Lesbók Morgunblaðsins - 11.12.2004, Blaðsíða 15

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 11. desember 2004 | 15
Heilun með álfum
er eftir Doreen
Virtue. Jón Dan-
íelsson þýddi.
Heilun með álf-
um er mjög per-
sónuleg frásögn
höfundar, sem er
doktor í sál-
arfræði, af því
hvernig álfar hjálpuðu henni við að
kljást við skilnað og undirbúa sig fyr-
ir ástarsamband byggt á andlegum
grunni, og hvernig líf hennar breytt-
ist í ævintýrasögu sem einkenndist af
heilunarboðskap og sönnum kær-
leika. Höfundur deilir hér með les-
endum sínum því sem álfar og aðrar
frumverur hafa kennt henni um and-
lega og rómantíska ást, umhverfi
okkar, framtíð jarðar og margt fleira,
og leiðbeinir lesandanum um það
hvernig hann getur sjálfur unnið með
þessum töfraverum við að veita orku
og heilun inn í líf sitt.
Útgefandi er Skjaldborg. Bókin er
202 bls. Verð kr. 3.480.
Nýjar bækur
„HEF ÉG í alvöru lifað svo rislitlu og óspennandi
lífi, hugsaði hann, að ég hef algerlega sloppið við
að verða fyrir áföllum af nokkru tagi? Og ekki að-
eins sloppið við það sem maður vill vera laus við
heldur líka farið á mis við allt hið stórkostlega sem
gæti komið fyrir mann, allt hið óvænta og áhuga-
verða, það sem í rauninni réttlætir það erfiði sem
lífið útheimtir“ (71). Þessari hugsun lýstur niður í
huga Friðberts Witolds Magnússonar, þrítugs
prentnema í Reykjavík, í nýjustu skáldsögu Braga
Ólafssonar, Samkvæmisleikjum. Líkt og aðrar að-
alpersónur Braga hingað til er söguhetjan Frið-
bert feiminn og hlédrægur, einhleypur og óörugg-
ur. Hann heldur upp á þrítugsafmæli sitt með
pomp og prakt og býður nokkrum vinum sínum til
samkvæmis í sögufrægri íbúð sem hann leigir á
Hringbraut 45. Atburðarásin fer löturhægt af stað
en stigmagnast á hverri blaðsíðu, líf persónanna
tekur brátt kollsteypur sem Friðbert gat ekki ór-
að fyrir og á einni viku hefur heimur þeirra allra
gjörbreyst. Þegar líður á söguna verður spennan
milli hægrar og skrykkjóttrar framvindu, ugg-
vænlegra fyrirboða og undirliggjandi ógnar og
ógæfu næstum óbærileg og heldur lesandanum í
heljargreipum allt til söguloka.
Frásagnartækni Samkvæmisleikja er snilld-
arvel útfærð. Atburðarásin er rakin í brota-
kenndum sviðsetningum sem smátt og smátt rað-
ast saman í eina heild. Sífellt er klippt á milli
atriða og tímaröð atburðanna er ruglað en Bragi
hefur glímt mjög við tímann í verk-
um sínum. Sjónarhornið fer eftir því
hver persónanna er í sviðsljósi þá
stundina og stundum eru sömu at-
burðir raktir frá öðru sjónarhorni
með tilheyrandi eyðum og spurn þar
sem leikið er á hvernig menn upplifa
það sama á mismunandi hátt. Til-
þrifin minna á frásagnartækni kvik-
mynda eins og Pulp Fiction og Kill
Bill. Bragi notar svipaða aðferð og
Gyrðir Elíasson í verkum sínum;
hárfínar tengingar orða, hluta og at-
burða binda söguna saman og vísa
hver á aðra. Lýsingar eru nákvæm-
ar og smásmugulega raunsæjar á
mjög skemmtilegan hátt. Bragi á það einnig sam-
eiginlegt með Gyrði að húmorinn er fíngerður og
gráglettinn og textinn býr yfir sérstakri fegurð
sem erfitt er að lýsa. Gaman er að sjá kynlífssenur
í Samkvæmisleikjum en kynlíf hefur ekki verið
fyrirferðarmikið í verkum Braga hingað til. Það er
eins og hann sleppi meira fram af sér beislinu í
þessari bók en hinum, hún er t.d. bæði lengri og
safaríkari, þó ekki á kostnað þeirrar fágunar, aga
og dýptar sem einkennir verk hans.
