Morgunblaðið - 25.07.2004, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 25.07.2004, Blaðsíða 11
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon Tveir aðdáendur Bobbys Fischers, systkinin Reynir Már Einarsson og Guðbjörg Theresía Einarsdóttir, rákust á Bobby Fischer á göngu við Bessastaði meðan á einvíginu við Spasskij stóð og fengu hjá honum eiginhandaráritun. Sæmundur Pálsson, aðstoðarmaður Fischers, fylgist með. misskilning í tvo sólarhringa. Um þann atburð skrifaði hann lítinn bækling: Ég var pyntaður í Pasa- dena-fangelsinu. Hann dvaldi lang- dvölum í Mexíkó og Þýskalandi. Fjöl- margar tilraunir voru gerðar til þess að fá hann að tafli aftur. Árin 1976 og 1977 hitti hann Anatoly Karpov, þá- verandi heimsmeistara, þrisvar sinn- um: á Spáni, í Tókýó og í Washington. Yfirvöld íþróttamála í Sovétríkjunum voru ekki áfjáð í að Karpov tefldi við Fischer og reyndu með öllum tiltæk- um ráðum að koma í veg fyrir að Fisc- her sneri aftur að taflborðinu. Á þessum árum hóf Fischer að rækta með sér skoðanir á því sem í hnotskurn hefur verið kallað „al- heimssamsæri gyðinga“. Þó að móðir hans væri gyðingur skrifaði Fischer ritstjórum alfræðibókar, sem fjallar m.a. um þátt gyðinga í ýmsum grein- um vísinda og lista, og bað þá að strika nafn sitt úr bókum þeirra. Fischer tókst að fara huldu höfði en í kringum 1990 komst hann í frétt- irnar fyrir að hafa fengið skráð einka- leyfi á nýrri skákklukku. „Fischer- klukkan“ er mikið notuð á skákmót- um í dag en hugmyndin á bak við hana er sáraeinföld og gengur út á að menn fá viðbótartíma eftir hvern leik. Klukkan var fyrst notuð í einvígi Fischers við Spasskij í Sveti Stefan og hefur náð að vinna sér sess á al- þjóðlegum skákmótum. Fischer gegn Spasskij í Sveti Stefan Ungversk stúlka, Zita Rajcsanyi, er talin hafa átt mestan þátt í því að Fischer sneri aftur og tefldi þrjátíu skáka einvígi við Boris Spasskij í Sveti Stefan og Belgrad. Það er tákn- rænt að Zita er fædd 1. september 1972, daginn sem Fischer varð heims- meistari. Hinn 1. september 1992 settust þeir að tafli Fischer og Spass- kij. Verðlaunafé nam fimm milljónum Bandaríkjadala. Líkt og í Reykjavík tuttugu árum áður fylgdist heimspressan með í of- væni: „Endurkoma Bobbys Fischers nú er sú magnaðasta síðan Napóleon ýtti einmöstrungi sínum úr vör frá eyjunni Elbu árið 1815,“ skrifaði dálkahöfundur Time Magazine, Charles Krauthammer, við upphaf seinna einvígis Fischers og Spasskijs í Time í september 1992. En hann bætti því við síðar í grein- inni, að menn gætu ekki lært mikið í pólitík af Fischer. Handtökuskipun í öllum ríkjum Bandaríkjanna Á frægum blaðamannafundi fyrir einvígið hrækti Fischer á bréf sem honum hafði borist þar sem hann var varaður við að tefla gegn Spasskij vegna viðskiptabanns Bandaríkjanna á Júgóslavíu. Stuttu eftir þetta einvígi var gefin út handtökuskipun á hendur Fischer í öllum ríkjum Bandaríkjanna. Frá þeim degi má segja að hann hafi verið á flótta undan bandarískum yfirvöld- um. Hann hefur lengstum dvalið í Ungverjalandi, Japan og á Filipps- eyjum þar sem einn hans traustasti vinur, stórmeistarinn Eugunio Torre, á heima. Kunnugir telja að Fischer hafi allt- af getað náð samningum við banda- rísk yfirvöld, greitt einhverja smá- upphæð í sekt og kannski sýnt einhver merki iðrunar. Svo virðist sem yfirvöld hafi ákveðið að láta kyrrt liggja í máli hans og vegabréf Fischers var endurútgefið í Bern í Sviss í ársbyrjun 1997. Hinn 11. desember sl. var vegabréf Fischers hins vegar afturkallað og ógilt. Tilkynning þar um barst Fisc- her ekki eftir því sem forseti jap- anska skáksambandsins hefur sagt enda varla von því Fischer hafði eng- an fastan samastað. Hvort yfirvöld hafi þá ákveðið að handtaka Fischer er ekki vitað. Hins vegar virðist hand- taka hans með sérkennilegum hætti tengjast máli meints liðhlaupa, Char- les Jenkins, sem flúði til Norður-Kór- eu árið 1965, þá liðlega tvítugur. Þessa dagana leitar hann sér lækn- inga í Japan og Bandaríkjamenn vilja fá hann framseldan. Þar sem hann er kvæntur japanskri konu og á með henni tvö börn myndaðist togstreita milli japanskra yfirvalda og banda- rískra í því máli og getgátur eru uppi um að til að liðka