NT - 08.12.1985, Blaðsíða 19

NT - 08.12.1985, Blaðsíða 19
1 8 Sunnudagur 8. desember NT ÆVISAGA MYNDHÖGGVARA Þótt ég hafi stundum smitast af því aö vera stór strákur, vera karlmaður sem á aö sjá fyrir sér og sínum, geta komið húsi yfir fjölskylduna og allt slíkt þá hefur skynsemi mín ráöið á endinum. Ég verö oft svo hissa á þessum miklu karlmönnum sem maöur ber sig stundum saman við þrátt fyrir allt. Voöalega er ég lítill karl samanborið viö hann! Hann stendur sig djöfulli vel i þessu og hinu. Hann hefur ekki gert fullt af fólki óhamingju- samt út um allan bæ. En svo gerist það kannski næsta dag aö þessi maður lemur einhverja manneskju gjörsamlega i klessu. Þá kemur maöur aö siöferöismörk- unum. Samviskubit hefur alltaf veriö ógurlega mikill þáttur í lifi minu. Ég hef ekki getaö haldiö mig innan lög- legra siöferðismarka og þess vegna hef ég fengið á mig slæmt orö. En ég hef aftur á móti mín innri mörk sem miöast ekki viö ytri siðferðismörk sem aðrir hafa sett. Flestir miöa hegðun sína viö þau en þegar þeir loksins gefast upp á þeim gerist þaö oft meö svo miklu offorsi aö tekur engu tali. - /Wcv viröisi pú þa upplifa karl- menn sem samkeppnisaðila? - Örugglega. Þegar eg velti fyrir mér hvaöa fólki ég treysti eru þaö konur frekar en karlar. Þá er ég ekki aö tala um trúnaö sem slíkan heldur þaö aö treysta eftir aö trúnaöur hefur myndast. Mér finnst svo algengt aö milli karlmanna komi upp sperringur, einn þarf alltaf að trompa annann, hafa eitthvaö betra fram aö færa. Konur eru ööruvísi. Mér finnst þær lika þola og geta meira en karlmenn. Okkar hlutskipti er einungis aö eiga þessa stuttu stund og deyja svo. - / hverju felst það samkomulag sem þú og konan þín gerðuð í upp- hafi? - Þá sömdum viö um að viö skyld- um reyna aö segja hvort öðru allt, fela ekkert hvort fyrir ööru, vera trúnaöar- vinir. Þaö höfum viö reynt i raun og sannleika. Mér hefur fundist þaö skipta mestu máli. Ég er alltaf aö kynnast henni betur og betur sem manneskju. En síöar hefur náttúru- lega ýmislegt komiö upp á svo sem samskipti mín viö aörar konur og þá hefur orðiö nokkur trúnaöarbrestur um tíma. Eg held þó aö þaö sé eng- an veginn óyfirstíganlegt. En í áranna rás hefur komið i Ijós að þaö er annað varöandi trúnaö og hreinskilni sem viröist skipta mig máli, þaö er aö viö trúum hvort ööru fyrir heildarupplifun okkar á lífinu. - Hvað hafa „útundanhlaup“ þín þýtt fyrir hana? - Hún hefur komist yfir þau en þetta hefur komið leiöinlega út vegna þess að henni hefur stundum fundist ég væri aö hafna henni. En þaö er alls ekki málið fyrir mér. Eins og hún hefur sagt: „Ég geri ráö fyrir aö þú leggir jafnmiklar tilfinningar í önnur sam- bönd eins og þegar viö erum saman. Hvaö á ég aö halda?“ Þessu hef ég enn ekki getað svaraö almennilega. - Hefurður mætt fyrirlitningu þeg- ar innri siðferðismörk þín stangast á við ytri siðferðismörk annarra ? - Já, það fer ekki hjá því. En mér finnst verst þegar menn segja viö mig eins og einn vinur minn: „Þú ert svo helvíti graður. Ég vildi aö ég væri eins graöur og þú!