NT - 30.11.1984, Blaðsíða 6

Vettvangur
Föstudagur 30. nóvember 1984 6
Rafmagnsveitur ríkisins:
Athugasemdir við grein
Jóns Arnars Arnarsonar
■ í NT þann 31. október
birtist grein eftir Jón Örn Arn-
arson, veitustjóra á Selfossi,
undir fyrirsögninni „Svar við
frétt frá Rafmagnsveitum ríkis-
ins“. Umfjöllun Jóns um efnis-
atriði fréttarinnar er þess eðlis,
að Rafmagnsveitur ríkisins
telja þörf á að gera nokkrar
athugasemdir. Ennfremur
varpar Jón fram 10 spurning-
um, sem sjálfssagt er að reyna
að svara.
Rekstrarsvæðin
Það er stefna Rafmagn-
sveitna ríkisins, að efla rekstr-
arsvæðin út um land með því
að auka mannafla og bæta
tækjakost. Einnig hefur
birgðahald á svæðunum verið
• aukið. Hvert svæði er því að
verulegu leyti sjálfstæð rekstr-
areining. þess vegna er það
rangt , sem veitustjórinn á
Selfossi heldur fram í grein
sinni, að mannafli og tæki
hverrar rekstrareiningar séu á
sitt hverju landshorni. Að feng-
inni góðri reynslu, eins og Jón
reyndar tckur sjálfur undir, er
Ijóst að þessi stefna RARIK
hefur vcrið rétt. Eftir sem
áður, njóta öll rekstrarsvæðin
sameiginlegrar tækniþjónustu
og fjármálastjórnar. Innkaup
eru sameiginleg fyrir öll
svæðin, sem og ýmis önnur
þjónusta. Slíktfyrirkomulager
til hagræðis og sparnaðar og
því raforkunotendum til hags-
bóta.
Hvað verkfræðistofur
varðar, þá nýta Rafmagnsveit-
urnar sér þá þjónustu að sjálf-
sögðu einnig, þótt þess beri að
geta, að þau verkefni sem við
er að fást á þessu sviði, eru
mörg liver ntjög sérhæfð, og
verða því oft best leyst með
eigin mannafla. Verkefnin eru
líka mikil og mannafli RARIK
er vel nýttur.
Heildsöluálagning
I grein Jóns Arnar er stillt
upp dæmi, sent sýna á hversu
mikil álagning RARIK sé á
heildsöluverð Landsvirkjunar
(LV). Reiknað er réttilega út.
að álagning RARIK er 12.8%
til Rafveitu Vestmannaeyja
(RV) og rúm 18% til annarra
veitna. Skýringin á þeim mun,
er sú, að RV kaupir orkukna á
33 kV spennu, en hinar veit-
urnar á 11 kV spennu, sem er
5% dýrara samkævmt
gjaidskrá, vegna þess kostnað-
ar sem fylgir því að spenna
orkuna niður. Einnig reiknar
Jón Örn réttilega út, að þar
sem RARIK kaupir orkuna á
66 kV spennu frá LV, þá
leggjast 7% ofan á verðið,
samkvæmt gjaldskrá Lands-
virkjunar sem er miðuð við
132 kV afhendingarspennu.
Meðalálag RARIK er því
um 15.1%, en þá er eftir að
reikna með þeirri orku, sem
óhjákvæmilega tapast við
flutning orkunnar. Með tilliti
til þeirra tapa er álagningin
því mun minni.
Áfram er reiknað
Verulegs misskilnings gætir
hjá Jóni Erni, er hann tekur að
reikna góða nýtingu RARIK á
Suðurlandi inn í það verð sem
RARIK kaupir orkukna á frá
LV, en heldur nýtingu raf-
vcitna sveitarfélaganna
óbreyttri inni í söluverðinu til
þeirra og fær þá út 22,2%
álagningu af hálfu RARIK.
Þarna er blandað saman smá-
sölu og heildsölu RARIK og
þannig fenginn betri nýtingar-
tími. Orkusala RARIK í smá-
sölu, m.a. vegna hitunar á
marktaxta, á stóran þátt í því
að skapa góðan nýtingartíma.
það er viðurkennd aðferð að
reikna heildsöluálagningu út
frá nýtingu kaupandans.
Rangar försendur
Þessu næst er sleppt úr dæm-
inu 7% álagningu Landsvirkj-
unar og þá fæst út 30.8%
álagning RARIK! Það er út í
hött að fella út álagningu
Landsvirkjunar og reikna
RARIK hana til tekna. Eftir
stendur því. að meðalálagning
RARIKáSuðurlandier 15.1%
og 18.3% til Rafveitu Selfoss.
