NT - 23.03.1985, Blaðsíða 6
Vettvangur
Laugardagur 23. mars 1985 6
liigvar Gíslason alþingismaður:
Rekstrargrundvöllur heimil-
anna eðlilegt forgangsverkefni
í efnhagsaðgerðum á næstunni
■ Ríkisstjórnin hefur orðið
fyrir áföllum með stefnumál
sín, eins og þau voru boðuö í
upphafi stjórnarsamstarfsins
fyrir tæpum 2 árum. Vinsældir
ríkisstjórnarinnar hafa dalað,
a.m.k. í bili, og ekki laust við
að það segi til sín í afstöðu
fólks til stjórnarflokkanna. í
því efni fær Framsóknarflokk-
urinn sinn ómælda skammt.
Það sem einkennir ástandið
hvað mest er sú mikla óánægja,
sem ríkir hjá launafólki með
kjör sín, þ.e. kaupgreiðslur og
kaupmátt launa, vaxtaþyngsli
og aðra byrði af húsnæðislán-1
um. Fjöldí launþega er að
kikna undir húsnæðiskostnað-
inum. Húsbyggjendum svíður
mest að búa við vísitölukerfi,
sem verkar þannig að lánsupp-
hæð hækkar í samræmi við
veröbólgu, en launahækkanir
vcgna veröbólgu eru bannað-
ar. Það dæmi getur ekki gengið
upp í verðbólguþjóðfélagi.
Bændur una illa sínunt kjörum
og stöðu landbúnaðarins yfir-
leitt. Bændur verða fyrir barð-
inu á hávaxtastefnu Seðla-
bankans ofan á þann samdrátt,
sem nauðsynlegt var að grípa
til í framleiðslu dilkakjöts og
mjólkur.
Mæðir á forystuflokknum
Ef ég virði fyrir mér þcssá
óánægju meðal bænda og laun-
þega með ástand sinna mála
frá sjónarhóli Framsóknar-
flokksins, þá er útlitið síður en
svo gott. Framsóknarflokkur-
inn sækir fylgi sitt jafnt til
launafólks sem bænda, Fram-
sóknarflokkurinn er sam-
k.væmt stefnuskrá sinni flokkur
alþýðu manna til sjávar og
sveita og treystir á stuðning
þessa fólks sér ti.l framdráttar.
Það er því e.t.v. ckki að undra
að skoðanakannanir, sem
gerðar hafa verið, benda til
þess að fylgi Framsóknar-
flokksins meðal kjósenda sé
langt neðan við það, sern
flokkurinn getur sætt sig við.
Sú óánægja, sem verið hefur
að grafa um sig undanfarna
mánuði kemur helst niður á
forystuflokki ríkisstjórnarinn-
ar, - flokki forsætisráðherrans
- og þarf ekki að koma á óvart
í sjálfu sér.
Framsóknarmenn eiga ekki
að leyna þessari staðreynd.
Hins vegar er engin ástæða til
að missa móðinn eða halda því
fram, að hér sé um varanlegt
ástand að ræða. Hér er vafa-
laust um tímabundið pólitískt
ástand að ræða, sem getur
breyst á skammri stundu, ef
rétt er á haldið.
Unnið að úrbótum
En þegar hér er komið máli
mínu, vil ég leggja á það
áherslu, að þingflokkur fram-
sóknarmanna og ráðherrar
flokksins hafa unnið að ýmsum
umbótatillögum varðandi
efnahags- og kjaramál í Ijósi
núverandi ástands, og forsæt-
isráðherra leggur sig fram um
að ná sem víðtækastri sam-
stöðu milli stjórnarflokkanna
um þessar tillögur og hug-
myndir. Á það mun reyna á
næstunni, hvort samstaða næst
um brýnar úrbætur í þessuni
mikilvægu málum, og svo hitt,
hvort nýjar efnahagsaðgerðir
fá „frið“ til að sanna, hvað í
þeim kann að búa. Meginskil-
yrði þess að það megi takast,
sýnast mér vera tvenns konar:
1. Að ríkisstjórnarflokkarnir
standi saman um aðgerðirn-
ar, bæði nauðsynlega Iaga-
setningu og framkvæmd
þeirra.
