NT - 08.05.1985, Blaðsíða 6

Ólafur Hannibalsson:
Að henda barninu
út með baðvatninu
Hverju á að útrýma í V-Barð, sjúkdómi, sauðfé eða byggð?
Miðvikudagur 8. maí 1985 6
Yfirlýsing frá sauðfjárveikivömum
Eiginhagsmunir í fyrirrúmi
en ekki heildarhagsmunir
■ Riðuveiki í sauðfé er sögð
hegða sér undarlega og breið-
ast út með næsta óutskýranleg-
um hætti. Hálfu undarlegri er
þó hegðun og framkoma þeirra
manna, sem eiga að hefta
framgang veikinnar og út-
breiðslu. Málflutningur þeirra
í ræðu og riti skjögrar mjög út
í aðra hlið í áttina til þeirrar
niðurstöðu, sem þeir hafa gefið
sér fyrirfram. í röksemda-
leiðslum þeirra finnur enginn
heilbrigður maður heila brú,
og er nú almennt farið að kalla
rök af þessu tagi riðulógikk,
eða, af þeirn sem vanda vilja
mál sitt, riðurökfimi, en var
áður kallað einfaldlega hunda-
lógikk.
Svefninn langi
Sigurður Sigurðarson, sér-
fræðingur, talsmaður og far-
andprédikari Sauðfjárveiki-
varna, skrifar nýlega grein í
dagblöð (sbr.NT 2. apríl).
Hann lýsir þar uppkomu veik-
innar í Barðastrandarhreppi
og hægfara útbreiðslu hennar
um allan þann hrepp um aldar-
þriðjungsskeið. Fróðlegt hefði
verið að fá fram upplýsingar
um athafnir og aðgerðir Sauð-
fjárveikivarna gegn veikinni í
þennan aldarþriðjung, en um
það er ekki orð að finna í grein
sérfræðingsins, sem ekki er
von því að þar mun hafa verið
sofið fast á verðinum, uns nú
er vaknað upp með andfælum
og í óðagoti talið eina ráðið að
útrýma öllu sauðfé á nógu
stóru svæði umhverfis upphafs-
staðinn. Til sanns vegar má
færa að riðuveiki þrífist ekki
án sauðfjár og því með vissunt
hætti lógískt að með því að
útrýma sauðfé sé nokkuð ör-
uggt að veikinni sé útrýmt um
leið.
„Óljós grunur“
Sigurður bendir réttilega á,
að ýmis samtök Vestfirðinga
hafi samþykkt ályktanir um að
hefta beri útbreiðslu veikinnar
og útrýma henni úr Vestfjarða-
hólfi. En hann gefur í skyn að
með þessu sé átt við að heima-
menn og vestfirskir bændur
upp til hópa hafi skorað á
Sauðfjárveikivarnirað útrýma
öllu sauðfé í Vestur-Barða-
strandarsýslu. Þarna er máli
hallað til að málstaðurinn
skjögri í áttina að fyrirfram
gefinni niðurstöðu sérfræð-
ingsins. Enginn bóndi á Vest-
fjörðum, fremur en annars
staðar vill búa við riðusjúkt fé.
Hver einasti bóndi mun sam-
þykkur því að skorið sé niður
þar sem riða er uppvís og
staðfest. En þessar staðreyndir
losa Sigurð og Sauðfjarveiki-
varnir ekki undan þeirri sjálf-.'
sögðu skyldu að rökstyðja mál
sitt með meiru en „óljósum
grun", áður en menn gefa
heimild til að skera niður
hjarðir sem aldrei hefur sést í
riðuveik kind, eða nokkur
kind, sem með hegðun sinni og
háttalagi gæfi eiganda sínum
minnstu ástæðu til til að gruna
aðæli meðsérslíkansjúkdóm.
Hver er hættan á út-
breiðslu riðuveiki um
Vestfirði?
Eftir að innstu bæir á Suður-
fjarðahreppi í Arnafirði fóru í
eyði var fé Barðstrendinga
vanið þangað til hagagöngu á
sumrum, mun um skeið hafa
verið beinlínis flutt þangað á
bílum, þótt sá siður muni nú
aflagður fyrir nokkrum árum.
Smalamennskur munu oft hafa
verið erfiðar og eftirlegukind-
ur stundum teknar á hús á
næstu bæjum, Ósi og Lauga-
bóli í Auðkúluhreppi, V -ís.
Þannig mun veiki hafa borist á
þessa bæi,a.m.k. varhúnstað-
fest þar í einstökum kindum á
sl. ári. Eftir að Barðstrending-
ar höfðu samþykkt niðurskurð
á öllu sínu fé og niðurskurður
verið fyrirskipaður á þessum
tveimur bæjum er ekki lengur
um samgang á fé að ræða við
byggðir norðará Vestfjörðum.
