalækkunar.
Þessar tillögur voru jafnan
felldar.
Tekjuskatturinn
og launafólkið
Ég verð að játa, að ég var í
upphafi mikill fylgismaður
beinna skatta. Skoðanaskipti
mín urðu þegar ég fór að starfa
í fjárhagsnefnd neðri deildar.
Mér varð fljótt Ijóst eftir að ég
fór að starfa í nefndinni, að
tekjuskatturinn leggst fyrst og
fremst á launafólk, en aðrir
sleppa meira og minna, bæði
vegna skattsvika og undan-
þáguákvæða tekjuskattslag-
anna, sem erfitt eða útilokað
hefur reynzt að breyta vegna
öflugra þrýstihópa. Þetta
breytta viðhorf mitt leiddi til
þess að ég hóf í tíð viðreisnar-
stjórnarinnar baráttu fyrir
lækkun tekjuskattsins, og þó
einkum baráttu gegn fölsun
skattvísitölunnar. Mér snerist
ekki neitt hugur við að komast
í stjórnaraðstöðu, þegar vinstri
stjórnin var mynduð sumarið
1971. Ég átti líka góðan sam-
herja, þar sem var fjármála-
ráðherra vinstri stjórnarinnar,
Halldór E. Sigurðsson. Strax
við gerð fjárlaganna fyrir 1972
tók hann upp þann sið að láta
skattvísitöluna fylgja fram-
færsluvísitölunni og hélt hon-
um síðan meðan hann var
fjármálaráðherra. Þannig var
hætt þeirri ljótu venju frá tíð
viðreisnarstjórnarinnar að
nota skattvísitöluna til að
hækka tekjuskattinn.
Ég hygg, að ég hafi gert
einna gleggst grein fyrir
breyttu viðhorfi mínu til tekju-
skattsins í grein, sem birtist í
Tímanum 22. janúar 1972, en
þar sagði á þessa leið:
„Stighækkandi tekjuskattar
voru réttlátt og sjálfsagt tekju-
öflunarform á þeim tíma, þeg-
ar tekjuskipting var mjög
misjöfn. Nú hefur tekjuskipt-
ingin jafnazt verulega og launa-
munur orðinn minni en áður.
Því verður að gæta þess að
stighækkandi tekjuskattur
jafni ekki út eðlilegan launa-
mun, þannig t.d. að rauntekjur
ófaglærðs manns og faglærðs
verði hinar sömu. Þess verður
líka að gæta, að tekjuskattur
leggst tiltölulega þyngst á
launastéttirnar, því að fram-
leiðendur og milliliðir, sem
sjálfir geta reiknað sér laun,
sleppa alltaf betur, hversu
ágætt sem skattaeftirlitið er.
Þess vegna eiga launastéttir að
telja sér það ekki minna á-
hugamál, að tekjuskattar séu
hæfilegir, en að hækka sjálft
kaupið. Kauphækkanir koma
að takmörkuðu gagni, ef um
helmingur þeirra fer í skatta.
Þetta er eitt af þeim höfuð-
atriðum, sem hljóta að setja
mikinn svip á þá framhaldsat-
hugun skattamálanna, sem fyr-
ir höndum er.“
Mesta
skattalækkunin
Sú framhaldsathugun
skattamála, sem getið er um
hér á undan, hafði verið undir-
búin að frumkvæði Halldórs
E. Sigurðssonar fjármálaráð-
herra. Hún leiddi til stærstu
lækkunar á tekjuskatti, sem
hefur verið gerð hér á landi.
Launastéttirnar höfðu þá
skilið, aðtekjuskatturinn lend-
ir mest á þeim. Halldór E.
Sigurðsson náði því samkomu-
lagi um það við launþegasam-
tökin í ársbyrjun 1974, að
tekjuskatturinn skyldi lækkað-
ur sem svaraði þremur millj-
örðum króna, sem var mikil
upphæð þá, en í staðinn féllust
þau á að lagður yrði á 5%
söluskattur, sem ekki kæmi
inn í framfærsluvísitöluna. í
meðferð þingsins var þessi
söluskattshækkun færð niður í
4%.