Persónur sögunnar eru margar og ekki allar
þar sem þær eru séðar. Friðbert er svona prjóna-
vestistýpa (sem leynir þó á sér), sérlundaður í um-
komuleysi sínu og stirður í mannlegum sam-
skiptum enda lokaður „í sínum þrönga umheimi“.
Vinir hans telja að hann hafi lagt fyrir sig hávaða-
samt prentnám til að þurfa sem minnst að tala við
næsta mann og geta í leiðinni dundað við eitthvað
sem krefst engrar sérstakrar einbeitingar (51).
Jón Víðir er trúverðugur ógæfu- og
utangarðsmaður og félagar hans eru
svo sannarlega kaldrifjaðir krimmar,
fullir af illsku og hatri. Myrkraverk
þeirra eru martröð hvers manns. Sig-
mar, kaldhæðni kvennabósinn, Jósef
Már, fasteignasalinn ístöðulausi, og
lesbíurnar Lára og Rima eru dæmi-
gert, ungt nútímafólk sem lendir í
flóknum kringumstæðum eins og af
hendingu. Forspil sögunnar fjallar
um lífið og hendinguna; brúða sem
finnst inni í skáp staulast upptrekkt
um í vélrænu tilgangsleysi þar til
krafturinn fjarar út, blaðra þýtur út í
loftið, korktappi skýst úr flösku og
enginn veit hvar hann lendir. Leiðir persónanna
liggja fyrir tilviljun saman á einhverju augnabliki
og sú tilviljun skiptir sköpum, eftir það er ekkert
eins og það var.
Samkvæmisleikir Braga er bók sem situr í
minninu að lestri loknum, listilega byggð og fal-
lega skrifuð, persónurnar hugstæðar og efnið
ágengt. Í henni er að finna glatað sakleysi, óhugn-
að og fegurð í bland við grimmdarlegt ofbeldi. Það
er varla að maður þori út úr húsi eftir að hafa tekið
þátt í Samkvæmisleikjunum. Bækur Braga verða
sífellt betri og þessi er sýnu best. Furðu sætir að
hún er ekki tilnefnd til íslensku bókmenntaverð-
launanna en það er sennilega rétt sem Eiríkur
Guðmundsson sagði í pistli sínum í Víðsjá: „… ís-
lensku bókmenntaverðlaunin eru og verða sam-
kvæmisleikur handa markaðnum…“
Partí hjá Friðberti
Steinunn Inga Óttarsdóttir
BÆKUR
Skáldsaga
eftir Braga Ólafsson. Bjartur 2004.
Samkvæmisleikir
Bragi Ólafsson
Fiskurinn sem
munkunum þótti
bestur er eftir
Gísla Gunn-
arsson, prófessor
í sagnfræði við
HÍ.
Hér er fjallað
um lítt þekktan
en mikilvægan
þátt í hagsögu Íslands: verslun með
íslensku skreiðina á erlendum
mörkuðum á 17. og 18. öld. Skreið
var helsta útflutningsvara Íslend-
inga um aldir og eftirsótt víða á
meginlandi Evrópu. Ferill skreið-
arinnar er rakinn allt frá veiðum
og vinnslu á Íslandi til kaupenda á
meginlandinu. Greint er frá mörk-
uðum, flutningum og fljótaleiðum í
Þýskalandi. Höfundur fjallar ít-
arlega um stjórnmál og versl-
unarmál Hamborgar enda voru
kaupmenn þar umsvifamiklir í
verslum með íslenska skreið.