Að svo miklu leyti sem veikin
hefur, þá ekki þegar borist
norður fyrir þessi mörk, er því
hér eftir um innanhéraðsmál
Vestur-Barðstrendinga að
ræða og hverjum manni óboð-
legar þær röksemdir að við
stofnum heildarhagsmunum
bænda í Vestfarðahólfi í hættu
blindaðir af nærsýnni og
skammsýnni eiginhagsmuna-
vörslu, eins og Sigurður gefur
þráfaldlega í skyn, m.a. í áð-
urnefndri grein.
„Heimamenn leggja sjálf-
ir á ráð um aðgerðir“
Eftir aðalfund Búnaðar-
sambands Vestfjarða á sl.
sumri var á þess vegum skipuð
nefnd fimm aðalmanna og
fimm til vara úr öllum sýslurn
í Vestfjarðahólfi til að annast
framkvæmd fjárskipta á þeim
svæðum þar sem niðurskurður
kynni að vera ákveðinn. Full-
skipuð nefndin hefur haldið
tvo fundi. Var sá fyrri kallaður
saman á Birkimel 22. júlí. í
grein Sigurðar segir um nefnd-
ina:
„Hún samþykkti á sl. sumri
stefnuyfirlýsingu, þar sem lögð
eru á ráð um framkvæmdina.
Þar er samþykktur niðurskurð-
ur í Barðastrandarhreppi öll-
í röksemdaleiðslum þeirra finnur
enginn heilbrigður maður heila
brú, og er nú almennt farið að
kalla rök af þessu tagi riðulógikk,
eða, af þeim sem vanda vilja mál
sitt, riðurökfimi, en var áður kall-
að einfaldlega hundalógikk.
um eftir afgerandi samstöðu
þar, öllu fé tveggja bæja í
Auðkúluhreppi eftir ósk sveit-
arstjórnar þar. Sauðfjárveiki-
varnir töldu ekki ástæðu til að
ganga eins langt í niðurskurði
þar í sveit eins og fjárskipta-
nefndin lagði til.
Öll nefndin, þar á meðal
fulltrúar Ketildalahrepps og
Suðurfjarðahrepps skrifaði
undir samþykki við niður-
skurði í Patrekshreppi öllum,
Raknadal í Rauðasandshreppi
og Lambeyri í Tálknafirði
(Lambeyri fékk síðan frest til
haustsins 1985 af sérstökum
ástæðum)."
Það eina, sem er satt í þess-
ari málsgrein, er að við Matthí-
as heitinn Jónsson, fulltrúar
Ketildala-, og Suðurfjarða-
hrepps, skrifuðum undir þessa
stefnumörkun á grundvelli
rangra upplýsinga, sem gefnar
voru við fyrirspurnum okkar.
Allt annað er rakin lygi.
Sigurði er auðvitað manna
best kunnugt, að það er Sauð-
fjársjúkdómanefnd, sem tekur
ákvörðun um niðurskurð og
leggur fyrir ráðherra til sam-
þykktar. í þessu tilfelli höfðu
Barðstrendingar haft frum-
kvæði og samþykkt niðurskurð
hjá sér í öllum hreppnum. Þar
má því með sanni segja að
heimamenn hafi lagt á ráð.
Hvað aðra bæi, sem þarna eru
taldir varðar, þá var lögð fram
á fundinum upptalning frá
Sauðfjársjúkdómanefnd með
nöfnum þessara bæja og man
ég ekki betur, en frá hafi verið
skýrt að tillaga um niðurskurð
á þeim, hafi þá þegar verið
lögð fyrir ráðherra til staðfest-
ingar. Sigurður kemur raunar
upp um lygina með því að
staðhæfa að við höfum verið
svo æstir í niðurskurðinn að
Sauðfjárveikivarnir hafi orðið
að bjarga Mjólkám úr klóm
okkar, ekki séð ástæðu til að
ganga eins langt og nefndin
lagði til. Mjólkár voru á tillögu
Sauðfjársjúkdómanefndar og
þess vegna okkar líka. Við
Matthfas sögðumst hafa heyrt
að ágreiningur væri við bændur
á Ósi, Lambeyri og Patreks-
firði og spurðum hvort þeir
hefðu samþykkt niðurskurð.
Var okkur tjáð að Sauðfjár-
veikivarnir (Sigurður Sigurð-
arson) hefðu náð samkomulagi
við þessa bændur. Það var á
þessum fölsku forsendum, sem
við samþykktum, að afmarka
starfssvið nefndarinnar við
Barðaströnd og þessa tilteknu
bæi að auki. Sigurður segir að
í mörgum samþykktum okkar
Vesfirðinga hafi verið hvatt til
að beita „öllum tiltækum
ráðum" gegn riðuveikinnL
Mun hann með því telja sig
hafa fengið heimild til að beita
lygi, lævísi og prettum til að ná
sínum fyrirætlunum fram.