“ Þarna er verið aö gera úr mér kvennabósa út frá einhverjum gamaldags viöhorfum. Ég sætti mig ekkert viö þaö. Aö hafa átt börn með fleiri en einni konu finnst sumum lika dálítiö ein- kennilegt. En ég er alveg tilbúinn til aö eiga börn meö öllum þeim konum sem vilja eiga börn meö mér. Ég er al- veg sannfæröur um aö ég sé góöur til undaneldis. Ég er viss um aö viö viss- ar aðstæður á ég alveg nóga ást fyrir allan heiminn. Maöur á bara yfirleitt að vera góöur. En því miður er heim- urinn fullur af fíflum og vondu fólki sem þarf að skamma og segja til syndanna. Þaö er vörn margra karlmanna að konur séu svo vondar og æstar á þessum síöustu árum. Þeir eru aö vandræöast yfir hvernig þeir eigi aö bregöast viö þvi og telja sig þurfa aö verjast meö hörku. Samskipti hjóna snúast mikið um þetta eins og Guö- bergur hefur lýst svo vel í Hjartað býr enn í helli sínum: Ég má fá svona mikið af sleikipinnanum af því þú fékkst þetta mikið. Fólk tekur miö af einhverjum félagslegum kynhlutverk- um án þess aö vita almennilega hvað þau fela í sér. En þegar fólk fær ekki útrás fyrir all- ar tilfinningar sínar gagnvart maka sínum eöa elskhuga þá er ekki von á góöu. Segjum svo aö viö værum hjón, þú hefðir farið í bæinn og værir ný- komin heim og ég væri drullusvekktur myndi ég segja sísvona: Þiö konurn- ar. Þiö getið leyft ykkur aö vera alltaf aö hittast. Konum leyfist víst allt á þessum tímum. Og til aö hefna mín á þér, klára ég úr glasinu, fer út á öskr- andi fyllirí, ríö helst einhverjum kven- manni í botn, kem svo heim og segi þér frá því til aö særa þig verulega. Til aö þú getir svo sagt á morgun: Þiö karlmennirnir. Ykkur leyfist aö fara á fyllerí til þess aö þiö getið riöiö hvaða kvenmanni sem ykkur sýnist. Megum viö konurnar þaö ha? Þegar fólk getur aldrei talaö um til- finningar sinar þá brjótast þær út meö offorsi þegar minnst varir og kerfiö klikkast. Svo sem þessir siöprúöu menn sem öll þjóðin hefur svo mikiö álit á og hafa alltaf staðið sína plikt á hvaöa vígstöðvum sem er. Einn dag- inn lemja þeir bara konuna í klessu, drengir góðir. Hvaö er þaö sem veldur? - Getur þú fengið útrás við að gráta? - Oft hef ég getað þaö. Þegar ég verö gamall maður mun ég sitja öllum stundum og gráta. Síöustu tvö árin hef ég þó saknað þess aö geta ekki grátiö. En ég er meyr og fæ tár í aug- un á réttu augnabliki í væmnu mynd- unum og þegar ég hlusta á fallega tóniist. Þegar ég er aö springa af grát- leysi set ég fjóröa þáttinn í níundu synfóniu Beethovens á fóninn og grenja hann út í gegn. - Hvaða áhrif hefur brauðstritið haft á ritstörfþín? - Fjölskyldulíf fylgir náttúrulega ábyrgð: aö sjá fyrir sér og sínum. Maöur er alltaf sá asni aö taka það fram yfir það sem skiptir máli í raun og veru. Þá slakar á einbeitninni og maöur er meö hálfan hugann viö aö skrifa og er aö þeytast út og suöur í vinnunni. Þaö erfiöasta í þessu sambandi er aö búa í tiltölulega litilu og lokuðu