Útgefandi er Háskólaútgáfan.
Bókin er 96 bls. Verð kr. 2.890.
ÁSTIN í öllum sínum myndum er yrkisefni Bern-
hards Schlink í smásögunum sjö í bókinni Ástar-
flótti. Í fæstum tilvikum er þó beinlínis um róm-
antíska ást að ræða sem hlýtur farsælan endi í
þeim skilningi að par nái saman og lifi hamingju-
samt til æviloka. Þannig fjalla flestar sögurnar um
upplausn hjónabands eða sambands þrátt fyrir
ítrekaðar tilraunir hlutaðeigenda til að ná saman
og halda saman. Þetta er áberandi í sögunum
Hliðarsporið, Sykurbaunir, Umskurðurinn og
Konan á bensínstöðinni. Í þeim tilvikum þar sem
par hefur náð að eyða ævinni tiltölulega hamingju-
samt saman þar til yfir lýkur kvikna efasemdir um
ástina og það hvort maður hafi þekkt maka sinn til
hlítar. Þetta á við um söguna Annar maður, sem
minnir mjög mikið á innihald leikritsins Abel
Snorko býr einn eftir Eric-Emmanuel Schmitt,
þar sem eiginmaður fær bréf ætluð nýlátinni eig-
inkonu sinni frá manni sem hún greinilega þekkti
vel, kannski aðeins of vel að mati eiginmannsins.
Í mörgum sögunum eru svik þannig áberandi
þema, hvort heldur svik við maka sinn, vini eða
sjálfan sig. Þetta á t.d. við um Tómas, söguhetju
Sykurbauna, sem er giftur en tekur sér fyrst eina
og síðan aðra hjákonu. Í sögunni sjáum við hvern-
ig hann engist yfir gjörðum sínum en getur ekki
sleppt takinu. Hann ætlar sér sífellt að slíta sam-
vistum við konurnar, en guggnar þegar á hólminn
er komið og gefur þeim þá fremur fyrirheit um
nýtt upphaf. Loks þegar hann finnur sér und-
ankomuleið, flóttaleið frá ástinni,
kemst hann ekki ýkja langt því hann
endar í raun á sama stað eftir langt
ferðalag.
Allar eiga sögurnar það sam-
merkt að vera sagðar út frá sjón-
arhorni karlmanna og einnig að
vera fremur karllægar, þar sem
konum er ýmist lýst sem tilfinn-
ingaköldum og fjarlægum, líkt og á
við t.d. um móðurina í sögunni
Stúlkan og sandeðlan, sem harð-
svíruðum konum er reyna að nýta
söguhetjuna sér til framdráttar og
má í því samhengi nefna konurnar í
Sykurbaunum og jafnvel Pálu í
Hliðarspori eða sem forvitnilegu
kyntákni sem gaman væri að leysa
úr læðingi. Þannig birtist lesendum nokkrum
sinnum hin klisjukennda lýsing á fallegu konunni
sem felur sig á bak við gleraugu og er með hárið í
hnút sem karlsöguhetjunni langar mest af öllu að
losa. Einnig fáum við gamankunnna lýsingu af
manni sem verður nánast svo hug- og ástfanginn
af konu á málverki að engin raunveruleg kona af
holdi og blóði stenst samanburðinn.
Flestar persónur Schlink eiga það raunar sam-
merkt að vekja ekki ýkja mikla samúð með lesand-
anum. Samt vekja sögurnar ákveðna forvitni og
eru þrátt fyrir allt býsna skemmtilegar aflestrar.