2. Að áhrifaöflin utan ríkis-
stjórnar og meirihluta Ai-
þingis, þ.e. hagsmunasam-
tök hvers konar, virði slíkar
aðgerðir og snúist ekki gegn
þeim með samtaka mætti
sínum í ótíma.
Þær aðgerðir, sem ég hef hér
verið að nefna, og enn eru til
umfjöllunar í stjórnarflokkun-
um og hjá ríkisstjórninni miða
að því að ná jafnvægi í efna-
hagsmálum, þ.e.a.s. að halda
verðbólgu í skefjum, stilla er-
lendum lántökum í hóf og
tryggja rekstur atvinnuveg-
anna. Ég vil leyfa mér að
brýna fyrir lesendum að
markmið af þessu tagi eru ekki
innantóm orð. Langvarandi
ofsaverðbólga getur lagt efna-
hagskerfið í rúst áður en við er
litið. Óheftar erlendar lántök-
ur geta grafið undan fjárhags-
legu sjálfstæði þjóðarinnar, og
atvinnuvegir, sem ekki hafa
yfir að ráða neinum eiginsjóð-
um til rekstrar, viðhalds og
nýsköpunar, veslast upp nema
til komi sífelldar neyðarráð-
stafanir af einu eða öðru tagi
til þess að framlengja líf slíkra
fyrirtækja. Það getur ekki ver-
ið neinum til góðs að atvinnu-
fyrirtæki hangi alltaf á hor-
riminni, eignist ekkert og geti
ekkert framkvæmt af sjálfs-
dáðum eða fyrir eigið fé.
Af þessu má sjá, að ríkis-
stjórnin tekst á við mörg fyrir-
ferðarmikil verkefni, sem án
efa eru í ýmsu umdeilanleg og
áreiðalenga vandasöm til góðr-
ar úrlausnar, og reynslan ein
getur skorið úr um það, hver
árangur verður af þeim breyt-
ingum, sem að er stefnt. Mark-
miðið með fyrirhuguðum
breytingum er að gera stjórn-
kerfið og fjármálastofnanir
skilvirkari og hagkvæmari, að
ég ekki segi lýðræðislegri og
réttlátari gagnvart öllum al-
menningi og til stuðnings at-
vinnuuppbyggingunni í land-
inu.
Aðhald að fyrirtækjum
Hins vegar má ríkisstjórnin
ekki líta einhliða eða af þröng-
sýni á þarfir atvinnufyrirtækja,
eða gera ráð fyrir því að vandi
þeirra verði einvörðungu leyst-
ur með aðhaldi í kaupgjalds-
málum. Kostnaðarliðir í
rekstri fyrirtækja eru fleiri en
kaupgjaldið eitt. Fjármagns-
kostnaður íslenskra fyrirtækja
má sín ekki minna, þ.e.a.s.
vaxtagreiðslur, svo og geng-
isstaða á hverjum tíma og
gengisþróun yfirleitt. Að mín-
um dómi er þörf á því að hafa
stjórn og eftirlit með fleiru í
rekstri fyrirtækja en kaup-
gjaldi einu saman. Auk að-
halds í vaxtamálum, sem Al-
þingi og ríkisstjórn ættu að
sjálfsögðu að hafa í hendi sér,
ber að hafa nákvæmt eftirlit
með ráðstöfun fjár fyrirtækja í
eigin þarfir atvinnurekenda og
fjölskyldna þeirra. Það er op-
inbert leyndarmál að ýmsir
atvinnurekendur og kaup-
sýslumenn draga fé út úr
rekstri til alls kyns óhófs-
eyðslu. Þetta horfir almenn-
ingur upp á. Og það er lítið
gert til þess að koma í veg fyrir
framferði af þessu tagi. Slíkt
ætti þó að vera hægt að gera
með hertu skattaeftirliti og að-
haldi af hálfu viðskiptabanka.
