NT - 10.01.1985, Qupperneq 4

Bæjarútgerð Hafnarfjarðar:
Fimmtudagur 10. janúar 1985 4
Loks rætist 52áragamall
draumur sjálfstæðismanna!
Svar Alþýðuflokksins við kreppunni gert að hlutafélagi
■ Samþykkt bæjarstjórnar Hafnarfjarðar um
að breyta BÚH í hlutafélag markar tímamót í
útgerðarsögu Hafnarfjarðar og íslands.
Bæjarútgerðin í Hafnarfírði var fyrsta útgerð-
arfyrirtæki sveitarfélags hér á landi og urðu
þáttaskil í ísiensku atvinnulífí er hún var stofnuð.
Síðan hefur það verið algengt að sveitarfélög
hafí tekið þátt í útgerð og öðrum atvinnurekstri.
Með samþykkt bæjarstjórnar má segja að 52
ára gamall draumur sjálfstæðismanna í Hafnar-
firði rætist, því strax eftir fyrsta rekstrarár
útgerðarinnar, sem var í mínus, vildu þeir leggja
hana niður og stofna í staðinn hlutafélag eða
samvinnufélag um reksturinn.
Hér vcrður stikláð á stóru um
sögu BÚH og er að mestu leitað
fanga í Sögu Hafnarfjarðar eftir
Ágúst Guðmundsson sem út
kom 1983 og umfjöllun fjöl-
miðla síðustu daga.
Afkvæmi kreppunnar
Bæjarútgerð Hafnarfjarðar
er talin vera stofnuð 12. febrúar
1931, þegar bæjarstjórn sam-
þykkti að kaupa fiskverkunar-
stöðina Edinborg og togarann
Maí. Hugmyndina að stofnun
hennar átti Kjartan Ólafsson
bæjarfulltrúi.
Hugmyndinni um togaraút-
gerð bæjarfélaga var hins vegar
fyrst hreyft á Hlífarfundi
snemmaárs 1916, þegarstofnun
Alþýðusambands Islands og Al-
þýðuflokksins var til umræðu.
BÚH er skilgetið afkvæmi
kreppunnar en í kringum 1930
var mikið atvinnuleysi víða um
land og fór Hafnarfjörður ekki
varhluta af því. Horfurnar í
atvinnumálum voru því allt ann-
að en bjartar og greinilegt að
eitthvað þyrfti til bragðs að
taka.
I’að var fimm manna meiri-
hluti Alþýðuflokksins sem ákvað
að kaupa togarann Maí gegn
þremur atkvæðum fulltrúa
Sjálfstæðisflokksins en kaupin á
fiskverkunarstöðinni Edinborg
voru samþykkt meö átta at-
kvæðum gegn einu.
Má því með sanni segja að
BÚH sé einnig skilgetið af-
kvæmi Alþýðuflokksins og
félagshyggjunnar, en hún á mjög
undir högg að sækja á þessum
síðustu tímum. E.t.v. erafstaða
alþýðuflokksmanna í atkvæða-
greiðslu bæjarstjórnar í fyrra-
dag enn ein sönnunin um stefnu-
breytingu flokksins.
Kreppudans og heims-
styrjöld
Rekstur BÚH var mjög erfið-
ur fyrstu árin þegar kreppan var
í hámarki en þó tókst að halda
togurunum gangandi og kom
útgerðin í veg fyrir algert hrun í
bænum á þessum erfiðleikatím-
um.
Þegar seinni heimsstyrjöldin
hófst gjörbreyttist hagur BÚH,
sem og annarra útgerðarfyrir-
tækja, og skilaði fyrirtækið
miklum hagnaði. Gerði BÚH
mikið átak í þágu atvinnulífs í
Hafnarfirði og studdi fram-
kvæmdir íþrótta- og menningar-
mála með peningagjöfum.
Að heimsstyrjöldinni lokinni
var skipakostur útgerðarinnar
orðinn úreltur og var megin-
verkefnið næstu árin að endur-
nýja hann. Togararnir Júlí og
Júní voru keyptir á árunum
1947-51 og 1950 var reist mikið
og vandað þurrkhús á Flata-
hrauni. Nú er það Slökkvistöð
Hafnarfjarðar og áhaldahús, en
saltfiskverkun fer fram á öðrum
stöðum í bænum.
Auk saltfiskverkunar sinnti
BÚH skreiðarverkun á þessum
árum sem skapaði mikla vinnu
og 1960 bættist togarinn Apríl í
flotann en liann var keyptur frá
Eskifirði.