Orkutap í stofnlínukerfinu er
reiknað 5.3%, þannig að með
tilliti til þess, er meðalálagn-
ingin 9.3% og til Rafveitu
Selfoss er hún 12.3%.
Stofnlínukeifið
í greininni er dregið í efa
verðmæti stofnlínukerfisins og
afskriftatími línanna talinn 25
ár. Hið rétta er 30 ár. Einnig
er gefið í skyn að stofnlínu-
kerfið sé orðið gamalt. Þetta
er aðeins rétt að litlu leyti. Á
undanförnum árum hafa verið
reistar nýjar stofnlínur frá Sogi
að Hveragerði, frá Sogi að
Selfossi, frá Búrfelli að
Flúðum, allt 66 kV línur sem
lokið hefur verið við undanfar-
in fjögur ár. 66 kV línan frá
Búrfelli að Hvolsvelli var reist
eftir 1970 ogVíkurlína er að
hluta ný og að öðru leyti mikið
endurnýjuð. Hluti Vest-
mannaeyjalínu ernýrogseinni
sæstrengurinn var lagður 1978.
Eftir standa því aðeins línurn-
ar Selfoss - Eyrarbakki - Þor-
lákshöfn, Hella - Hvolsvöllur,
og Selfoss - Hella, en sú lína
er að mestu leyti notuð sem
varalína.
Hátt í tugur nýrra eða stór-
bættra aðveitustöðva hefur
verið tekinn í noktun á Suður-
landi síðustu árin og því þarf
vart að draga í efa verðmæti
kerfisins. Auk þess eru veru-
legar framkvæmdir við stofn-
línukerfið fyrirhugaðar á
næstu árum.
Byggöalínitr
og rekstraröryggi
Spurt er um byggðalínu fyrir
Suðurland.
Hlutverk byggðalína er að
tengja saman raforkukerfi
landsins og flytja orku frá
virkjunum Landsvirkjunar á
Suðurlandi til annarra lands-
hluta. Rétt er það, að iðnaðar-
ráðuneytið stóð fyrir fjár-
mögnun byggðalína á sínum
tíma, en kerfið var síðan selt,
þannig að línurnar sjálfar eru
nú í eigu Landsvirkjunar, en
aðveitustöðvar við þær eru
sameign RARIK og LV. Raf-
orkukerfið á Suðurlandi er
þegar tengt virkjunum Larttis-
virkjunar við Sog og Búrfell, á
sama hátt og aðrir landshlutar
eru tengdir byggðalínu.
Aðstaða Sunnlendinga er
því síst verri en annarra hvað
rekstraröryggi varðar. Þess
vegna er tæpast þörf á sérstakri
byggðalínu um Suðurland.
Raforkukerfið í Vestur-
Skaftafellssýslu mun væntan-
lega tengjast byggðalínu
(Suðurlínu) við Prestbakka á
Síðu á næsta ári. Einnig má
minna á hversu ör uppbygging
RARIK hefur verið á Suður-
landi.
Spurningum svaraö
í greininni er varpað fram
nokkrum spurningum, sem hér
verður svarað, a.m.k. að því
leyti sem þær snerta Raf-
magnsveitur ríkisins, þótt því
sé ekki að leyna, að þær eru
ntisjafnlega málefnalegar.
Fyrsta spurningin er hvers
vegna raforkuverð hjá RARIK
sé 25% hærra en í Reykjavík?
Því er til að svara, að í fyrsta
lagi er meðalverð raforku hjá
RARIK töluvert LÆGRA en
í Reykjavík, þannigaðfullyrð-
ingin í spurningunni stenst
ekki. Um 60% orkusölu í
smásölu er til húshitunar á
lágu verði, ef miðað er við
verð á raforku til almennings
yfirleitt. Hins vegar er Ijóst að
átt er við almenna heimilis-
notkun. Munur á orkuverði til
heimilisnota hjá RARIK og
Rafmagnsveitu Reykjavíkur
(RR) hefur farið stórminnk-
andi hin síðari ár. Árið 1978
var munurinn tæplega 90%, en
er nú eins og bent er á, 25%.
Meginástæðan fyrir þessum
verðmun er sú, að enda þótt
Rafmagnsveitur ríkisins fái
orkuna á 2-3 stöðum frá LV
fyrir hvern landshluta, þá
þurfa þær að flytja hana um
langan veg eftir dýru og um-
fangsmiklu stofnlínukerfi.