Patreksfjarðarkindin
1982 kom upp riðuveiki í
einni kind á Patreksfirði. Kind-
in var upprunnin í Raknadal,
næsta bæ fyrir innan þorpið og
er sá bær í Rauðasandshreppi.
Svo háttaði til með kind þessa,
að henni var jafnan snemma
sumars komið inn á Barða-
strönd og rekin með fé af
einum bæjanna þar í afrétt
norður í Langabotn (Geir-
þjófsfjörð). A henni var
ógreinilegt mark og komst hún
eitt haustið á flæking og var
hýst um nokkurra vikna skeið
á riðubæ á Barðaströnd. Síðar
þann vetur kom upp í henni
veikin. Nú hafði kindin aldrei
komið í afréttarlönd Patreks-
firðinga, né haft þar samneyti
Eigum við að virða lögin ef
löggjafinn virðir okkur ekki?
■ Fólk drekkur bjór hvað sem þingið segir!
■ Mottóið „Með lögum skal
land byggja, en ólögum eyða“
er farið að hljóma eilítið
falskt. Nú er upplýst að meðal
íslendingur drekkur milli 20-30
lítra af áfengu öli á ári, en samt
er sala þess bönnuð.
Bjórinn er seldur í fríhöfn-
inni, fluttur inn með sjómönn-
um og smyglað inn í landið.
Síðan er „bjórlíkið" ■ fræga
kneyfað á krám við mikinn
kostnað, bruggað í heimahús-
um og er þá ótalið það magn
sem drukkið er í sendiráðum
hérlendis.
En samt er bannað að selja
ölið hér í búðum.
Forréttindi og
svartamarkaðsbrask
Bjórdrykkja verður sem sé
forréttindi- þeirra sem ferðast
hvað oftast til útlanda, sjó-
manna og þeirra sem hafa efni
á að kaupa smyglaðan bjór á
uppsprengdu verði.
Þannig verða lög okkar til
þess að magna misrétti og ala
á svartamarkaðsbraski, fyrir
utan að þau miklu viðskipti
með smyglaðan bjór sem hér
fara fram, koma hvergi fram á
hagskýrslum, og af tekjum sem
smyglararnir hafa eru hvorki
borgaðir skattar né tollar, né
yfirleitt nokkur opinber gjöld.
Algengasta viðkvæði þeirra
sem vilja hafa vit fyrir sam-
borgurum sínum og banna sölu
ölsins er að bjórinn legðist sem
hrein ábót á núverandi áfeng-
isneyslu. Vita sömu menn ekki
að hér er lítill vandi að kaupa
bjór, vilji menn á annað borð
skipta við smyglara?
Hafa vit fyrir lýðnum!
Annars er það sammerkt
með þeim sem vilja viðhalda
því miðaldafyrirkomulagi sem
hér ríkir, að þeir vilja allir hafa
vit fyrir öðrum og láta gjarna í
það skína að almenningur
kunni ekki fótum sínum
forráð.
En almenningur hefur valið.
Hann hefur valið bjórinn. Það
ættu allir að skilja - enda næg
merki þess. Eins og áður segir
eru drukknir tugir lítrar af öli
per mann á ári.
Skoðanakannanir sýna að
70% almennings vilja fá að
kaupa sér bjór án þess að þurfa
að fara til útlanda, eða að
skipta við lögbrjóta.
En þeir sem vilja vita betur
sporta sig í útlöndum og til-
kynna síðan múgnum að hann
hafi ekki gott af því að fá að
drekka bjór - miklir nienn eru
við!
Og þessi siður, sem danskir
einokunarkaupmenn komu á
vegna þess að ódýrara var að
flytja sterkt brennivín en bjór
til landsins, helst enn.
Til hvers lög?
Lög voru upphaflega sett
sem hegðunarreglur samfélags
sem allir gátu sætt sig við, til að
tryggja þegnum þjóðfélagsins
eitthvað munstur sem þeir
gætu hegðað sér eftir.
En lög og reglur geta verið
tvennskonar. Annarsvegar
þannig að almenningur sætti
sig ekki við reglurnar og þarf
þá að framfylgja þeim með
hörku og ofbeldi. Það þekkja
allir frá austantjaldsríkjunum,
Þýskalandi Hitlers og öðrum
fasistaríkjum.
Hins vegar geta lögin verið
þannig að allur þorri almenn-
ings sætti sig við þau og fram-
fylgi þeim. í slíkum tilfellum
þarf lágmarks löggæslu til að
framfylgja lögunum.
En hvað gerist í ríkjum sem
vilja stunda hið síðarnefnda,
þ.e. hafa lög sem njóta fylgis
almennings, en þar sem á-
kveðnir lagabálkar njóta lítill-
ar virðingar meðal þegnanna. •
Jú, lögum sem ekki fylgir
virðing er ekki fylgt. Og átti