Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.2004, Blaðsíða 21

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 13. nóvember 2004 | 21
Vel má vera að Berlínarmúrinn sé fallinnen veggurinn sem Pink Floyd reisti úrmúrsteinunum hvítu fyrir aldarfjórð-ungi stendur enn óbrotinn.
Þetta stórvirki Rogers Waters og hinna þriggja
í Pink Floyd kom út 30. nóvember 1979. Tvöföld
plata þar sem hinn margsnúni Waters opnar sig
upp á gátt og lýsir truflaðri tilveru rokkstjörn-
unnar sem hefur lokað sig af – reist vegg milli sín
og umheimsins. Um leið hefur
Waters uppgjör sitt við fortíð-
ina; móðurástina, sambandið
við stríðshetjuna föður sinn –
sem hann síðan átti eftir að
fara mun nánar út í á Final
Cut – æskuárin og þyrnum stráða skólagöngu.
Platan kom út árið 1979, sló þá þegar í gegn og
hefur síðan selst í rúmlega 23 milljónum eintaka,
sem skipar henni meðal söluhæstu platna sög-
unnar og gerir hana að söluhæstu tvöföldu plötu
sögunnar. Rétt eins og Dark Side of The Moon
hafði gert þá sat hún líka svo árum skipti á sölu-
listum beggja vegna Atlantshafs og lagið „Another
Brick in the Wall“ varð vinsælasta lag sveitarinnar
fyrr og síðar (þótt erfitt sé reyndar að mæla vin-
sældir einstakra laga með Pink Floyd því þeir gáfu
sjaldnast út litlar plötur ólíkt flestum öðrum).
Platan er löng og inniheldur mörg lög, misgóð
reyndar. En þau sem uppúr standa, mikilfengleg
lög á borð við „Comfortably Numb“ og „Hey You“
skipa sér meðal þess besta sem Pink Floyd hefur
gert og bæta fyrir á köflum heldur ódýra og næsta
hallærislega texta. En meginstyrkur plötunnar
liggur kannski ekki í sjálfum tónsmíðunum heldur
upptökustjórninni og allri hljóðvinnslunni en þeir
deildu með sér þeim meistaraverkum Waters,
David Gilmour, Bob Ezrin og James Guthrie.
Kvikmynd Alans Parkers samnefnd plötunni
var svo frumsýnd 1982 og jók enn frekar á vin-
sældir plötunnar. Var myndin byggð á textum
plötunnar, sögunni um rokkstjörnuna Pink sem
Bob Geldof lék af sannfæringu þess sem til máls-
ins þekkir. Þetta yfirþyrmandi og kannski of-
hlaðna listaverk gerði stormandi lukku og þykir
hafa rutt ákveðnar brautir í gerð tónlistarmynd-
banda, sem um það leyti var að hefjast fyrir al-
vöru.
Nú í tilefni af því að 25 ár eru liðin frá því platan
kom út þá hefur myndin verið gefin út í sérstakri
viðhafnarútgáfu á mynddiski, í takmörkuðu upp-
lagi. Þessi svokallaða Digipak-útgáfa sem komin
er í verslanir hér á landi er með breyttu útliti frá
síðustu mynddiskaútgáfu. Útgáfunni fylgir haug-
ur af myndum frá tökum og upprunalega bíópla-
katið. Hægt er að hlusta á Roger Waters og Ger-
ald Scarfe aðstoðarleikstjóra lýsa því sem á sér
stað á meðan horft er á myndina og líkt og síðasta
mynddiskaútgáfa hefur hún einnig að geyma 25
mínútna heimildarmynd, The Other Side of the
Wall, um gerð The Wall. Einnig hefur hún að
geyma 45 mínútna viðtalsþátt þar sem Roger
Waters, Alan Parker o.fl. tjá sig um reynsluna.
Hljóðið er að sjálfsögðu sent út í 5.1 Dolby Digital
og Surround Encoder PCM.
