Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.2004, Blaðsíða 11

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 13. nóvember 2004 | 11
S
íðasta skáldsaga þín, Annað líf,
fjallaði um konu frá Taílandi sem
kemur hingað og býr með ís-
lenskum manni, óttalegum
þumbara eiginlega. Síðan hef-
urðu skrifað tvær barnabækur,
þá síðari Skrýtnastur er maður sjálfur um afa
þinn Halldór Laxness. Sú bók var tilnefnd til
Íslensku bókmenntaverðlaunanna sem og
fyrsta skáldsaga þín, Stjórnlaus lukka. Í nýju
bókinni er bernska aðalpersónunnar mik-
ilvægur hluti af frásögninni. Þú lýsir líka af-
skaplega fallegu sambandi á milli aðalpersón-
unnar Klöru og Nonna, átta ára systursonar
hennar.
„Mér finnast börn mjög
skemmtileg. Svo er þetta
fyrst og fremst barnið í sjálf-
um manni sem er á ferðinni. Ég held að barna-
bækurnar hafi einmitt hjálpað mér að skrifa
þessa bók. Stór hluti af bókinni hefur með
börn að gera.“
Ytri rammi sögunnar gerist á einu kvöldi og
fram undir morgun heima hjá Klöru og
Svenna sem eru með vinafólk sitt í heimsókn.
Þau eru að borða saman og drekka svo ótæpi-
lega fram á nótt. Frásögnin er síðan að miklu
leyti í huga Klöru sem rifjar upp bernskuna og
smám saman verður til heilsteypt mynd af lífi
hennar og fjölskyldu hennar.
„Já, sagan fer fram og aftur í tíma þar sem
Klara rifjar upp æsku sína, samskiptin við for-
eldrana sem eru hippar af 68-kynslóðinni.
Þegar maður fer í svona viðfangsefni eins og
er í þessari bók er best að taka það í gegnum
bernskuheiminn. Margt verður skrýtið í aug-
um barnsins en fullorðnir verða svo fljótt sam-
dauna.“
Frásagnaraðferðin minnir að einhverju leyti
á 100 ára einsemd eftir Garcia Marquez.
„Það er ekki slæmt að minna á þá frábæru
bók. Fólk af minni kynslóð las þá bók upp til
agna á unglingsárunum.“
En svo koma aðrar sögur úr allt annarri átt
líka upp í hugann. Sögurnar um Jón Odd og
Jón Bjarna eftir Guðrúnu Helgadóttur. Það
hvarflaði að mér við lesturinn að þetta væri
eins og Jón Oddur og Jón Bjarni fyrir full-
orðna.
„Maður veit aldrei hvaða bækur hafa áhrif á
mann. Ég lá í þeim bókum sem krakki. Sam-
líkingin nær til þess að söguhetjurnar koma í
báðum bókum af vinstrisinnuðum heimilum.
Foreldrar Klöru eru bókmenntafræðingar og
upphaflega handritið var miklu lengra og kafl-
arnir um bernsku Klöru fyrirferðarmeiri. Ég
skemmti mér mjög við að skrifa þá. Tíðarandi
áttunda áratugarins er mjög sterkur í minni
margra og Guðrún Helgadóttir fór ansi nærri
honum.“
Ertu kannski að segja að þessi kynslóð hafi
ekkert kunnað með börn að fara?
„Eiginlega ekki. Því að þó frjálsræðið hafi
verið mikið og börnin alist upp við ýmislegt
sem ekki þekktist áður og þekkist varla síðan
þá lýsi ég mikilli hlýju og nálægð; vænt-
umþykju og ást sem snýst svo upp í andhverfu
sína án þess að nokkur beinlínis hafi ætlað sér
það. Meðvitundin um hvaða áhrif áfeng-
isneysla foreldra innan um börnin hafði var
kannski lítil, fólk var í partíum og börnin voru
á staðnum. Þetta fer ekkert saman þó allt hafi
þetta verið vel meint. En um leið innrætti
þetta börnunum ákveðið fordómaleysi sem ég
held að sé af hinu góða.“
Þú skýrir þetta líka með því að segja frá
uppvexti foreldranna. Pabbinn var sendur í
sveit og meira og minna alinn þar upp. Mamm-
an þvældist með móður sinni ráðskonunni á
milli sveitabæja.
„Já, það er búið að skrifa svo mikið í ásök-
unartón um foreldrakynslóðina mína. Mig
langaði að skrifa bók sem segði sögu allra og
hvernig allir verða fórnarlömb sinnar hræðslu
og sinna aðstæðna.“
Foreldrar Klöru eru drykkfelldir og halda
sínu striki í þeim efnum þrátt fyrir breyttan
hugsunarhátt í samfélaginu gagnvart áfeng-
issýki.
„Já, þegar það fyrirbrigði kemur fyrst til
landsins var það fljótt flokkað sem hálfgert
amerískt sértrúardæmi; þessi kynslóð var
ekki sérlega ginnkeypt fyrir slíku. Fleiri
skyldir hlutir, sem nú er búið að skilgreina og
talað er um opinskátt, voru aldrei nefndir á
þessum tímum. Hlutir einsog kynferðislegt of-
beldi og anorexia hétu eitthvað allt annað.
Fólk fékk sér bara í glas og hugsaði um annað.
