NT - 08.05.1985, Blaðsíða 24

Við tökum við abendingum um fréttir allan sólarhringinn. Greiddar verða 1000 krónur fyrirhverja ábendingu sem leiðir til
fréttar í blaðinu og 10.000 krónurfyrir ábendingu sem leiðirtil bitastæðustu fréttar mánaðarins. Fullrar nafnleyndar er gætt
NT, Síðumúla 15, Reykjavík, sími: 686300, auglýsingar 18300
Kvöldsímar: áskrift og dreifing 686300 • ritstjórn 686392 ög 687695 • íþróttir 686495.
Hlutar úr
attarisbnk
Hólakirkiu
komniríÞioo-
miniasatnio
til viðger&ar.
son gaf til Hóladómkirkju
■ Kins og sagt.var frá í NT á laugardaginn liggur altaristallan í
Hóladómkirkju undir skemmdum og er allsherjarviðgcrð orðin
mjög brýn. Danskur scrfræðingur í forvörsiu, Carsten Larsen/ór
ineð starfsfólki Þjóðminjasafnsins norður í Hóla fyrir helgi tií að
kanna töfluna og þau tóku með sér hluta úr henni og rannsaka
þá nú í Þjóðminjasafninu. „Við höfðum áhyggjur af því hvcrnig
þessir gripir þyldu flutninginn og liétum á alla vætti Hólakirkju
að vera okkur hliðhollir og það voru þeir, flutningurinn tókst
mjög vel,“ sagði Halldóra Asgcirsdóttir forvörður á Þjóðminja-
safninu, þegar blaðamaður leit þar inn í gær.
■ Tvær líkneskjur úr altarisbríkinni á Hólum. Sú til vinstri er
sú sem verr er farin en hún hefur orðið fyrir vatnsskaða. Málning
og gifs hefur á hluta hennar skolast af svo að við blasir ber
viðurinn. NT-myndir: Árni Itjnrnn
Carsten Larsen segir að það
sé engin spurning að taflan
þarfnist bráðrar viðgerðar.
„Við munum framkvæma
prufuviðgerðir á nokkrum smá
líkneskjum sem við höfum tek-
ið með okkur og út frá því
munum við reyna að gera okk-
ur grein fyrir hversu tíma-
frekt allt verkið verður,“ sagði
Carsten Larsen. „En það er
Ijóst að taflan er mjög
sködduð, á stórum hiutum hef-
ur málningin losnað af trénu
og það má ekki dragast að
festa hana aftur, því annars
fellur hún af og tapast og þá er
óbætanlegur skaði skeður.“ í
ferðinni norður var reynt að
festa málninguna til bráða-
birgða, þar sem hættan var
mest að hún félli af.
En hversu verðmæt er altar-
istaflan í Hólakirkju. „Hún er
mjög fallegt verk, það er engin
spurning um það," segir Car-
sten Larsen. „Hún er einstæð
að því leyti að það hefur aldrei
verið málað yfir upprunalegu
málninguna, það er ekki oft
sem maður rekst á slíkt þar
sem svo gömul verk eru annars
vegar.“
Því miður eigum við ekki
mynd af altaristöflunni, eða
altarisbríkinni eins og hún er
réttilegar nefnd. í riti sínu um
Hólakirkju fjallar dr. Kristján
Eldjárn nokkuð um hana og
við tökum okkur það bessa-
■ Halldóra Ásgeirsdóttir og Carsten Larsen með tvær líkncskj-
ur úr altarisbríkinni á Hólum í Þjóðminjasafninu.
leyfi að vitna til þess sem þar
stendur. Dr. Kristján segir:
„Altarisbríkin er í gotneskum
stíl, hin mesta völundarsmíð,
vafalaust gerð í Niðurlöndum
snemma á 16. öld. Er jafnan
talið að Jón Arason hafi gefið
hana kirkjunni. Munnmæli
herma, að Danir hafi ætlað að
taka bríkina og hafa á brott
með sér eftir ’ dauða Jóns
biskups, en orðið að hætta við
sökum þyngsla hennar.“
Bríkin hefur staðið fyrir alt-
tri þriggja kirkna á Hólastað.
Þegar Jón Arason gaf hana
stóð á staðnum timburkirkja
sem Pétur Nikulásson biskup
hafði látið reisa eftir að kirkjan
sem áður stóð á staðnum hafði
fokið, 1394. Kirkja Péturs
Nikulássonar hefur að líkind-
um verið veglegasta dómkirkja
sem staðið hefur á Hólum, að
áliti dr. Kristjáns. Hún fauk í
ofsaveðri 16. nóvember 1624,
en altarisbríkin bjargaðist. Var
þá byggð ný dómkirkja, sem
stóð til 1759 er hún var rifin
þótt í góðu ásigkomulagi væri,
þegar Gísli biskup Magnússon
ákvað að láta reisa steinkirkju
á staðnum, þá er enn stendur
þar. Hún var vígð 14. septem-
ber 1763.
Altarisbríkinni lýsir dr.
Kristján svo: „Yfir altarinu er
brík mikil, útskorin úr tré,
gipsuð og máluð. Hún er með
örmum, 1,70 m á hæð og álíka
á breidd lokuð. Á miðhlutan-
um er sýnd krossfestingin á
Golgata. Sést þar fyrir miðju
kross Krists og ber mjög hátt,
en krossar ræningjanna til
hliðar, nokkru lægri... Undir
krossfestingarmyndinni eru al-
brynjaðir riddarar á hestum.
Einn þeirra heldur á löngu
spjóti, sem hann leggur upp
móts við brjóst Kristi. Vinstra
megin við krossinn krýpur
María Magdalena og hcldur
um krossinn. Hjá henni stend-
ur María mey og bak við hana
Jóhannes postuli og styður
hana, en hún virðist örmagna.
Bak við Jóhannes standa tvær
konur, sem halda að sér
höndum, konurnar frá Galí-
leu. Á bak við allt þetta eru
sérstakar myndir, er sýna at-
burði óviðkomandi krossfest-
ingunni, en aftast sjást turnar
og þök í Jerúsalem.
Beggja vegna við krossfest-
ingarmyndina eru skápar með
dýrlingamyndum, tveim hvoru
megin. í efri skápnum hægra
megin er heilög Dóróthea, en
í þeim neðri heilög Barbara. í
efri skápnum vinstra megin er
heilög Katrín, en í þeim neðri
heilög Margrét.
Innan á örmum bríkarinnar
eru alls 14 skápar með sérstök-
um myndum. í 12 þeirra eru
myndir postulanna, 6 í hvorum
væng og eru þeir flestir þekkj-
anlegir af einkennum sínum. í
efstu skápunum er hægra meg-
in heilagur Sebastius og biskup
í skrúða, en vinstra megin
heilagur Georg að vega drek-
ann og heilagur Antonius frá
Þebu og hjá honum svín.“