Íslenskir Pink Floyd-unnendur ætla ekki að láta
sitt eftir liggja og munu minnast útkomu Veggjar-
ins á sinn einstaka hátt, með því að hlýða á verkið í
heild sinni, flutt af bestu Pink Floyd-eftirhermum
norðan Alpafjalla, Dúndurfréttum. Sveitin sú mun
halda tvenna Wall-tónleika á mánudag í Austurbæ
en hún hefur þegar fyllt Borgarleikhúsið þrisvar
sinnum og fengið mikið lof fyrir flutning sinn á
þessari poppklassík.
Veggurinn stendur enn
Poppklassík
eftir Skarphéðin
Guðmundsson
skarpi@mbl.is
Hljómsveitin Bright Eyes, til-tölulega lítið þekkt eins
manns sveit Conors nokkurs
Oberst, dvelur nú í tveimur efstu
sætum smáskífulista Billboard með
tvær nýjar smáskífur og ruddi þar
með dúett Usher og
Aliciu Keys, „My Boo“
í burtu.
Þetta ku vera nýtt met og að
sönnu ótrúlegt að í hlut eigi nánast
óþekktur neðanjarðarrokkari.
Á Billboard eru í gangi tveir
smáskífulistar. „Billboard Hot 100“
sem tekur tillit til sölu og spilunar í
útvarpi. „Billboard Hot 100 Singles
Sales Chart“ einskorðast hins vegar
við sölu og það er sá listi sem Bright
Eyes fór inn á.
Oberst er tuttugu og fjögurra ára
gamall Nebraskabúi og þykir mikið
undrabarn en hann hefur verið
starfandi tónlistarmaður í tíu ár.
Plata hans frá 2002, Lifted or the
Story Is in the Soil, Keep Your Ear
to the Ground, var mikið lofuð af
gagnrýnendum. Umræddar smá-
skífur eru teknar sín af hvorri plöt-
unni sem koma út í janúar á næsta
ári. Heita þær I’m Wide Awake, It’s
Morning og Digital Ash in a Digital
Urn.
  
New York rapparinn Nas, semátti hina stórgóðu God’s Son í
hittifyrra, snýr aftur í enda mán-
aðar með tvö-
falda plötu sem
virðist í tísku um
þessar mundir í
hipp-hoppinu.
Platan mun inni-
halda 22 lög og
ber titilinn
Street’s Disciple.
Gestir verða m.a
Maxwell, Kelis,
Ludacris, Busta
Rhymes, Lyfe og AZ. Sjálfur Q-Tip
(A Tribe Called Quest) var með
puttana í upptökustjórnun og á
fyrstu smáskífunni, „Bridging The
Gap“ liðsinnir faðir Nas, tónlist-
armaðurinn Olu Dara, syni sínum.
  
Þrjár hljómsveitir, sem fóru mik-inn á sínum tíma en hafa verið
utan radarsins nokkuð lengi, eru
annaðhvort bún-
ar að gefa út
plötu eða hafa til-
kynnt að efni sé á
leiðinni. Fyrst
ber að nefna að
jaðarþunga-
rokksveitin
Helmet er nýbú-
in að gefa út
plötu og kallast
hún Size Matt-
ers. Eini upprunalegi meðlimurinn
er leiðtoginn Page Hamilton en
hann fær til liðs við m.a. Frank
Bello sem lék á bassa í Anthrax og
trommuleikarann John Tempesta
(áður í sveit Rob Zombie).
Þá er breska furðupoppsveitin
Wonder Stuff búin að gefa út nýja
plötu, en hún var furðu vinsæl í
Bretlandi á sínum tíma en það er
ekki beint hægt að segja að plötur
hennar hafi elst vel. Platan nýja
heitir Escape from Rubbish Island
(afar Wonder Stuff-legur titill) og
sem fyrr er það hinn umdeildi Miles
Hunt sem er í brúnni.