samfélagi þar sem hver miðar sig óhjákvæmilega viö annan. Hér þarf maöur aö taka þaö húsnæði sem býöst og borga það sem sett er upp fyrir þaö og matinn. Þá skiptir engu máli hvort um einhleyping er aö ræöa, barnlaust par eöa hjón með börn. En þegar kemur aö lífsstílnum, sjón- varpi, bil og ööru slíku, þá þarf maður aö spyrja sjálfan sig: Á hverju þarf ég aö halda? En í rauninni þarf maður ekki aö hafa neitt annað en Ijóð Jón- asar Hallgrimssonar til að komast af og sitja siöan bara og yrkja, sinna list sinni og hugsjón. Þetta er náttúrulega draumurinn en af því að maður lætur oft undan utanaökomandi þrýstingi verður maöur tvískiptur og þjónar tveimur herrum. Þar skynja ég fyrst togstreituna, þar byrjar brauöstritiö. En aö baki þessum skoöunum mín- um eru allt aörar forsendur en hjá þessum þrælum sem enga hugsjón hafa. - Hvað býr að baki hugsjón þinni i ritstörfunum? - Ég held að það gildi enn sem ég sagði sem unglingur, eitthvað á þá leiö að ég skyldi meö öllum ráðum láta gott af mér leiöa með aðstoð list- arinnar, reyna að gera heiminn betri og friðsamari. Þaö er reyndar langt í þaö, finnst mér, en samt er þetta markmiðið. „Gerður" er ævisaga Gerðar Helgadóttur myndhöggvara. Gerður komst svo langt á lista- mannsbrautinni að hún var talin í hópi þekktustu samtíðarmyndhöggvara í Evrópu, en lést aðeins 47ára árið 1975. Hennar nánasta vin- kona, Elín Pálmadóttir blaðamaður ritar þessa sögu. Kaflinn hér á eftir er tekinn úr Ítalíuþættin- um í bókinni. Gerður er á 3. ári í listaháskólanum í Flórens, sem var fyrsti skóli hennar erlendis. Iria og Piero eru skóla- sýstkini hennar og vinir. Þá er Geröur aö koma úr jólafríi heima hjá Iriu í Piambino. Kvöldið áður en þær fara efnir kompaníiö til dálítils jólahófs. Þær Iria skreyta lítiö jólatré og Gerður færir tréstyttuna sína í jólasveinabúning. Þessu taka þær stöllurnar upp á vegna þess aö Piero hefur sagt aö hann muni ekkert eftir því hvernig jólin voru þegar hann var lítill. Og þær hafa gaman af að sjá viöbrögö hans þegar hann sér tréö uppljómað. „Hann var eins og smá- strákur," segir Geröur. Þau gefa hvert öðru jólagjafir. Piero fær frá Gerði Sögu Borgarættarinnar eftir Gunnar Gunnarsson, en hún fær frá þeim listaverkabækur. Síöan halda þær Geröur og Iria til Piambino, lítils fiskiþorps skammt frá Flórens. Jólin eru þar nokkuð frábrugðin því sem er heima á fslandi. Fólk fær sér í staupinu á aöfangadagskvöld nema meðan farið er i miðnæturmessuna. Þær fara út meö vini Iriu og heim- sækja barina. „Gaman var að sjá karlana faömast og kyssast eina stundina og hnakkrífast hina,“ segir Gerður. Á mínútunni kl. 12 hringja kirkjuklukkurnar. Þau standa niöri viö sjóinn og syngja „Heims um ból“. Þaö er ógleymanleg stund. Alstirndur himinn, brimhljóð og daufur ómur frá kirkjuklukkunum í bænum. Gerði verður hugsaö til þess sem fjölskyld- an er aö gera heima á þeirri stundu. Síðan hlaupa ærsli í hópinn. Þau ganga milli bakaranna og háma í sig „castagniole“, sem eru nokkurs