NT - 16.11.1985, Qupperneq 12

r Laugardagur 16. nóvember 1985 12
M ing Umsögn
100 áraminning
w
Jón Arnason
■ í dag eru liðin 100 ár frá
fæðingu Jóns Árnasonar fram-
kvæmdastjóra útflutningsdeild-
ar SÍS og síðar bankastjóra við
Landsbankann. Hann var um
margra áratuga skeið einn á-
hrifamesti og ötulasti forustu-
maður samvinnuhreyfingarinn-
ar og Framsóknarflokksins. Um
langt skeið var hann einn af
bestu stuðningsmönnum
Tímans, en hann átti sæti í
Tímaklíkunni svonefndu frá
upphafi og síðar í blaðstjórn
Tímans eftir að hún kom til
sögunnar.
Jón Árnason var Skagfirðing-
ur að ætt og uppruna, fæddur að
Syðra-Vallholti 17. nóvember
1885. Hannlauk námiviðGagn-
fræðaskólann á Akureyri 1905,
og stundaði síðan barnakennslu
og fleiri störf, uns hann fór til
verslunarnáms í Danmörku vet-
urinn 1916-1917. Þar lágu sam-
an leiðir þeirra Hallgríms Krist-
inssonar, en báðir voru þeir að
kynna sér starfsemi dönsku
kaupfélaganna. Hallgrímur var
þá að undirbúa heildverslun á
vegum Sambands íslenskra
samvinnufélaga og réðst Jón
sem aðstoðarmaður hans á
skrifstofu Sambandsins í
Reykjavík, sem tók til starfa
1917.
Árið 1920 var Jón ráðinn
framkvæmdastjóri nýstofnaðrar
úttlutningsdeildar Sambandsins
og gegndi því starfi samfleytt til
1945, er hann varð bankastjóri
Landsbankans.
Milli Hallgríms Kristinssonar
og Jóns var alltaf mjög náið
samstarf og það hélst áfram við
Sigurð Kristinsson eftir að hann
tók við forstjórastarfinu af Hall-
grími bróður sínum látnum 1923.
Allan þann tíma, sem þeir Sig-
urður og Jón unnu saman, eða í
meira en tuttugu ár, mun engin
meiriháttar ákvörðun hafa verið
tekin hjá SÍS nema þeir Sigurð-
ur og Jón væru búnir að bera
saman ráð sín og hefðu komist
að sameiginlegri niðurstöðu.
Jón Árnason reyndist íslensk-
um landbúnaði mikill heilla-
ntaður sem forstjóri útflutnings-
deildarinnar. Hann fylgdist vel
með og hafði forustu um margar
nýjungar, m.a. um kaup á kæli-
skipi á vegum Eimskipafélags
fslands, en hann átti sæti í
stjórn þess, og eflingu frysti-
húsa. Bændur voru því undir
það búnir að selja fryst kjöt til
Bretlands þegar saltkjötsmark-
aðurinn dróst saman. Þessi for-
usta Jóns átti eftir að verða
sjávarútveginum til fyrirmyndar
og reynast honum mikil lyfti-
stöng.
Jón Árnason átti lengi sæti í
stjórn Framsóknarflokksins,
fyrst sem þátttakandi í Tíma-
klíkunni og síðar sem mið-
stjórnarmaður. í miðstjórn
flokksins var jafnan tekið mikið
tillit til þess, sem hann lagði til
mála, og hann hafði þar for-
göngu um mörg mál, m.a. um
afurðasölulögin 1934. Hann
átti rnikinn þátt í því að koma
Sölusambandi íslenskra fisk-
framleiðenda á laggirnar og sat
þar í stjórn.
Jón Árnason átti lengi sæti í
bankaráði Landsbankans, oft-
ast sem formaður. Hann mun
hafa átt flestum öðrum meiri
þátt í lausn Kveldúlfsmálsins
svonefnda 1937, en hún reyndist
heppileg, eins og á stóð.
Þegar Jón lét af störfum hjá
SÍS í ársbyrjun 1945 varð hann
bankastjóri Landsbankans og
gegndi þv; starfi til 1954. Þá
varð hann fulltrúi Norðurland-
anna í stjórn Alþjóðabankans í
nokkuri ár. Vegna starfa
sinna stm framkvæmdastjóri út-
flutningsdeildar SÍS.
bankaráðsformaður og banka-
stjóri, átti hann sæti í flestum
eða öllum nefndum, sem
önnuðust samninga við erlenda
aðila um viðskiptamál og pen-
ingamál á þessum tíma.
Jón Árnason lést 1. janúar
1977, þá 91 árs. Kona hans var
Sigríður Björnsdóttir frá
Kornsá.
Jón Árnason var frábærlega
glöggur maður, ráðhollur og
einbeittur og mikill dreng-
skaparmaður. Það er ekki of-
mælt að hann hafi verið einn af
bestu sonum (slands á þessari
öld.