Þetta er, eins og áður segir,
mesta tekjuskattslækkun, sem
hér hefur verið gerð. Enginn
íslenzkur fjármálaráðherra
hefur unnið meira að því en
Halldór E. Sigurðsson að
koma tekjuskattinum í það
horf, að hann bitnaði ekki
óhæfilega á launastéttunum og
leiddi til Glistrupisma, eins og
í Danmörku. Þetta gerði hann
með framangreindri tekju-
skattslækkun og með því að
tengja saman skattvísitöluna
og framfærsluvísitöluna og
hindra hækkun tekjuskattsins
á þann hátt.
Útsvars-
breytingin
Halldór E. Sigurðsson átti
ásamt Hannibal Valdimars-
syni, sem var félagsmálaráð-
herra í vinstri stjórninni mest-
an þátt í sögulegri breytingu á
útsvörum. Eitt fyrsta verk
Hannibals Valdimarssonar
sem félagsmálaráðherra var að
skipa nefnd til að endurskoða
löggjöfina um tekjustofna
sveitarfélaga. Hjálmar Vil-
hjálmsson ráðuneytisstjóri var
formaður þeirrar nefndar, en
einn nefndarmanna var Alex-
ander Stefánsson í Ólafsvík.
Nefnd þessi samdi frumvarp til
nýrra tekjuöflunarlaga, sem
fól í sér þá róttæku breytingu,
að útsvarið yrði ákveðinn
hundraðshluti af tekjum í stað
þess að það var áður stighækk-
andi, líkt og tekjuskatturinn
nú. Alþingi féllst á þessa breyt-
ingu veturinn 1972 og hefur
hún gilt síðan.
Ýmsir óttuðust, að þessi
breyting myndi mælast illa fyrir
og því yrði haldið fram, að hún
væri sérstaklega gerð í þágu
hátekjumanna. Raunin hefur
orðið önnur. Þessi breyting
hefur engum teljandi mótmæl-
um sætt. Hún hefur gefizt vel
og þótt sanngjörn við nánari
athugun, enda greiðir hátekju-
maður mörgum sinnum meira
en lágtekjumaðurinn, þótt
„Óhjákvæmilegt að draga úr hinni
hefðbundnu landbúnaðarframleiðslu“
- sagði Steingrímur Hermannsson á aðalfundi miðstjórnar Framsóknarflokksins í gær
■ Á aðalfundi miðstjórnar
Framsóknarflokksins, sem
hófst á Akureyri í gær, flutti
formaður flokksins, Stein-
grímur Hermannsson, for-
sætisráðherra, all ítarlega ræðu
um efnahags- og atvinnumál,
svo og um Framsóknarflokk-
inn og stjórnarsamstarfið. Að
mörgu leyti er hér um tíma-
mótaræðu að ræða og þá sér-
staklega hvað landbúnaðarmál
og stöðu Framsóknarflokksins
í íslenskum stjórnmálum
varðar. NT fagnar þeim við-
horfum, sem virðast nú vera
að ryðja sér til rúms innan
Framsóknarflokksins.
Nauðsynlegt
að breyta land-
búnaðarstefnunni
Helsta vopn andstæðinga
Framsóknarflokksins hefur
árum saman verið fólgið í því,
að ráðast á flokkinn fyrir
stefnu hans í landbúnaðarmál-
um. Flokkurinn hefur reyndar
fyrir löngu gert sér grein fyrir,
að verulegar breytingar þyrfti
að gera á landbúnaðarstefn-
unni og í stjórnartíð Stein-
gríms sem landbúnaðarráð-
herra var framleiðsluráðslögu-
num breytt verulega 1979.
Þessar breytingar voru tví-
mælalaust af hinu góða, en
síðan hefur þróunin verið of
hæg. Þetta hafa ófyrirleitnir og
skammsýnir andstæðingar ís-
lenska landbúnaðar notfært sér
með skipulögðum áróðri og
hefur því miður orðið vel
ágengt.
Það sem þessir áróðursmenn
hafa algjörlega forðast að
íhuga er sú staðreynd. að
breytingar á landbúnaðar-
stefnunni kemur óhjákvæmi-
lega til með að valda röskun á
jafnvægi í byggð landsins. Að
boða lögmál frumskógarins á
þessum vettvangi er hrein firra,
því þessi þjóð þrífst aldrei
nema með samvinnu og aftur
samvinnu. Um landbúnaðar-
málin sagði Steingrímur Her-
mannsson m.a. á aðalfundin-
um í gær:
Eins og reyndar hefur verið
Ijóst nokkur undanfarin ár
stendur hefðbundinn íslenskur
landbúnaður á tímamótum.
