NT - 06.10.1985, Blaðsíða 11

NT Sunnudagur 6. október 1 1
og raggeiturnar
Á tímabili voru öll skáld aö missa
af strætó og ortu allt hvaö af tók um
þann sálarvoða; eitt þeirra oröaöi
þessa existensíalísku angist á þá
lund, aö lífið væri bara sveimér
einsog aö teika bíl. Skáldin smituðu
hvert annað af þessu mjálmi og þá
kom upp staöa sem kenna má viö
„survival of the fittest", einskonar
hanaslagur skálda, því ekki gátu
allir komist aö hinum eftirsótta stuð-
ara.
Afturámóti er önnur kenning um
iífið og hún er sú, aö menn sem fást
viö andlega iöju svosem skáldskap,
skuli fremur keyra bílinn en teika
hann. Þeir einir sjái framá veginn
svo heitiö geti. Þessi kenning hefur
ekki átt mikinn hljómgrunn á síöari
tímum, en veriö gæti að sú staöa
kæmi upp, að nauðsynlegt yrði aö
dusta af henni rykið og jafnvel grípa
til hennar í veruleikanum.
Hræddur um þaö Kibbi minn.
Og verið gæti að sú staöa kæmi
upp, aö íslenskum menntamönnum
væri hollt aö kynnast svolítið því
sem Arthur Rimbaud var aö bauka,
fyrir utan aö hringja í skakkt númer.
Hér kemur smá um þaö.
Rimbaud er sannkallaður vand-
ræöaúllíngur og elst upp í námu-
borg norðarlega í Frakklandi: Char-
leville; iðnbyltingin nýskollin á meö
öllu sínu braki og brestum. Hann er
eitt fyrsta merki hinna nýju tíma;
útskúfaður skáldi, sem skynjar að
hin athafnasama þjóöfélags-
maskína sem rekin er af sífitnandi
borgarastétt, telur sig hvorki hafa
þörf né pláss fyrir skringilegar sýnir
og kjaftæði skálda.
Hér eru þaö dugnaðurinn og
framleiðsluafköstin sem gilda, og
ekkert helvítis múður. Hin nýja og
nýríka valdstétt gat ekki státaö af
Rimbaud vildi meina að skáldið ætti aö „vinna aö því aö gera sig aö sjáanda." Verk hans eru „talin
eitt hiö merkasta.sem frá mannshuga hefur komið" segir Mángi franski. Þaö finnst okkur Kibba líka.
mikilli listhefö, og ef hún á annað
borð skipti sér af listum, voru þau
afskipti helst einhverjar gælur við
smekk liðinna tíma, - og þar af
leiðandi voru þeir listamenn einir
settir á (líktog nú á dögum) sem
hollir voru þessum smekk. Hinum
smekklausu var vísað útá gaddinn,
og í þeim gaddi var sjaldnast guð,
- nema listin.
Þaö er reyndar athyglisvert og
skondið á sinn hátt aö horfa uppá
söguna endurtaka sig: íslenskir
menningareigendur, bæöi til hægri
og vinstri, hafa nú á dögum farið
nákvæmlega eins aö ráöi sínu, gert
jafn glórulaus mistök og evrópsk
borgarastétt 19. aldar. Sona er nú
lífið Kibbi, en snúum okkur aftur að
Rimbaud.
Rimbaud og aðrir gaddbúar hafa
í rauninni ekki um nema eitt að
velja: aö skapa list, hvaö sem þaö
kostar, og ögra meö henni fölskum
veruleik heils samfélags sem er svo
skammsýnt og sjálfsánægt aö þaö
ímyndar sér aö þaö geti lifað af án
frjálsrar listsköpunar. Þarna útí
gaddinum veröur til list, óbrotgjörn
list, sem er byggö á sönnum tengsl-
um manns viö sköpunarverk, en
ekki fölskum tengslum hrædds
kúsks viö hrætt samfélag, einsog
gildir um margt af þeirri list sem á
uppá pallborðið á íslandi í dag.
Síðar áttu Frakkar eftir aö skrifa
margar, þykkar og sprenglærðar
bækur um Rimbaud og þakka hon-
um fyrir aöhafa bjargaö andlegu lífi
sínu; fordæmi Rimbaud og þær
mögnuðu tilraunir sem hann geröi
áttu eftir að opna, ekki aðeins
frönskum skáldskap, heldur einnig
heimslistinni, nýjar leiðirtil andlegra
landvinninga. j, ^
Jónas E. Svafár Háskóli
ítilefnisextiuáraafmælisJónasarE.Svafárkemur Jónas hefur verið nefndur hiö eina sanna atom-
safnrit Ijóða hans út hjá Helgafelli nú á næstunni undir skáld en hvaö sem, þvi líður hefur hann markaö sér
titlinum Sjöstjarnan í Meyjarmerkinu. Þetta er fimmta sérstöðu innan íslenskrar Ijóðageröar, bæði hvað stíl
bók höfundar, sú fyrsta Það blæðir úr morgunsárinu og efnistök varðar. Ljóð og mynd fara einatt saman
kom út 1952. hjá Jónasi og er hann brautryðjandi á því sviði. as
NT-mynd: Árni Bjarna
Var þér gefið að girnast
gullnar töflur í grasi
úr lögum skal segja að land
sé byggt með fjársvikum
ertu meðal vort við brjóstvitinu
eða sérðu mein í lífsreynslunni
er hagfræði hei'mspekinnar
að verða erlent rándýr láðs og lagar
og geislabaugur sálarinnar
orðin heilög hengingaról