Síðast en ekki síst ætlar ný-
bylgjusveitin Wedding Present að
gefa út nýja plötu, þá fyrstu í átta ár
og kemur hún út í febrúar á næsta
ári. Í dag telst líklega ekkert af
þessu vera stórfréttir en þó er
viðbúið að einhverjir sem „voru
þar“ á sínum tíma taki kipp við
þessar upplýsingar.
Erlend
tónlist
Bright Eyes
Nas
Page Hamilton
R
úmur áratugur er síðan Frank
Zappa féll frá og smám saman
eru menn að ná áttum, farnir að
geta litið yfir ævistarf hans af
þokkalegri yfirvegun, hættir að
skoða plöturnar með róm-
antískum trega yfir þessum mikla látna lista-
manni og þá koma timbursmiðirnir; eftir að hafa
hlustað dáleiddur af hrifningu á beiskt háðið,
frumlega orðaleiki og fríkaðar
samlíkingar áttar maður sig á að
obbinn af því sem maðurinn var að
syngja er óttalegt klám, sífelldar
vangaveltur um subbuleg kynlíf, þvag og saur –
það verður ekki vikist undan því að segja það:
Frank Zappa, þessi mikli snillingur, var líka ótta-
legur sorakjaftur.
Auðveld skotmörk –
ómerkileg skotfæri
Nú kann einhver að spyrja í forundran: Hvað
kemur þetta Eminem við, samvisku bandarísku
þjóðarinnar, skjaldsveini réttlætisins? Sá sem
þannig spyr hefur ekki heyrt eða ekki skilið text-
ann við „Just Lose It“, fyrstu smáskífunni af
fjórðu breiðskífu Eminem, Encore, sem kemur út
um þessar mundir, þar sem hamast er að góð-
kunningjum spaugarans: Michael Jackson, Ma-
donna og Pee-Wee Herman – er hægt að finna
auðveldari skotmörk og ómerkilegri skotfæri?
Að vísu bjargar önnur smáskífan ýmsu, „Mosh“
er fínt lag með beittum texta um stríðsáráttu
klerkastjórnarinnar vestan hafs, dæmi um það að
Eminem er jafn skarpur og forðum. Vonandi á
hann ekki eftir að enda eins og Zappa að fyrir
hvert afbragðslag á við „Trouble Every Day“ séu
tvö „Jezebel Boy“ (Zappa sýndi að sorp er líka
list, en smám saman náði það þó yfirhöndinni).
Allt frá því Marshall Bruce Mathers tók sér
listamannsnafnið Eminem kunni hann að
hneyksla fólk og stuða, enda lærði hann snemma
gömlu sannindin um stutta sverðið. Fyrsta platan
kom út 1996 og vakti litla athygli en í kjölfar
hennar tók hann að skapa aukasjálf sem var ætlað
að vekja meiri athygli: Slim Shady sem orti helst
um ógeð, ofbeldi og klám. Þegar hann brá sér í
hlutverk Slim Shady lagði hann heiminn að fótum
sér með aðstoð Dr. Dre sem þekkti vel til slíkra
aðferða; var það ekki einmitt svo sem Niggaz
With Attitude komust á kortið?
Nú má enginn halda að með þessum orðum sé
verið að halda því fram að nóg sé að vera orðljótur
til að slá í gegn; Eminem er með bestu rapp-
smiðum sögunnar og framúrskarandi flytjandi,
aukinheldur sem hann hefur fengið til liðs við sig
einkar snjalla taktsmiði og átt góða spretti á því
sviði sjálfur. Á stundum hafa textarnir þó frekar
flækst fyrir honum en hitt; það er hægt að vera
býsna meinlegur án þess að láta allt flakka.