Mjólkurafurðir og kjöt verður
ekki lengur framleitt hér á
landi til útflutnings þannig að
arðbært geti talist. Þetta stafar
fyrst og fremst af því að allar
þjóðir, sem keypt geta okkar
framleiðslu, vernda sinn eigin
landbúnað með gífurlegum
niðurgreiðslum, styrkjum og
ýmsum öðrum hætti. Mjólkur-
afurðir og kjöt frá íslandi verð-
ur ekki samkeppnisfært. Nú er
svo komið, að nauðsynlegar
útflutningsbætur til þess að
bændur fái greitt grundvallar-
verð eru að meðaltali 68 af
hundraði heildsöluverðs. í
sumum tilfellum nægir það,
sem erlendis fæst, ekki til að
greiða vinnslukostnað.
Gagnrýni á einstaka þætti
landbúnaðarframleiðslunnar
hefur aukist og hlotið
hljómgrunn. Þvíerhaldiðfram
að vinnslustöðvar landbúnað-
arins séu án aðhalds og geti
sent sinn reikning gagnrýnis-
laust til bænda og til neytenda.
I vaxandi mæli heyri ég reynd-
ar einnig þessa gagnrýni hjá|
bændum sjálfum.
Slíkur áróður glymur í eyr-
um alla daga og hefur haft
mjög mikil áhrif. Hygg ég svo
komið að enginn stjórnmála-
flokkur annar en Framsóknar-
flokkurinn sé reiðubúinn til
þess að taka á vandamáli land-
búnaðarins af festu en jafn-
framt af þeirri ábyrgð, sem er
nauðsynleg til þess að viðhalda
jafnvægi í byggð landsins. Það
er byggðaþáttur þessa verk-
efnis, sem fyrst og fremst gerir
það erfitt viðfangs. Mikill sam-
dráttur í hinni hefðbundnu
landbúnaðarframleiðslu mun
leiða til alvarlegrar byggða-
röskunar, ef önnur framleiðsla
kemur ekki í staðinn. í hnot-
skurn tel ég viðfangseTnið
vera þetta: Á, t.d., næstu fimm
árum er óhjákvæmilegt að
draga úr hinni hefðbundnu
landbúnaðarframleiðslu þann-
ig að hún fullnægi sem næst
okkar eigin þörfum en útflutn-
ingur verði óverulegur. Á
sama tíma er nauðsynlegt að
skipuleggja nýjar búgreinar
þannig að byggðaröskun verði
sem minnst. Sérstaklega lít ég
vonaraugum til loðdýraræktar
í því skyni. Það verður hins
vegar að gerast langtum skipu-
legar og markvissar en verið
hefur undanfarin ár. Á meðan
slík aðlögun gerist verða bænd-
ur að fá tryggingu fyrir viðun-
andi tekjum.
Mér er vel ljóst að þetta er
hægara sagt en gert. Svo._rót-
tækum breytingum fylgja mikT-''
ir erfiðleikar, t.d. fyrir vinnslu-
stöðvarnar og þann iðnað sem
á landbúnaðarafurðum byggir.
Ég er hins vegar sannfærður
um, að breyting í þessa veru er
óhja’kvæmileg, ef takast á að
endurheimta það traust sem
nauðsynlegt er á milli landbún-
aðar og dreifbýlis annars vegar
og þéttbýlis hins vegar.
Bændasamtökinopin
ffyrir breytingum
í þessu sambandi er athygl-
isvert að lesa frétt, sem NT var
með í vikunni um breytingar á
framleiðslu landbúnaðara-
furða. Jón Helgason, landbún-
aðarráðherra, hefur nýlega
skipað nefnd, sem er ætlað að
meta þörf fyrir landbúnaðaraf-
urðir. í viðtali við NT sagði
einn nefndarmanna, Ingi
Tryggvason, formaður Stéttas-
ambands bænda, m.a. eftirfar-
andi:
„Ég er sjálfur þeirrar
skoðunar að til þess að tryggja
verð fyrir þá framleiðslu sem
framleidd er þá geti þurft að
draga enn úr kindakjötsfram-
leiðslu og koma í veg fyrir að
mjólkurframleiðsla aukist.