Dreifingarkostnaðurinn hlýtur
að endurspeglast í raforku-
verðinu, bæði hjá RARIK og
þeim rafveitum sem kaupa í
heildsölu af RARIK út úr
þessu sama raforkukerfi. Raf-
magnsveita Reykjavíkur fær
hins vegar sína orku afhenta
við borgarmörkin.
Ein af ástæðunum fyrir
minnkandi verðmun, er sú, að
við tilkomu byggðalína hefur
orkuvinnsla með díselvélum
nánast Iagst niður. Hækkun
verðjöfnunargjaldsins hefur
einnig gert RARIK kleift að
draga úr þessum mun.
Önnur spurningin er, hvers
vegna orkuverð hjá mörgum
sveitarfélagarafveitum sé
hærra en hjá RARIK?
Það gefur auga leið, að það
er ekki í verkahring RARIK
að svara þessari spurningu. Þó
er hægt að geta sér til um
ýmsar ástæður fyrir þessu. Ein
er sú, að fjárhag sveitarfélags
og rafveitu er oft blandað sam-
an á einhvern hátt, t.d. bera
sumar rafveitur kostnað af
götulýsingu, sem sveitarfélög
standa undir annars staðar.
Einnig má rekja ástæðuna til
uppbyggingargjaldskrár. Þessi
atriði kunna að hafa nokkur
áhrif, en eflaust ráða aðstæður
mestu, svo sem orkukaupa-
hlutfall og stærð veitnanna.
Þriðju spurningunni er beint
til iðnaðarráðuneytisins og
verður því ekki fjallað um
hana hér, en fjórða spurning
er um hækkun raforkuverðs
umfram verðbólgu og þar með
hækkun á tekjum af verðjöfn-
unargjaldi. Spurt er hvort
„vaxtarbólgan sé hjá bákninu
í Reykjavík", eins og komist
er að orði.
Á árinu 1983 urðu miklar
hækkanir á raforkuverði frá
Landsvirkjun, eða rúmlega
120%. Á sama tíma hækkuðu
smásölugjaldskrár flestra raf-
veitna um 90-100%, þar sem
hækkun á heildsöluverði var
ekki að fullu færð yfir á smá-
sölu. Heimilistaxti RARIK
hækkaði t.d. um tæplega 93%,
en hjá nokkrum rafveitum var
hækkunin töluvert meiri. Þar
á meðal voru rafveitur sveitar-
félaga í Árnessýslu. Ekki skal
gert lítið úr erfiðleikum þess-
ara rafveitna og fjárþörf sem
þar af leiðir, því að rekstur
veitustofnana er víða erfiður.
Fullyrðing um „vaxtarbólgu
í bákninu" hlýtur að byggjast
á misskilningi. Hið rétta er að
starfsmönnum RARIK í
Reykjavík hefur fækkað til
muna síðastliðin tvö ár. Starfs-
mönnum úti á landi hefur á
hinn bóginn fjölgað nokkuð,
þar sem RARIK hefur leitast
við að færa þjónustuna út til
landshlutanna, eins og vikið er
að í upphafi þessarar greinar.
Þetta svarar jafnframt fimmtu
spurningunni. Þar segir að á
móti hverjunt starfsmanni í
Reykjavík sé einn úti á landi
og spurt er hverju þetta sæti.
Þetta er ekki rétt. Hlutfallið er
nú sem nær því tveir á móti
einum landsbyggðinni í vil.
í sjöttu spurningu er því
haldið fram að fimm menn
starfi við bílaumsjón hjá RA-
RIK í Reykjavík og spurt
hvaða erindi sumir þeirra eigi
á bílasýningar erlendis.
Hið rétta er að starfsmenn
bíla- og véladeildar eru þrír,
en ekki fimm. Þessir þrír menn
annast margvíslega þjónustu
fyrir bíla RARIK um land allt
svo og ýmsar vélar aðrar og
tæki. Hvað varðar spurningu
um ferðir á bílasýningar, er
þess að geta að starfsmenn
RARIK hafa einu sinni farið á
vinnuvélasýningu erlendis
vegna ákvörðunar um val á
vinnuvélum fyrir starfsemina.
Sjöunda spurning er um
bætta þjónustu á Suðurlandi
við tilkomu rafveitustjóra
RARIK fyrir Suðurlandssvæð-
ið.
Það hefur - eins og áður
hefur komið fram - verið
stefna RARIK í mörg undan-
farin ár, að koma á fót svæð-
isskrifstofum í öllum lands-
hlutum sem stofnunin þjónar.