Þegar Sara í Umskurðinum lýsir þýskum bók-
menntum sem hnitmiðuðum og nákvæmum, þar
sem ástríða þeirra er ástríða vísindalegrar krufn-
ingar (bls. 218) dettur manni í hug hvort höfundur
sé vísvitandi að vísa til eigin skrifa. Stíll Schlinks
er afar hnitmiðaður og sögur hans einkennast
fremur af yfirveguðum lýsingum þar
sem sögupersónur taka því sem að
höndum ber nánast án þess að sýna
nein sterk tilfinningaleg viðbrögð. Að
mörgu leyti virka sögur Schlink
gamlar eða nánast tímalausar á les-
anda, en síðan koma skyndilega vís-
anir í nýleg ártöl og viðburði, svo sem
fall Berlínarmúrsins, eða vísanir í nú-
tímahluti á borð við tölvuleiki sem
staðsetja mann mun nær í tíma en
heildarsvipur sögunnar gefur til
kynna.
Það er reyndar skemmtilegt að
finna hvað þýskur bakgrunnur höf-
undar er nálægur. Þannig er í sög-
unum víða vísað í sögu Þýskalands,
en ein sagan fjallar t.d. um vináttu
fólks sem býr hvort sínum megin við Berlínarmúr-
inn og hvaða áhrif fall hans hefur á líf þeirra og
vináttu. Í sögunni um Umskurðinn tekst höfundi á
afar forvitnilegan hátt að draga fram og fjalla um
hvað það felur í sér að vera Þjóðverji og hvaða
augum aðrar þjóðir líta oft Þjóðverja. Hér komum
við enn og aftur að hinni margumræddri sekt-
arkennd sem þrúgað hefur þær kynslóðir þýskar
sem vaxið hafa upp eftir seinna stríð. Höfundur
teflir í sögunni á snilldarlegan hátt saman tveimur
ólíkum menningarheimum og veltir upp þeirri
spurningu hvort maður þoli kannski bara sína
líka. Hann spyr þannig hversu langt umbyrð-
arlyndi okkar í rauninni nær.
Íslenskur texti bókarinnar er lipur og læsilegur
og kápuhönnun Þórarins Leifssonar kallast
skemmtilega á við inntak sagnanna.
Á flótta undan sjálfum sér
Silja Björk Huldudóttir
BÆKUR
Smásögur
eftir Bernhard Schlink í þýðingu Þórarins
Kristjánssonar. 286 bls. Hávallaútgáfan 2004.
Ástarflótti
Bernhard Schlink
BIBLÍAN er margar bækur og ekki veit ég hversu
margir í dag hafa lesið þær allar, þó svo að flestir
hafi án efa gluggað í þær einhvern tíma á lífsleið-
inni. Nú á okkar dögum myndflæðis, sjónvarps,
tölvu og alls þess sem er svo stór hluti af hvers-
dagnum hjá okkur og börnum okkar er Biblían alls
ekki aðgengileg bók. Samt erum við kristinnar trú-
ar og Biblían ætti því að vera hornsteinn lífs okkar
eða hvað? Það er góðra gjalda vert að leitast við að
kynna Biblíuna betur fyrir börnum og fullorðnum
og ný og myndskreytt útgáfa hennar sem út er
komin hjá Skálholtsútgáfu er ágætlega til þess fall-
in. Þar eru allar helstu sögur Biblíunnar birtar með
myndum og á nútímamáli sem þó er ekki einfaldað
um of en það er Hreinn S. Hákonarson sem hefur
þýtt textann. Ég er
samt ekki viss um að
bókin virki mjög trekkj-
andi á þá lesendur sem
hún ætti helst að höfða
til, börn frá svona átta
ára aldri og upp úr, til
þess er Biblían hrein-
lega of stór, of margar
sögur, of löng. Bókin
nýtist því að mínu mati
helst sem t.d. upplestr-
arbók fyrir svefninn eða álíka, fullorðinn aðili þarf
að halda utan um lesturinn. Svo má kannski velta
því fyrir sér hvernig hægt væri að færa þessar sög-
ur ennþá nær nútímanum, hvort að myndskreyt-
ingar í ljósmyndaformi og teknar í samtímanum,
gætu hreyft við börnunum á máta sem myndir Hel-
an Cann þó ágætar séu, gera ekki? Væri hægt að
yfirfæra merkingu mismunandi sagna yfir á okkar
tíma og skapa þannig augljósari tengingu við
grundvöll kristinnar trúar sem á í vök að verjast í
samfélagi okkar í dag? Allt um það er útgáfa bók-
arinnar jákvæð og ákveðið skref í að færa sögur
Biblíunnar nær kom-
andi kynslóðum – og
þeim okkar sem ekki
leggja í frumútgáfuna.