kon- ar pönnukökur, og hringja í galsa á nokkrar dyrabjöllur í leiðinni. Jóla- dagurinn er líkur þvi sem er á íslandi nema jólagjafir eru miklu minni. Mikið borðað, drukkið, sungiö, hlegiö og skemmt sér allan daginn. Á annan jóladag er haldiö út í sveit á reiöhjól- um því hlýtt er sem á vordegi. Siðan haldiö aftur niöur að sjó til aö horfa á sólarlagið. Þetta þóttu Geröi góö jól og hún eyðir aftur jólum hjá Iriu og Piero 1950. Undir voriö er kominn hugur í Geröi að fá fleira aö sjá og skoöa betur. Hún fer aftur til Padova og skoðar heilmikiö af bysantínskri list. Líka til Mantega. Hún hefur aldrei séö neitt sem jafnast á við myndir Giottos í kapellunni hans. Getur ekki skilið aö sextíu árum áöur þótti hann ekkert sérlega góöur málari. Síðan er haldið til Feneyja til aö skoða sýning- ar: „Þegar ég var búin aö sjá Braque, Picasso, Klee, Chagall, Míró, Mondri- an, Léger, Laurens og Morre af nútímalistamönnum þá var allt séö. Hitt allt eru hreinar endurtekningar á þeirra verkurn," segir hún. Hrifnust er hún af Braque, Miró og Chagall af listmálurunum en Morre og Laurens af myndhöggvurum. Af impression- istunum metur hún mest Gauguin, Cézanne og Van Gogh. Gleypir í sig þaö besta í listum fyrr og nú. Finnst hún hafa svo gott af aö sjá þetta aftur. „Skildi þaö svo miklu betur en í fyrra. Þá fannst mér þetta allt svo undravert aö það steig mér til höfuðs," skrifar hún. Hún tekur raunar sjálf þátt í sýn- ingu í Feneyjum um sumarið, þegar Ijóst er orðiö aö engin sýning veröur i skólanum og útlendingar fá ekki aðgang aö sýningunni í Róm. Lista- skólinn í Feneyjum býöur öörum listaskólum þátttöku í sýningu á Fen- eyjahátíðinni í lokmaí. Geröursendir þangaö styttuna af konunum tveim- ur og er eini myndhöggvarinn frá Flórens. Á kost á aö senda fleiri myndir, en kostnaöurinn heföi orðið of mikill. Hún er aö byrja að komast aö raun um hve miklu meira umstang þaö er og dýrara aö senda högg- myndir á sýningar en málverk og teikningar. Líklega hafa íslensku listamenn- irnir sem koma til Flórens nokkur áhrif á næsta áfangastað ungu lista- konunar. Þeir tala allir um París. Hafa veriö í listnámi í Bandaríkjunum og í þeim eru aö gerjast nýjar stefnur í listum. „í klíkunni okkar hérna mæna allra augu á París og Flórens - en mikið fjári er langt þangað," skrifar Kjartan Guðjónsson listmálari og fyrrverandi teiknikennari Gerðar henni haustið 1948. Þetta verða meira en frómar óskir. Um haustið koma málararnir Kjartan Guðjóns- son, Jóhannes Jóhannesson og Val- týr Pétursson aö máli við Helga Pálsson og hyggjast taka Flórens meö áhlaupi, eins og hann orðar þaö. Biöja Geröi um aö innrita sig í einhvern listaskóla svo aö þeir fái gjaldeyrisleyfi. Helst einhvern sem ekki setur aö skilyröi að gengiö sé undir próf. Lúövig Guömundsson hef- ur reynst sannspár þegar hann á sínum tíma fagnaöi því að Gerður var komin inn í Listaakademíuna í Flórens. Spáði því aö fleiri mundu koma á eftir frá íslandi. Menningar- samskiptin milli Flórens