Á þessu ári verða einnig liðin
100 ár frá fæðingardegi tveggja
annarra forustumanna sam-
vinnuhreyfingrinnar, sem hún á
miklar þakkir að gjalda, Aðal-
steins Kristinssonar og Odds
Rafnar. Það mun ætlun blaðsins
að þessara þremenninga verði
síðar rækilega minnst. Þ.Þ.
BLAÐBERA VANTAR
í EFTIRTALIN HVERFI:
Laugaveg, Hverfisgötu, Blönduhlíð, Seltjarnarnes og Ofanleiti og Hús
verzlunarinnar.

EINNIG VANTAR BLAÐBERA Á
BIÐLISTA I ÖLL HVERFI

!; s ^jr.TinrvrrThvrr,fTvi‘
■ .!fr.ri ifrTr ■ ■...., • ■ • • i r•> .. n
j !J|í2uJ|jia'v' v'*
SíðumúlM 5. Sími 686300
NT umsögn
Óperutónleikar
■ Sinfóníuhljómsveit íslands
er með þrjár tónleikaraðir í
vetur, og er hægt að kaupa
miða á hverja þeirra sér-
staklega. Stærsta röðin eru hinir
hálfsmánaðarlegu fimmtu-
dagstónleikar, önnur röðin er
úrval sex tónleika úr aðalsyrp-
unni, og heitir „stjörnutónleik-
ar“, og loks eru fernir „helgar-
tónleikar“. Á fyrstu helgartón-
leikunum, sem haldnir voru í
Háskólabíói 9. nóvember, söng
Kristinn Sigmundsson tvær arí-
ur úr óperum Verdis (Machbeth
og Don Carlos), einn úr Ástar-
drykknum eftir Donizetti og
aðra úr Andrea Chénier eftir
Gordano. Að auki flutti hljóm-
sveitin forleikinn Draumur á
Jónsmessunótt eftir Mendels-
son, Sigurmarsinn úr Aidu-
Verdis, og Fjórar sjávarmyndir
úr Peter Grimes eftir Britten.
Jaquillat stjórnaði.
Áf einhverri ástæðu fóru
auglýsingar fyrir þessa tónleika
í handaskolum - ég komst að
því fyrir tilviljun fyrr um
daginn, að Sinfónían væri með
tónleika í Háskólabíói kl. 5 þar
sem Kristinn mundi syngja - og
áheyrendur voru sárafáir.
Vegna fyrmefndrar reynslu
minnar vil ég kenna þetta fyrst
og fremst ónógri auglýsinga-
starfsemi, þótt hinu verði ekki
neitað, að tónlistarmarkaðurinn
er að nálgast mettun, og að 450
kr. fyrir miðann er æði dýrt nú
í kreppunni. Því sá hópur fólks,
sem sækir tónleika hér í bænum,
telur ekki nema fáein þúsund,
tvö eða þrjú. Að þessu leyti
misheppnaðist því þessi mjög
svo lofsverða tilraun Sinfóníu-
hljómsveitarinnar til að auka
fjölbereytni og sveigjanleik í
framboði tónleika. Hins vegar
fer því fjarri, að enn sé fullreynt
með Helgartónleika: svona við-
burði þarf að slá upp í blöðun-
um og öðrum fjölmiðlum svo
hann fari ekki framhjá neinum
sem á annað borð hefur áhuga.
Að öllu öðru leyti voru tón-
leikarnir mjög ánægjulegir.
Kristinn söng af miklum krafti
og öryggi, enda halda miklar
vonir áfram að vera bundnar
við hann. Því hann hefur ekki
náð hálfum þroska ennþá sem
söngvari miðað við það, sem
hann getur náð ef hann heldur
áfram að læra hjá heppilegum
kennara. Ég hefi þá trú, að
Kristinn geti nú valið um það að
verða eins og hann er, vinsæll
og virtur söngvari, eða að sveifla
sér upp í fremstu röð bariton-
söngvara. Því hann hefur mjög
fallega rödd, sérstaklega á mið-
og efra sviði, og góða hæfileika
til að túlka og flytja efni
söngsins, og á þessum tónleik-
um skorti ekki raddstyrk eða
voldugan flutning.
Um önnur atriði tónleikanna
er þess að geta, lesendum til
fróðleiks, að óperan Peter
Grimes eftir Britten er óvenju-
leg (segir í tónleikaskrá) m.a.
að því leyti að sögusviðið er
breskt sjávarþorp og aðalsögu-
hetjan fiskimaður. Styrkur óp-
erunnar liggur ekki síst í því
sérkennilega dulmagnaða and-
rúmslofti sem tónskáldinu tekst
að skapa og umhverfislýsingum
sem tónlistin feiur í sér, en gott
sýnishorn af þeim eru þær
„Fjórar sjávarmyndir“ sem
þarna voru fluttar - og voru orð
að sönnu. Hér á landi var því til
skamms tíma haldið fram, og
almennt trúað, að engin tónlist
næði máli nema þýsk, fyrir utan
fáein vinsæl verk frá Italíu og
Rússlandi, og alveg sérstaklega
að Bretar hefðu aldrei gert neitt
bitastætt á þessu sviði, enda
Hándel í rauninni Þjóðverji.