Fyrir þá sem eru alltaf
á leiðinni að lesa nú
Biblíuna frá upphafi til
enda er hér ágætt tæki-
færi til að hefja þá för
og taka börnin sín með í ferðalagið.
Örkin hans Nóa
Sagan af Nóa og flóðinu er sígild og til í ótal út-
gáfum en hér er á ferð myndabók sem stílar upp á
yngstu lesendurna, frá svona tveggja ára. Hér eru
myndirnar og opnanlegu gluggarnir í fyrirrúmi.
Þetta er stórskemmtileg bók, hún segir söguna af
Nóa og flóðinu en beinir sjónum sínum um leið að
litum, formum, tölum og fleiru á skemmtilegan
hátt, myndirnar eru fjörlegar og fyndnar og oft
kemur eitthvað á óvart í gluggunum. Óhætt að
mæla með þessari fyrir yngstu lesendurna sem
ættu líka að geta dundað sér við hana sjálf.
Barnasögur úr Biblíunni
Ragna Sigurðardóttir
BÆKUR
Börn
Myndskreytt Biblía
fyrir börn og fullorðna, Texti: Murray Watts,
Helen Cann myndskreytti. Skálholtsútgáfan, 2004.
Örkin hans Nóa
Texti: Allia Zobel-Nolan, Steve Cox myndskreytir.
Biblíusaga með gluggum til að opna,
Skálholtsútgáfan, 2004.
Folinn hennar
Önnu er eftir
Krista Ruepp.
Ulrike Heyne
myndskreytti en
Hjalti Jón
Sveinsson þýddi.
Anna þarf í
fyrsta sinn að
skilja við folann
sinn, hann Prins. Hún er dauð-
hrædd um hann af því að hann þarf
að fara langt upp á heiði með hin-
um unghrossunum á bænum og
vera þar allt sumarið. Áhyggjur
hennar eru síður en svo ástæðu-
lausar því að ýmislegt drífur á
daga Prins. Hann lendir m.a. í
átökum við félaga sinn og hrapar
fyrir hamra en bjargast á ótrúleg-
an hátt. Kannski var það huldufólk-
ið sem hjálpaði honum og það
verða fagnaðarfundir þegar þau
Anna hittast um haustið.
Útgefandi er Skjaldborg. Bókin
er 32 bls. Verð 1.780.
Lávarður deyr
er eftir Agatha
Christie. Ragnar
Jónasson þýddi.
Lafði Edgw-
are, fræg leik-
kona, leitar á
fund Hercule
Poirots og kveðst
þurfa að losna
við eiginmann sinn. Poirot fer á
fund lávarðarins til að biðja hann
um skilnað fyrir hönd lafðinnar.
Lávarðurinn finnst síðan myrtur á
heimili sínu og grunur fellur á eig-
inkonu hans. Aðrir koma þó til
greina og raunar mun frekar en
lafði Edgware. En málið virðist
flóknara þegar betur er að gáð og
fleiri látast á voveiflegan hátt þar
þar á meðal sumir þeir sem lágu
undir grun. Hercule Poirot þarf að
komast að hinu sanna með aðstoð
Hastings höfuðsmanns og það
fljótt, áður en morðinginn lætur
enn til skarar skríða.
Útgefandi er Skjaldborg. Bókin
er 224 bls. Verð kr. 3.480.