og Reykja- víkur hafa lifnaö, eitthvert Flórensæöi aö grípa um sig, eins og Helgi oröar þaö. Ásmundur Sveinsson hafi hug á að komast þangaö og Þorvaldur Skúlason tali um Italíuför. Hörður Ágústsson hefi veriö í Flórens í mánaðartíma um sumariö og gert eftirmynd af Fæöingu Venusar eftir Botticelli í vinnustofunni hjá Gerði. Einnig hafði Thor Vilhjálmsson komið þangaö og Geröur notaö tækifærið til að fá hann til aö sitja fyrir hjá sér. Eftir talsvert japl, jaml og fuður vegna farareyris, gjaldeyris og skip- rúms leggja þremenningarnir af stað í janúar meö Súðinni sem ætlar til Genova og Napólí meö saltfiskfarm. Auk þeirra tveir íslendingar á leiö í söngnám, þeir Ketill Jensson og Ólafur Jakobsson. Skipið er þó ekki komið lengra en út fyrir Vestmanna- eyjar þegar þaö fær á sig hnút sem brýtur allt ofan þilja og siasar skip- stjórann. Aftur verður aö snúa til sama lands. En nokkru síöar kemur skeyti frá piltunum þá stöddum í Gíbraltar meö tilmælum um aö Gerð- ur komi til móts viö þá í Genóva. Er hún kemur þangað seint um kvöld þorir hún ekki ein niður í hafnarhverfið. Klukkan fimm næsta morgun leggur hún í hann. Þaö reynist hægara sagt en gert að finna Súöina litlu í annarri eins stórhöfn og Genova. Enda byrjar Gerður á öfug- um enda. Varðmenn kannast ekkert við íslenska skipið. Innan skamms hefur Geröur safnað um sig hersingu karla sem allir vilja hjálpa og hringja út og suður. Loks fæst niðurstaða í máliö. Tuttugu mínútna gangur aö íslenska skipinu. Þá er klukkan farin að ganga níu. Geröur gengur allt hvaö af tekur. Um síöir fær hún hafnarverkamann til aö fylgja sér. „Loksins kom ég auga á íslenska fánann. Ég varð svo glöð aö ég ætlaði aö stökkva yfir járngrindina," skrifar hún. „Karlinn leit kankvís á mig og spuröi hvort ekki væri betra aö ganga gegnum hliðið. Þá ætlaði ég aö hlaupa fram hjá varðmönnunum en þeir stöövuöu mig. Dugöi þó aö gefa þeim hýrt auga. Fyrsti maöurinn sem ég sá var Pétur loftskeytamaður og skólabróðir minn úr Ingimars- skólanum. Ekki ætla ég aö lýsa því hve gaman var aö sjá svo marga ísiendinga." Geröur fékk aö sofa um borö í tvær nætur, hjálpaði sjó- mönnunum viö innkaupin og túlkaöi fyrir þá. Þetta var kátur hópur. Ketill veröur frægur í hafnarhverfi Genova. „Þegar þessi beljaki stóð upp, þandi brjóstkassann og tók lagiö úti eöa inni þá dáleiddi hann ítalina svo að þeir stundu Caruso eða Italiano!" Ketill heldur áfram til Mílanó. Listmálararnir þrír dveljast um sinn í Flórens. Geröur hefur getað útvegað þeim vinnustofu þar sem hún býr sjálf í Via degli Artisti 6. Þeir eru mjög ánægðir. Finnst Gerður létt og Ijúf manneskja - skapstór þegar því er aö skipta. Sjálfri finnst Gerði hress- andi að fá þá því aö íslendingar hafi alltannaðlundarfaren italir. Eru meiri félagar - aö undanteknum Iriu og Piero vitanlega. Oft er glatt á hjalla hjá þeim. Strákarnir kalla Gerði Púkk og það er mikiö spaugað. í maí eru þeir Kjartan og Jóhannes svo farnir áfram til Parísar eftir að hafa unnið