íslenskir kaupsýslumenn þurfa
að hrista af sér allt óorð um að
þeir hegði sér eins og menntun-
arsnauðir braskarar og skatt-
svikarar. Ég vil að athafna-
menn hafi hagnað af fyrirtækj-
um sínum, en þeir eiga að
halda ágóðanum í fyrirtækjun-
um og eyða ekki umfrarn
skynsamlegar þarfir í skjóli
ófullnægjandi skattaeftirlits.
Rekstrargrundvöllur
heimilanna
■ En eins og ríkisstjórnin sýnir
áhuga á að tryggja rekstrar-
grundvöll atvinnuveganna
með viðeigandi efnahagsráð-
stöfunum, þá er ekki síður
nauðsynlegt að tryggja
rekstrargrundvöll heimilanna
og átta sig á því hvaða kostnað-
arliðir vega þyngst í rekstri
slíkra fyrirtækja, sem flestir
líta á sem undirstöðu þjóðfé-
lagsins. Heimilisrekstur á ekki
minni rétt til þess að vera
rekinn hallalaus en annar þjóð-
hagslegur nýtur atvinnurekst-
ur.
Full atvinna
í þessu sambandi vil ég þó
undirstrika að núverandi ríkis-
stjórn hefur sýnt fullan vilja á
því að fullnægja stærsta hags-
munamáli vinnandi fólks, en
það er að koma í veg fyrir
atvinnuleysi, halda uppi fullri
atvinnu í landinu. Það er engin
ástæða til að gleyma því, að
ísland er enn eitt af örfáum
löndum Evrópu og heimsins
alls, þar sem ekki er útbreitt
atvinnuleysi. Hins vegar er al-
mennt dagvinnukaup lágt á ís-
landi og framfærslukostnaður
mikill. Þróunin hefur orðið sú
hér á landi, að það lifir nánast
enginn af dagvinnukaupi einn-
ar fyrirvinnu. Sú þróun á sér
reyndar langan aldur.
Auk aðhalds í vaxtamálum, sem
Alþingi og ríkisstjórn ættu að sjálf-
sögðu að hafa í hendi sér, ber að
hafa nákvæmt eftirlit með ráðstöfun
fjár fyrirtækja í eigin þarfir atvinnu-
rekenda og f jölskyldna þeirra.
Lausn þessa verkefnis felst í því að
húsnæðiskostnaður almennings sé
ávallt eðlilegt hlutfall af launatekj-
um. Að þvi verður að stefna með
miklu markvissari hætti en verið
hefur um langt skeið.
í
i
n
Prinsipflokkurinn
U
■ Þegar þetta er skrifað eru
þrjár vikur síðan kennarar á
framhaldsskólastigi skelltu
stresstöskum sínum saman og
hurfu úr fræðaandrúmslofti
skólastofunnar og út í óvissu
atvinnuleysisins. Síðan hafa
yfirlýsingar frá andstæðum að-
ilum og samstæðum dunið á
fjölmiðlum. Hinir frjálslyndu
ráðherrar mennta- og fjármála
hafa lagt sig í líma við að leysa
deiluna en ekkert gengur.
Raunar telja menn að deilan
hafi verið að leysast á fimmtu-
daginn, en þá var Albert í
eigin persónu kominn í málið,
en þá kom þessi makalausa
yfirlýsing frá menntamálaráð-
herra að ef kennarar væru ekki
komnir til starfa á mánudaginn
þá yrðu þeir reknir: Var engu
líkara en að Ragnhildur óttað-
ist lausn deilunnar og að eitt-
hvað væri til í þeim getgátum
að deilan hefði snúist upp í
prófkjörsslag milli bc
Alberts því þessi ótaktíska
yfirlýsing færði deiluna þrjár
vikur aftur í tímann. Nú má
telja fullvíát að kennarar fara í
öllu falli ekki inn fyrr en á
þriðjudag, fari þeir þá nokkuð.