Bæjarútgerðin var ekki ein-
ungis atvinnurekandi fyrstu
árin, því fljótlega varð hún
mesti kolasali í bænum og nam
salan um 3000 smálestum á ári
þegar mest var.
Nýtt frystihús - en syrtir
í álinn
Sífellt stærri hluti sjávarafla fór
til vinnslu í frystihús eftir
stríð og varð BÚH að eignast
frystihús. 1952 kom fram tillaga
um að BÚH eignaðist frystihús
en verulegur skriður komst ekki
■ Frvstihús Bæjarútgerðar Hafnarfjarðar hefur staðið ónotað í 5 mánuði
1963 og var eitt höfuðverkefni
þeirra að leysa vanda BÚH.
Ýmsar tillögur komu fram til að
bjarga málunum en hallarekst-
urinn hélt áfram, þrátt fyrir að
bæjarsjóður greiddi stórar upp-
hæðir með fyrirtækinu til að
koma því á traustan grunn.
Var fyrirtækið mjög illa á sig
komið og 1966 tók marga bæjar-
búa aö ugga um að það yrði lagt
niður og var skorað á bæjaryfir-
völd að halda rekstrinum áfram.
Reynt var að finna leiðir til
úrbóta en lítið gekk. Þrátt fyrir
endurnýjun togaraflotans og
frystihússins gekk reksturinn
brösulega.
Pólitísk samstaða um
örlagaskref
Umskipti urðu á rekstri félags-
ins 1979 og þá skilaði það
hagnaði í fyrsta skipti í lengri
tíma. Fíjótlega seig þó aftur á
ógæfuhliðina og 1982 voru
skuldir 100% umfram fram-
leiðsluverðmæti og á þessu ári
■ Bæjarútgerðin var í upphafi svar Alþýðuflokksins við kreppu
ástandi og atvinnuleysi.
■ Samþykkt á bæjarstjórnarfundi að gera Bæjarútg*erðina að
hlutafélagi. Márkús Á. Einarssons hefur orðið. NT-mjnd ah
á málið fyrr en í árslok 1955.
Meirihluti Alþýðuflokks og
Sósíalistaflokks vildi að húsið
yrði eign BÚH en sjálfstæðis-
menn vildu að efnt yrði til
samstarfs milli einstaklinga,
félaga og bæjarfélagsins um
stofnun hlutafélags um smíði og
rekstur hraðfrystihússins. Átti
arður að greiðast samkvæmt
hlutfalli innlagðs afla til að
tryggja húsinu hráefni.
Fiskiðjuver BÚH tók til
starfa 1957 og hefur verið lyfti-
stöng í hafnfirsku bæjarlífi.
Upp úr 1960 fór að halla mjög
undan fæti hjá BÚH og var
mikið tap á rekstrinum. Togur-
unum, að Maí undanskildunt,
var lagt og 1964 var BÚH lokað
að kröfu bæjarfógetans, vegna
vangoldins söluskatts.
Sjálfstæðismenn og alþýðu-
flokksmenn mynduðu meirihluta
voru þær orðnar 214%.
Hefur átta sinnum komið til
uppsagna starfsfólks s.l. fimm
ár og hafa fimm stoppanna skipt
mánuðum. Þrátt fyrir fjárstuðn-
ing bæjarsjóðs hefur sífellt sigið
á ógæfuhliðina og grundvallar-
forsendan fyrir stofnun BÚH á
sínum tíma, að skapa atvinnu-
og atvinnuöryggi í Hafnarfirði,
því löngu brostin.
í þessari stöðu tók samstarfs-
nefnd Bæjarútgerðarinnar loks
hið örlagaríka skref, að leggja
til að BUH yrði breytt í hluta-
félag. Pólitísk samstaða náðist í
bæjarstjórn Hafnarfjarðar um
þetta örlagaskref, en enn er
margt óljóst um það hvernig að
því máli verður staðið.
Er víst að Hafnfirðingar allir
svo og þeir sem að útgerðarmál-
um standa, munu fylgjast grannt
með framþróun mála. áþj
■ Hluti af áhöfn Maí. Myndin er tekin 1932.
Myndin er tekin úr Sögu Hafnarfjarðar med leyfí útgefanda.
■ Fyrsti togari Bæjarútgerðarinnar, Maí á siglingu.
Myndin cr tckin úr Sögu Hafnarfjaröar meö lcyfí útgefanda.
■ Fiskverkun á fyrstu árum útgerðarinnar.
Myndin er tekin úr Sögu Hafnarfjarðar með leyfi útgefanda.