NT - 06.10.1985, Blaðsíða 16

16 . Sunnudagur 6. október NT
Sigurjón Jóhannsson trónir yfir bókastofunni í Kaupinhavn. NT-mynd Arni Bjama.
Sigurjón Jóhannsson ræðir um sviðsmynd sína við íslands-
klukkuna og ber hana lítillega saman við uppfærsluna frá 1950
Um síðustu helgi hófust á ný sýningar á íslandsklukkunni í Þjóðleikhús-
inu. Þetta er þriðja uppfærsla hússins á leikritinu; fyrst var það sett upp 1950
sama ár og leikhúsið tók til starfa, síðan aftur 1968, og nú loks á 35 ára
afmæli Þjóðleikhússins.
I fyrstu sýningunni var leikstjórn í höndum Lárusar Pálssonar er einnig
vann leikgerðina og um búninaa og leikmynd sá þáverandi leikmyndameist-
ari hússins Lárus Ingólfsson. Árið 1968 var Baldvin Halldórsson leikstjóri en
Gunnar Bjarnason leikmynda- og búningahönnuður. Uppfærslan nú í ár er
í leikstjórn Sveins Einarssonar og núverandi leikmyndameistari Sigurjón
Jóhannsson sér um búninga og leikmynd.
íslandsklukkan hefur því fylgt Þjóðleikhúsinu allt frá byrjun. Frá því hún
var fyrst sett upp hefur margt breyst; reynsla starfsfólks hefur aukist,
áhorfendur eru orðnir sjóaðir og viðhorf manna til leikhúss eru önnur nú en
þá.
Þeir þættir I starfinu er best varðveitast í heimildum eru leikmynd og
búningar. Útlitið má ráða af Ijósmyndum og tæknilega þætti gera sér í
hugarlund.
Þegar blaðamaður æskti þess af Sigurjóni Jóhannssyni að hann segði frá
verki sínu og hugmyndunum að baki því og bæri það lítillega saman við
verk starfsbræðra sinna í eldri URpfærslunum og þá sérstaklega þeirri fyrstu
þá tók hann því Ijúfmannlega. Hann tók hinsvegar skýrt fram að ekki kæmi
til greina að leggja dóm á „afrekin", því fyrir utan það að hann væri ekki rétti
maðurinn til þess þá væri það nú svo að leikhúsið reyndi að svara á hverjum
tíma kröfum samtíðarinnar og gerði það allan slíkan samanburð fánýtan.
Viðtalið fór fram efst í turninum á álfaborginni, að hálfu leyti í víðum sal
málara og hálfu í agnarsmáu prívati Sigurjóns þar innaf. Hann ræddi fyrst
um hlutverk leikmyndateiknara.
Strax eftir að verkefni hefur verið
valið og leikstjóri ráðinn byrjar hespu-
vinna milli hans og leikmyndateikn-
ara. Þeir þurfa að koma sér saman
um útgangspunkt og finna sér enda
að lesa sig eftir. Það vinnst fyrst og
fremst með lestri, umræðu og grein-
ingu. Boltinn gengur svo á milli og
maður skissar niður grófar hugmynd-
ir. Þegar komið er niður á haldgóða
lausn vinnur maður hana ítarlegar og
í módel, jafnframt því sem maður er
í stöðugu sambandi við leikstjórann.
Við þessa vinnu verður maður að
hafa alla þætti leikhússins í huga.
Maður byggir ekki leikmynd eina og
sér heldur verður að sjá fyrir hvernig
hún á endanum virkar; hvernig breyt-
ingar fara fram, hvernig Ijósum verði
beitt og svo framvegis. Það verður að
hafa alla heildina í huga og leik-
myndasmíðin sjálf er ekki nema einn
hluti hennár.
Þegar módelið er fullsmíðað þá er
farið yfir leikritið í þv'í, heildarlínur
lagðar í sambandivið hreyfingar, inn-
og útkomur. Þetta köllum við plastik;
hvernig leikurinn hreyfist í rýminu.
Eftir að líkanið hefur verið skoðað
og þær breytingar gerðar er þykja
nauðsynlegar er nokkuð öruggt að
fara af stað með æfingar í ímyndaðri
sviðsmynd.
Á meðan þær standa yfir er sviðs-
myndin gerð í endanlegri stærð og
stuttu fyrir sýningar á allt að smella
saman; leikur, sviðsmynd, Ijós, bún-
ingar, leikmunir og hljóð.
Við íslandsklukkuna þurftum við
ríflegri tíma en vanalega svo sýningin
yrði ekki hikandi. Það eru í verkinu
ein tuttugu og sex atriði og sviðs-
mennirnir þurftu ansi drjúga æfingu til
að læra allar hreyfingarnar, sem
breyttust reyndar á æfingatímanum.
Þetta er forvinnan. Hvert er mark-
miðið með sýningunni, hvað er leikrit-
ið að segja, til hvers er verið að setja
það upp. Að markmiði vinnu sinnar
verða leikstjóri og leikmypdateiknari
að stefna sameiginlega.
Með íslandsklukkuna var það al-
veg Ijóst frá upphafi að gamla sýning-
in sem var tabló yrði ekki endurtekin.
Við verðum að endurnýja okkur eins-
og við getum. Annað kemur bara ekki
til greina. Ef þú endurtekur sama
hlutinn í leikhúsi þá fer fólki fljótlega
að þykja heldur dapurlegt. Við ætluð-
um ekki að bregða upp einni svip-
mynd af annarri einsog í gömlu
uppfærslunni heldur að reyna að
segja þessa sögu í einni samfellu á
eins góðan hátt og við gætum. Ekki
trufla hana með of miklum tæknileg-
um umsvifum heldur láta hana renna
einsog vatn.
Liður í því var að taka seka menn
og sýkna á Þingvöllum og gera þá að
kór og láta hann ýmist styðja eða
flytja söguna. Leikgerð Lárusar var
því breytt. Ástæðan fyrir því að við
tökum einmitt þennan hóp er sú að
íslensk alþýða er alltaf í bakgrunni
alla atburðarásina. Hún er sú aflvél
sem bókin fjallar fyrst og fremst um.
Alþýðan sem er hrakin landshorna á
milli til Þingvalla að heyra kveðið yfir
sér dóm. Það er ósjaldan í bókinni
minnst á drekkingarhyl, gálgaklett
og höggstokkinn á Þingvöllum.
Svipuðum aðferðum hefur verið
beitt áður, til dæmis Nickolas Nickle-
by í uppfærslu The Royal Shakesp-
eare Company sem sýnd var í sjón-
varpinu fyrir nokkru. Þar voru þátttak-
endur leiksins ekki bara flytjendur
heldur beinlínis fisískt afl á bak við
leikinn.
Viö reyndum þetta líka ansi ítar-