Engu er aðtreysta
Annars eru laun framhalds-
skólakennara gott dæmi um
þjóðfélag okkar þar sem allt er
breytingum undirorpið og
engu er að treysta. Þýðingar-
laust er aö gera áætlanir fram
í tímann, sama hvort verið er
að velja sér starf, kaupa íbúð eða
bara kaupa inn fyrir næstu I
máltíð. Það sem er rétt og gott
í dag er næstum því undan-
tekningarlaust orðið fáránlegt
á morgun. Þess vegna ættum
við t.d. að taka allt uppeldi til
endurskoðunar og banna börn-
um að taká mið af því á fulloi'ð-
in«nldri sem þnu iæra á f\;Mu
. unum eða svo.
: ■■ js g
Þegar ég var ungur þótti t.d.
mjög fínt að vera mennta-
skólakennari. Starfið naut
virðingar og var launað eftir
því. Hinir bestu úrárganginum
renndu gjarnan hýru auga til
þessa starfa og hugðu þar vett-
vang sinn í lífinu. Árið 1959
voru laun menntaskóla-
kennara t.d hærri en alþing-
ismanna og um það leyti var í
opinberum umræðum bent á
það að laun alþingismanna
þvrfti að hækka til samræmis
við laun menntaskólakennara.
Nú skríða fyrrnefndu launin
rétt yfir 20 þúsund en laun
alþingismanna eru ca 57.000
krónur og hækkuðu síðast í
vetur um 37%.
Laun menntaskóla-
kennara í heiðursskvni
' Þ gai þjóöin liefur viljað
ger-*, vél' ið mhverja s) ni sina
og úætur ba mvur veiið '
að skenkja þeim laun mennta-
skólakennara í heiðursskyni.
Þannig fá stórmeistarar okkar
í skák laun menntaskóla:
kennara og rithöfundar á
starfslaunum sömuleiðis. Þetta
hefur þótt mjög tilhlýðilegt og
virðulegt. Þangað til á síðustu
árum. Nú er það hálfgerð
hneisa að vera settur á þessi
laun. Rithöfundum verður
hverft við er þeir fá senda 20
þúsund króna ávísun í pósti og
enginn einkaritari hjá einka-
fyrirtæki mundi láta bjóða sér
slík smánarlaun. Það er þess
vegna ekkert undarlegt þó að
einhversstaðar verði undan að
láta þegar starfshillan sem þú
lagðir svo mikið á þig við að
komast á reynist staður fyrir
sveltandi kráku og virðing
umhverfisins fyrir henni
minnkar í samræmi við það.
Eða ’nvaða heilvita maður sæk-
i>t Irnaur eftir því að verða
: •óíesi.fH viö Háskólann? Ekki
nokkur, en fyrir 5 árum var
þetta draumatakmark allra
þeirra sem álitu sjálfa sig vera
séní og mikilmenni.
Mikilvægir vöðvar
Makalaust bull í Friðrik
Sophussyni út í stjórnarsam-
starfið í Helgarpóstinum á
fimmtudaginn. Það er greini-
legt að maðurinn er að undir-
búa þá landsfundarlínu aðekki
sé hægt að starfa með Fram-
sóknarflokknum. Honum
finnst gæta þreytu í stjórnar-
samstarfinu og talar um að
mikilvægir vöðvar hafi slitnað
á fyrstu starfsdögum stjórnar-
innar (hálfgert knattspyrnumál
og kannski engin tilviljun).
Varaformaður stærsta flokks
þjóðarinnar verður hinsvegar
að gæta tungu sirrnar. Hann
getur 'j malaö um þessa
hluti á þrívát og persónulcgum
skilja sem viðreisnarlöngun
hinnar nýju forystu sem með
kosningum og stjórn með Al-
þýðuflokknum vill velta héraðs-
höfðingjum flokksins úr sessi
og setjast sjálf í ráðherra-
stóla. Skiljanlegt hjá ungum
og ráðherralega vöxnum
mönnum en heldur dýrkeypt
fyrir þjóðina ef velferð hennar
á að fórna á altari valdabaráttu
í Sjálfstæðisflokknum.
„Pr iflsip”;
kur