Nú vita auðvitað allir að þetta
er alrangt, og að Bretar hafa,
eins og aðrar siðmenntaðar
þjóðir, átt mörgum glæsilegum
tónskáldum á að skipa allt frá
Purcell til Brittens. Sinfóníu-
hljómsveitin hefur áður flutt
góð verk eftir Britten, og einnig
eftir Holst og Vaughan Willi-
ams, en þessar „Fjórar sjávar-
myndir“ voru semsagt mjög
skemmtilegar að heyra.
Að lokum ber að geta þess,
að lúðraþeytarar úr Svaninum
þeyttu horn sín baksviðs í sig-
urmarsinum úr Aidu, og fóru
raunar með stærra hlutverk en
brassið í Sinfóníunni, og að
þeim tókst furðu vel upp. Því er
stundum haldið fram að lúðra-
sveitirgeti ekki spilað hreint, en
þetta er rangt: hvorki lúðrasveit
né nokkurt annað hljóðfæri get-
ur spilað hreint í kulda og trekki
17. júní undir berum himni, en
við tempraðar aðstæður innan-
húss eru hljómarnir hreinir og
tærir, enda mál biblíufróðra
manna að lúðrar séu upp-
áhaldshljóðfæri í himnaríki þar
sem sagt er að sé alltaf gott
NT umsögn
Söng-
gleði
■ Steinn Steinarr segir víst
einhvers staðar, að hann hafi
ekki heyrt ódrukkinn mann fara
með ljóð síðan haustið 1943.
Og varla hefur vegur ljóðlistar-
innar vaxið með þjóðinni síðan
þá. Önnur þjóðleg listgrein sem
dó var rímnakveðandi, en fyrir
35 árum fréttist til gamals manns
vestur í Stykkishólmi sem var
að laumast til að kveða í einrúmi
þegar aðrir heyrðu ekki til -
nýja tónlistin sem hingað barst
fyrir aldamótin gekk af kveð-
andinni dauðri. En þá tók líka
við nýtt gróskutímabil, með Sig-
valda Kaldalóns, Inga T. og
öllum hinum, sem sömdu söng-
lög við kvæði skáldanna, og það
var mikið um söng og harmón-
íumspil. En Sigvaldi sat einmitt
lengstum í nágrenni við
Hólminn, úti í Flatey, og orti
sína söngva á pínaó. Þessi vin-
sæla listgrein sem komin var frá
Þýskalandi um Danmörku, er
nú einnig að fara sömu leið og
rímurnar, þótt ekki vanti vin-
sældirnar hjá eldri kynslóðinni,
eins og óskalagaþættir sjúklinga
o.fl. þættir bera með sér. Og í
staðinn kom ný bylgja, frá Eng-
ilsöxum í þetta sinn, poppið,
sem kommakjáni nokkur hæld-
ist um í Þjóðviljanum nýverið
að væri tónlist alþýðunnar sem.sem
betur fer hefði ekki látið véla sig
yfir í klassíkina.
Því nefndi ég Stykkishólm
tvívegis. að fyrir skemmstu kom
út hljómplata með söngdúettum
Bjarna Lárenstínussonar og
Njáls Þorgeirssonar, en Jó-
hanna Guðmundsdóttir spilar
með á pínaó, og þau eru öll
búsett í Stykkishólmi. ÞeirNjáll
og Bjarni „hafa sungið saman í
áraraðir við ýmis tækifæri, á
tónleikum og skemmtunum
víða um land. Það er þó fyrst nú
að út kemur hljómplata með
söng þeirra félaga, þrátt fyrir
margar áskoranir frá unnendum
þessarar tónlistar“, eins og segir
á plötukápu. Hér eru 17 þessara
vinsælu laga, eitt eftir Kalda-
lóns, annað eftir Inga T., tvö
eftir Eyþór Stefánsson og þrjú
eftir Sigfús Halldórsson, eitt
eftir Emil Thoroddsen og eitt
eftir Hólmarann Hinrik Finns-
son við texta Árna Helgasonar
í Stykkishólmi. Hitt eru þýsk
þjóðlög og hinir og aðrir
söngvar, sem hingað bárust eftir
ýmsum leiðum og urðu íslenskir
þegar skáldin ortu við þá texta.
Þetta er mjög þekkileg plata,
sem rifjar upp týnda æsku og
gleymda bjartsýni. Þeir Bjarni
og Njáll eru ágætir söngmenn,
„góðar náttúruraddir“, og pía-
nóleikur Jóhönnu smekklegur -
hún er tónlistarkennari og kór-
stjóri þar vestra. Sannarlega er
full ástæða til að gefa út plötur
af þessu tagi, enda er svo komið,
að mest af svona söng er á 78
snúninga plötum, sem fáir geta
spilað núorðið - dásamlegar
plötur með Einari Kristjáns-
syni, Stefáni íslandi, að maður
tali ekki um Eggert Stefánsson.
Allir hafa vandað sig við þessa
plötu. Hún heitir Söngdúettar,
útgefandi er Fermata (FM 001)
en Fálkinn annast dreifingu.
Sigurður Steinþórsson.