heilmikiö í Flórens. En Valtýr fer ekki fyrr en um haustið. Þau Gerður hafa verið aö gera því skóna að efna til sýningar saman, en þaö reynist of dýrt. Fleiri íslenskir gestir eru á ferðinni. Jónas Jónsson frá Hriflu og Siguröur Þóröarson kaupfélagsstjóri og gjald- eyrisnefndarmaöur. Gerður sýnir þeim Flórens að beiöni fööur síns. Fer með þá að borða í veitingahús frægt fyrir aö Síamskonungur hafði boröaö þar, í Dómkirkjuna, Skírnar- kirkjuna, Uffizisafnið, Pittihöllina og Giottoturninn og síðast upp á Paz- zole. „Þeir fóru hraðferö yiir þetta allt en þótti gaman aö smásögum um staðina eins og aö Pitti lét byggja höllina svo stóra að Pallazzo Strozzi gæti staöið inni í hallargaröinum. Þegar svo allir héldu aö nú væri hann kominn á hausinn bauð hann aölinum til dýrindis veislu, fyllti alla púða meö gullpeningum og lét gestina sitja á þeim." Gerður bendir Islendingunum á að Lorenzo Ghiberti hafi aðeins veriö tvítugur að aldri þegar hann sannaði aö hægt væri að byggja kúpul án þess að láta hann hvíla á súlum. Og aö Donatello hafi ekki verið nema 21 árs er hann byrjaði aö skreyta dómkirkjuna. „Þeir hafa gott af aö heyra þetta, svona afturhalds- karlar,“ skrifar hún. Geröi er sýnilega í mun aö sann- færa þá um að ungir listamenn séu færir í flestan sjó. Raunar aö gefnu tilefni. Og mikilvægu fyrir hana sjálfa. Hún er að vinna aö styttu af Jóhanni Sigurjónssyni skáldi og Jónas er í Þjóðleikhúsráði. Verkið á sér aðdrag- anda. Þegar blaöamönnum er sýnt nýtt þjóðleikhús kemurfram í blööum aö e.t.v. veröi þar lágmyndir eftir NT Sunnudagur8. desember 1 9 ■ Gerður að höggva grjótkerlingu sína I vinnustofunni í Flórens. ■ „La compagma perfetta". Iria, Piero og Gerður á götu í Flórens. ítalska listamenn. Helgi hendir það á lofti og spyr Guðjón Samúelsson húsameistara ríkisins hvort ekki sé í ráöi að hafa þar íslensk listaverk. Hann vilji láta dóttur sína á ftalíu vita ef um samkeppni yrði að ræða. Guöjón trúir honum þá fyrir því að til mála komi að láta t.d. Guðmund frá Miðdal og Ríkarð Jónsson gera brjóstmyndir af brautryðjendum í leikhúsmálum, þeim Indriða Einars- syni höfundi Nýársnætur og Matthí- asi Jochumssyni höfundi hins sívin- sæla Skugga-Sveins. Vinna þær í gifs og senda svo út til að fá þær höggnar í marmara. Nú skrifar Helgi Gerði og kveðst vita fyrir víst að hvorki Sigurjóni né Ásmundi veröi falið aö vinna þessar myndir, en þeir einir höggvi listaverk í marmara. Hvort hún hafi áhuga á verkinu. Auðvitað hefur Geröur þaö. En nú sér hún ekki fram á að hún geti verið lengur erlendis viö nám. í lengsta lagi til áramóta. Þaö blæs því ekki byrlega fyrir þessari hugmynd. Gerður er spurö hvort hún myndi hugsanlega höggva myndirnar í marmara eftir gifsmyndum hinna. Ekki líst henni á það. Nú skipast veður í lofti: „í dag mætti ég Jónasi Jónssyni," skrifar Helgi í desember 1948. „Hann var í bíl og ók mér um bæinn í allangan tíma. Lék viö hvern sinn fingur. Byrjaði strax aö spyrja um þig. Að lokum bað hann mig um aö skrifa þér og spyrjast fyrir um þaö hvort þú munir vilja taka að þér aö gera marmaramynd af Jóhanni Sigurjóns- syni fyrir Þjóðleikhúsið. Sá væri þó gallinn aö ekki væru til nema Ijós- myndir af skáldinu og yröi því aö hluta til aö nota hugmyndaflugið. Jónas taldi góöar líkur á að þú gætir gert góöa mynd af Jóhanni. Hann heföi verið mikiö kvennagull og kona mundi hafa betri skilning en karlmenn á því að ná eiginleikum hans.