Árið 1978 voru slíkar skrifstof-
ur, með sérstökum rafveitu-
stjóra, einungis á Austurlandi
og á Norðurlandi eystra. Það
ár bættist Norðurland vestra
við og árið 1980 fengust heim-
ildir fyrir rafveitustjóra á Vest-
urlandi og Suðurlandi. Áður
var rekstri svæðanna stjórnað
frá Reykjavík. Ánægjulegt er
að sjá, að greinarhöfundur tel-
ur að hér hafi vel tekist til og
að rétt sé á málum haldið af
hálfu RARIK.
í áttundu spurningunni er
óskað skýringu á því, hvers
vegna RARIK þurfi að borga
7% hærra verð fyrir raforku
frá Landsvirkjun fyrir Suður-
land.
Svarið við spurningunni hef-
ir þegar komið fram, en það er
einfaldlega að gjaldskrá LV er
miðuð við 132 kV spennu. Þar
sem RARIK þarf að kaupa
raforkuna á 66 kV spennu á
Suðurlandi, eins og reyndar
víðar, leggur Landsvirkjun 7%
ofan á verðið, eins og stendur
skýrum stöfum á gjaldskrá
LV !
Níundu spurningunni er í
orði kveðnu beint til Lands-
virkjunar þar sem spurt er
hvenær LV fari að selja al-
menningsveitum á Suðurlandi
raforku án milliliðs.
Til þess að skýra þann þátt í
starfsemi RARIK, sem felst í
því að flytja raforku í gegnum
stofnlínukerfi sitt frá LV til
rafveitna sveitarfélaga, er ekki
úr vegi að vitna í ummæli
Steingríms Jónssonar fyrrv.
rafmagnsstjóra, í riti hans
„Um rafvæðinguna á íslandi"
(SÍR 1974), en þar segir m.a.:
„Á árinu 1938 komu fulltrú-
ar frá Eyrarbakka og Stokks-
eyri til viðtals við ráðamenn
Sognsvirkjunar um að fá raf-
magn frá Sogni til kauptún-
anna, er höfðu aðeins rafljósa*
stöðvar með dísilvélum. Var
þeim bent á, að þótt þeir hefðu
rétt til rafmagns frá virkjun-
inni, yrðu þeir að sækja það
þangað sjálfir, því það væri
Sognsvirkjuninni óskylt mál að
leggja línur til þeirra. Voru þá
um 500 manns í hvoru
kauptúninu, en á Selfossi rúm-
lega 200 manns. Þeir treystust
ekki til að ráðast í línulagn-
ingu, sem nema myndi 30-40
km háspennulínu með tilheyr-
andi spennistöðvum. Sneru
þeir sér því næst til ríkisstjórn-
arinnar um aðstoð. Skipaði
hún nefnd til athugunar á máli
þessu, og urðu til upp úr því
lög um Rafmagnsveitur ríkis-
ins, er samþykkt voru á Al-
þingi 1942“.
Tíunda og síðasta spurning
er um staðsetningu aðveitu-
stöðvar.
Við uppbyggingu stofnlína
og aðveitustöðva á Suðurlandi,
hefur verið unnið eftir sömu
aðferðum og í öðrum lands-
hlutum. Leitast er við að gera
stöðvar og línur sem best úr
garði, svo afhendingaröryggi
og gæði raforkunnar séu sem
mest. Jafnframt er einnig leit-
ast við að byggingarkostnaður
sé í lágmarki svo hægt sé að
halda raforkuverði sem lægstu.
Aðveitustöðvar eru því stað-
settar þar sem hagkvæmast
telst á hverjum stað, eins og
reyndar komu fram í spurn-
ingunni. Með staðsetningu að-
veitustöðvarinnar í Vík í
Mýrdal, við díselstöðina þar,
tókst vel að samræma afhend-
ingaröryggi og hagkvæmni.
Málefnaleg umfjöllun
Rafmagnsveitur ríkisins
vonast til þess, að í grein
þessari hafi tekist að skýra að
nokkru þá þætti raforkumál-
anna, sem hér hafa verið til
umfjöllunar og leggja áherslu
á nauðsyn þess, að umræðan
um þau sé málefnaleg.
Jón Örn Arnarson
Svar við f rétt f rá Raf-
magnsveitum ríkisins
Tímabær grein er vekur spurningar r-------------------------
■ I-.jí |>akk;i lorrúðanuinnum rcksiri I r þctta vaxtar- Að vinna. flytjaogsclja í
KARIk lyrir þcssa tinialncru Inilga hja RARIk hákn- hcildsolu raforku til al- |
grcin scm opnar fvrir al- imn Hi-vi • •>-t ’ m.mninn.r.a,.^--- I