Gubb-, piss- og prump-brandarar
Fyrsta platan, The Slim Shady LP, seldist í bíl-
förmum og gerði pilt að vinsælasta tónlistarmanni
Bandaríkjanna. Víst urðu margir til að lasta hann
fyrir texta, aðallega siðgæðispostular og sjálfskip-
aðir talsmenn almættisins, en líka margir sem
fram að því töldust hófsöm stillingarljós. Þeir
töldu hann of orðljótan og upp fullan með for-
dóma gegn fötluðum, samkynhneigðum, trúuðum,
smáborgurum og svo má telja, en aðrir gagn-
rýndu hann fyrir að vera að stela stílnum frá lit-
um.
Ekki dró úr er næsta breiðskífa kom út, The
Marshall Mathers LP. Á henni er hann beittari en
nokkru sinni og nú beinist beiskjan að frægðinni,
geðveikum aðdáendum, móður hans, hommum,
gagnrýnendum, konum, aðallega eiginkonu hans,
og svo má telja.
Á þriðju breiðskífunni, The Eminem Show, leit-
aði Eminem víðar fanga, sýndi meiri pólitískan
þroska, þó subbið hafi verið á sínum stað; hann
dissar til að mynda eiginkonu Dicks Cheney,
varaforseta Bandaríkjanna, en tætir móður sína í
sig með einkar grimmdarlegum texta.
Á nýrri plötu sinni, Eminem Encore, má segja
að Eminem hverfi inn á við. Víst er fullt af gubb-,
piss- og prump-bröndurum á plötunni, ráðist á
minni máttar og marga meiri háttar, en geðflækj-
urnar skína í gegn, þunglyndið sem frægðin hefur
ekki læknað, minnimáttarkenndin sem ekki er
hægt að fela, óöryggið sem knýr hann áfram. Em-
inem er að verða stór, hann hefur fullorðnast, en
grípur líka til sömu bragða og Zappa; skreytir
lögin með klámi og klósetthúmor, gengur lengra
til að ná til fleiri. Sjálfsfyrirlitningin lætur líka á
sér kræla, kannski er myndin inni í umslagi En-
core, lokamyndin í seríu þar sem hann myrðir
aðdáendur sína, einmitt myndin sem lýsir plöt-
unni hvað best – í laginu „Puke“ (æla) segir Em-
inem að sér verði ómótt þegar hann hugsi til fyrr-
verandi eiginkonu sinnar; kannski á það sama við
þegar hann lítur í spegil.
(Að lokum: Það að útgáfu plötunnar hafi verið
flýtt vegna þess að hún hafi „lekið“ á Netið er eins
og hvert annað markaðsbragð plötuútgefenda.
Þeir hafa áður leikið þann leik, sjá til að mynda
síðustu plötu Eminem, The Eminem Show, sem
var flýtt í tvígang af ótta við að allir myndu sækja
sér eintak á Netið í stað þess að kaupa það. Þessi
brella heppnaðist svo vel að af plötunni seldust
fleiri eintök fyrstu vikuna en dæmi voru um og
alls ríflega níu milljón eintök í Bandaríkjunum
einum. Þegar við bætist að plötusala er meiri í
Bandaríkjunum nú en á síðasta ári dylst engum
að plötufyrirtækin og samtök þeirra eru að bulla.)
Ef sverð þitt er stutt …
Eminem, ugluspegill bandarískar tónlistar,
sendir um þessar mundir frá sér nýja breiðskífu,
Encore. Fyrri plötur hans hafa selst í meira mæli
en dæmi eru um og gert Eminem að vinsælasta
tónlistarmanni Bandaríkjanna. Fyrsta smáskífan
af Encore vakti þó ýmsar spurningar um það
hvort skálkurinn væri orðinn skemmtikraftur,
hvort innihald texta hans væri ekkert orðið
nema götumenningarlegt klám.
Eftir Árna
Matthíasson
arnim@mbl.is
Beint í andlitið. Auðveld skotmörk og ómerkileg skotfæri eða fullkomin sjálfsfyrirlitning?