“ Tekur Jónas fram aö Þjóðleikhúsiö muni borga vel fyrir myndina, svo að þaö gæti orðið alldrjúgur skildingur upp í námskostnað Gerðar. Nú líður og bíöur. Stendur aðeins ■ íslenskir Iistamenn á bökkum Arnofljótsins: Gerður Helgadóttir, Valtýr Pétursson, Jóhannes Jóhannesson og Kjartan Guö- jónsson. ■ Jóhann Sigurjónsson. Gipsmynd eftir Gerði gerö í Flórens 1948. á formlegri fundarsamþykkt í Þjóö- leikhúsráöi. En Guöjón Samúelsson hefur veikst og fellur frá. Feöginin eru óþolinmóð. Þóttfjármálumsébjargað í bili er alltaf yfirvogandi aö Geröur missi vinnustofu sína í Flórens. Loks segir Helgi henni aö byrja bara á verkinu. Jóhann sé einn af okkar ágætustu snillingnum og væri gaman aö eiga af honum mynd hvort sem Þjóðleikhúsið keypti hana eða ekki. Hann sendir Geröi allt sem hann getur fundiö um Jóhann. Fær lánaðar myndir af skáldinu, tekur afrit af lýsingu Gunnars Gunnarssonar á honum til aö sýna hve mikinn pers- ónuleika hann bar, tínir allt til sem skrifað hefur veriö um Jóhann vegna sýningar á Galdra-Lofti hjá Leikfélagi Reykjavíkur og segir frá sýningum á Fjalla-Eyvindi víöa um heim viö frá- bærar undirtektir. Erfiöast reynist aö útvega heildarverk Jóhanns Sigur- jónssonar. Þegar búið er aö fá þau lánuð handa Geröi hjá Friöjóni Step- hensen verkstjóra hjá SH fréttist af eintaki til sölu úti i Skerjafiröi. Helgi ræöir af sinni venjulegu innlifun um Ijóð Jóhanns og telur aö af þeim megi fá stemmninguna til að vinna verkiö. Þar meö getur Geröur hafist handa í febrúar 1949. Hún hefur lokið gifs- myndinni í maí - áður en Jónas kemur til Flórens. Á þá að fara úr vinnustofunni. En gamli vinurinn hann Gambagiani myndhöggvari býöur henni aö vinna marmaramynd- ina hjá sér. Hún lýkur því öllu fyrst og lætur marmaramyndina bíða þar til síðast. „Jónasi leist vel á myndina af Jóhanni nema aö ég veröi aö breyta hárinu," sagöi Geröur. „Þarna kemur enn eitt dæmiö um vit hans á högg- myndalist. Hann vill hafa nokkra hrokkna hárlokka út í loftið, sem getur eyölagt heildarformiö. Þá vildi hann aö ég geröi heilmikið brjóst og heröar, en breytti nú samt um skoðun eftir að ég haföi bent honum í Uffizi á höggmynd af Neró sem er ekki annaö en haus og háls.