Það var ekki tekið á svona hlutum. Kannski er
það ekki heldur gert fullkomlega í dag en við
höfum allavega heiti yfir þá og þeir eru uppi á
yfirborðinu.“
Þú lýsir því mjög vel hvernig foreldrarnir
þenja sífellt út mörkin í hegðun sinni gagnvart
hvort öðru. Þetta er í rauninni lýsing á sið-
ferðilegu niðurbroti.
„Já, algjörlega. En samt er húmor í þessu.
Ég man eftir fólki frá þessum tíma sem drakk
og skemmti sér með börnin í eftirdragi en var
á sama tíma að viða að sér alls konar tónlist og
bókum svo börnin fengu menningarlegt upp-
eldi í þeim skilningi. Þannig varð til einhver
heimur sem var hreinlega eins og sýrð amer-
ísk skáldsaga. Foreldrar Klöru er full af hlýju
og mjög ástrík. En þau eru breysk og einhvern
veginn fer þetta ekki alveg eins og þau hefðu
viljað. Þau gera samt sitt besta og kannski er
besta veganestið sem Klara fær úr uppvext-
inum að hafa sterka samkennd með öðrum og
geta elskað.“
Klara er mjög meðvituð manneskja og þjá-
ist með öllum heiminum. Hún veit ekki hvert
hún á að beina sársaukanum.
„Mig langaði að skrifa sögu um manneskju
sem væri mjög hrædd af því að hræðslan er
fyrirferðarmikil tilfinning í einkalífi svo
margra og reyndar heimsmálunum öllum.
Klara er líka hrædd við allar fréttir en drekk-
ur þær samt í sig. Hún upplifir þetta allt á
sama hátt. Hræðslu sína við umhverfið og ótta
sinn um hvert heimurinn stefnir. Fyrir ein-
staklinginn er svo mikilvægt að vinna bug á
svona hræðslu og láta í sér heyra. Mér fannst
forvitnilegt að tefla þessu saman, óttanum úr
uppvextinum og hræðslunni við heiminn.
Klara er hrædd um alla í kringum sig og sér-
staklega vona ég að það sé skýrt í sambandi
við Nonna litla, því hún óttast að hann taki við
hræðslunni. Þegar óttinn er afleiðing af alkó-
hólisma eða anorexíu þá verður fólk svo hrætt
að það byrjar að tortíma sjálfu sér. Undir-
staðan er veik, siðferðisþrekið lítið. Þetta er
brotið fólk.“
En svo er Svenni, kærasti Klöru, af allt öðru
sauðahúsi. Sjálfsöruggur, gegnsýrður ein-
staklingshyggju, en góður strákur engu að síð-
ur.
„Hann kemur úr allt öðru umhverfi. Hann
er af heimili þar sem hann hefur fengið tilfinn-
ingalegt öryggi í veganesti. Í rauninni er ég að
lýsa ósýnilegri stéttaskiptingu sem byggist á
þessu. Hún er ekki veraldleg heldur tilfinn-
ingaleg. Það er mesta stéttaskiptingin og hún
er raunveruleg.“
Elskar Klara Svenna?
„Það er einmitt mjög krítískt. Kannski gerir
hún það en kannski gerir hún ekki greinarmun
á ást og öryggi. Þetta eru gjörólíkir ein-
staklingar. Vinkona mín, sem las söguna í
handriti, spurði hvort þetta væri einn af þessu
„jakkafatagaurum“. En svo kunni hún alltaf
betur og betur við hann eftir því sem leið á
söguna. Hann er líka mjög góður drengur og
þeim er ekki stillt upp sem andstæðum í þeim
skilningi.“
Fjóla, æskuvinkona Klöru, fer heldur illa út
úr uppeldinu, svo ekki sé meira sagt.
„Já, foreldrar hennar eyðileggja hana mjög
dyggilega. Þar er dæmi um sorgarsögu sem
erfitt er að fyrirgefa. Mamma hennar elur
hana upp í sjúklegri áherslu á útlit og klæða-
burð sem gerir hana að kynferðislegri fígúru
langt fyrir aldur fram.“
Við höfum ekki minnst á manninn í kjall-
aranum.
„Nei, það verður bara að lesa um hann í bók-
inni.“
Morgunblaðið/ÞÖK„Mig langaði að skrifa bók sem segði sögu allra og hvernig allir verða fórnarlömb sinnar hræðslu og sinna aðstæðna.“
Hræðslan í lífinu
Fólkið í kjallaranum er heiti nýrrar skáld-
sögu eftir Auði Jónsdóttur. Þar segir frá
Klöru, stúlku á þrítugsaldri, foreldrum henn-
ar af 68-kynslóðinni og fleira fólki sem sett
hefur spor sín á líf hennar.
Eftir Hávar
Sigurjónsson
havar@mbl.is
Auður Jónsdóttir talar um nýja skáldsögu sína. Dómar um skáldsögur, ævisögur, barna- og ung-
lingabækur, frásagnir og viðtalsbækur, m.a. bækur Arnalds Indriðasonar, Ragnars Arnalds, Tryggva
Ólafssonar, Sigrúnar Eldjárn, Matthíasar Viðars Sæmundssonar, Þorvalds Þorsteinssonar o.fl. Flosi
Ólafsson lætur gamminn geisa um Heilagan sannleik og ritstjórar Jöklaveraldar segja frá því stórvirki sem sú bók er.
Bækur