“ En í lýsingu Gunnars Gunnarssonar segir: „sveipur í hárinu yfir miðju enni, andlitið aflangt, augun gráblá en breytileg, stundum allt að því blá, en áttu þaö til aö dökkna, nefiö hátt og eilítiö bogiö." Háriö á Jóhanni er oröiö stórmál. Eftir að hafa haldiö fund í Þjóð- leikhúsinu hringir Jónas til Helga. Hafði sýnt meönefndarmönnum sín- um Ijósmyndir. Niðurstaöan að lík- lega muni þeir kaupa myndina af Gerði ef hún breyti hárinu svo að þaö veröi sem allra eðlilegast og líkast því sem er á Ijósmyndum af Jóhanni. Hið gáfulega og mikla enni Jóhanns vilja þeir aö komi vel fram á myndinni. Þó megi ekki ýkja þaö. Þeir fallast á aö myndin sé aöeins höfuð og háls. Herðar og axlir megi vanta. Jónas biöur um aö benda Geröi á aö algengt sé að listamenn taki tillit til óska kaupandans þegar myndir séu unnar eftir pöntun. Sjálfum finnst Helga að hún eigi aö reyna aftur viö myndina. En Geröur er hin þverasta. Hún er búin aö senda myndirnar sínar heim og þegar byrjuö aö höggva Jóhann í marmara í garöin- um hjá Gamba í júlihitunum, sem um miðjan daginn eru óþolandi. „Ég sé ■ að Jónas heldur áfram aö tala um háriö á Jóhanni Sigurjónssyni. Méc finnst hálf-kjánalegt aö láta svona. Ekki fer ég aö eyðileggja heildarform- iö meö þvi aö láta þrjá lokka standa út í loftið. Hitt er annaö mál aö hægt er aö gera háriö meira lifandi þegar þaö er höggviö í marmara. Ef þeir vilja ekki hausinn þá þeir um þaö. En þiö skuluö vera alveg róleg. Myndin verður keypt. Ég veit ekki til þess aö verið sé aö segja listamönnum til verka þó þeir fái pöntun. Haldið þiö kannski að Lorenzo il Magniíico hafi sagt Michelangelo fyrir verkum. Nei, takk!“ Þaö ferlíka svo. Geröurhefuroröiö að fá lánað fyrir sendingarkostnaði á myndinni til Genova hjá Piero og hjá Hálfdáni Bjarnasyni til aö senda hana heim með Kötlu. Þetta er hennar síöasta verk í Flórens og fyrsta verkiö sem hún vinnur fyrir íslenska aðila. Og myndin fær góöar viðtökur. Jónas Jónsson er ánægöur meö hana. Guömundur Einarsson og Rík- harður Jónsson sjá hana og lýsa ánægju sinni. Þar er sýnilega engin öfund þótt ung, óþekkt listakona hafi hreppt verkið. Guðmundur kveðst alveg undrandi yfir þeim framförum sem Geröur hafi tekið. Myndin er á skrifstofu Guölaugs Rósinkranz þjóð- leikhússtjóra og bíður heimkomu Haröar Bjarnasonar, sem nú er orö- inn formaður nefndarinnar. En auk, þeirra Jónasar er í nefndinni Ingimar Jónsson skólastjóri, sem er velviljað- ur og virðist metnaðarmál aö gamall nemandi úr skóla hans geti sér gott orö á listabrautinni. Um áramótin er loks ákveðið að kaupa myndina og henni ætlaður staöur í Kristalssal þar sem gestir dvelja í leikhlé. Jónas hefur mjög beitt sér í málinu og hinir eru honum sammála. Greiöa 8-10 þúsund fyrir myndina. Hörður Bjarna- son sendir heillaóskir og biður um mynd í skrána um byggingarsögu hússins. Það eru fyrstu samskipti þeirra Gerðar, sem áttu eftir aö verða mikil síöar. Þegar listakonan tregðast við að senda af sér Ijósmynd byrstir Jónas Jónsson sig. Þaö yrði hin mesta smekkleysa ef Ijósmynd af Gerði vantaði. Hún sé eina konan sem lagt hafi til listaverk í húsið. Hún verði að senda af sér góða mynd og „Það verður aö vera listamanns- mynd.“

x

NT

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: NT
https://timarit.is/publication/305

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.