fyrir Jenkins hafi japönsk yfirvöld handtekið Fischer. FBI njósnaði um Fischer og móður hans um áratuga skeið Eftir hin frægu ummæli Fischers hinn 11. september 2001 tóku nokkrir blaðamenn Philadelphia Inquirer sað kanna mál Fischers. Þeir fengu í hendur leyniskýrslur FBI og í nóv- ember 2002 birtist grein í blaðinu undir fyrirsögninni: Skýrslur leiða í ljós að FBI hund- elti skákkónginn. Og hverjar voru svo niðurstöðurn- ar? Alríkislögreglan hóf að fylgjast með móður Fischers fljótlega upp úr 1940; stundum komu skipanir um að- gerðir beint frá skrifstofu yfirmanns FBI, Edgars J. Hoovers. Öllum eft- irgrennslunum er hætt árið 1973 og niðurstaðan eftir meira en þrjátíu ára athuganir og umtalsverð fjárútlát á háttum Reginu Fischer: Hún var aldrei njósnari Sovétmanna. Á þess- um tíma voru samtöl hennar hleruð, ýmsir reikningar hennar athugaðir, bankainnistæður og bréf lesin yfir. Svo virðist sem Regina Fischer hafi átt erfitt með að halda vinnu. Agentar FBI hleruðu langlínusamtal Fischers við móður sína frá Moskvu 1958 og reyndu mikið að ráða í eina setningu Bobbys Fischers: „Það er ekki gott að vera hérna.“ („It’s no good here …“) Áður en Fischer hélt til Moskvu var honum boðið í vinsælan sjón- varpsþátt; Ég á mér leyndarmál – leyndarmál Fischers: hann var skák- meistari Bandaríkjanna. Viðstaddur upptökur var starfsmaður FBI dulbúinn sem blaðamaður háskóla- tímarits. Svo virðist sem stofnunin hafi verið logandi hrædd um að hinn ungi Fischer myndi ganga til liðs við KGB. Og eru þá bein afskipti FBI af Bobby Fischer upptalin. Moskvuförin herti hann hins vegar mjög í þeim ásetningi að ná heims- meistaratitlinum frá Rússunum og virðist hafa skilið eftir langvarandi óbeit á Sovétríkjunum. Krossferð hans gegn Sovétríkjunum var hafin. Faðerni Fischers Skýrslur FBI tæpa á öðru máli: faðerni Fischers. Opinbera skýringin hefur löngum verið sú að faðir Fisc- hers hafi verið þýskur lífeðlisfræð- ingur, Hans-Gerhardt Fischer, og að þau Regina hafi skilið árið 1945. Kemur þá til sögunnar Frank Dud- ley Berry Jr., fulltrúi saksóknara í Santa Clara, sem í júní 2002 skrifar langa grein á ChessCafe.com undir fyrirsögninni: Var mamma Fischers njósnari kommúnista? Hann þekkti Joan Fischer Targ, systur Fischers, vel og tekur það sérstaklega fram í upphafi greinarinnar að almennt sé hann ekki mikið fyrir samsæriskenn- ingar og hann kveðst aldrei hefðu stungið niður penna um þessi mál nema vegna þess að fyrir hálfgerða tilviljun hafi borist honum í hendur bókin The FBI-KGB WAR; A Special Agent’s Account. Bókin einblínir einkum á mál Rosenberg-hjónanna á árunum í kringum 1950; Regina og Bobby Fischer koma þar hvergi við sögu. Höfundurinn, FBI-maðurinn Robert Lampere, skrifar um það að þegar þýskir njósnarar skráðu sig inn á hótel í Bandaríkjunum á þessum ár- um var eftirnafn þeirra og jafnframt dulnefni ávallt það sama: Fischer. Athygli höfundarins á tengslum Reginu Fischer við Sovétríkin var þegar vakin. Kenning hans um að fað- ir Fischers sé háttsettur kommúnisti frá Berlín, Gerhard Wachter, stenst þó varla nánari skoðun og ævisögurit- ari Bobbys Fischers, Frank Brady, höfundur bókarinnar Profile of a pro- digy, svaraði stuttu síðar og réðst harkalega á höfund greinarinnar. En ljóst er að bandaríska alríkis- lögreglan hafði sterkar grunsemdir og gaf ekki frá sér þann möguleika að Regina hefði í það minnsta verið í sellu og í viðbragðsstöðu ef kallið kæmi frá Moskvu. Þótt ekkert sé full- yrt, í þessari 750 blaðsíðna skýrslu FBI, er nánast ómögulegt að draga aðra ályktun af efni hennar en að fað- ir Fischers sé ungverskur eðlisfræð- ingur, Paul Nemenyi að nafni. Sá lét sig greinilega uppeldi Fischers varða og studdi Reginu fjárhagslega í þrengingum hennar. Alríkislögreglan fylgdist grannt með báðum þessum mönnum; Gerhardt Fischer, sem m.a. barðist í spænsku borgarastyrjöld- inni, og Paul Nemenyi. Niðurlag Morgunblaðið tók mál Fischers upp í leiðara sl. fimmtudag og Skák- samband Íslands hefur samþykkt ályktun sem afhent var bandaríska sendiherranum sl. föstudag. Ýmsar leiðir eru færar til að veita hinum hrjáða snillingi stuðning. Bent hefur verið á að skrif til ráðamanna í Japan geta haft áhrif. Áðurnefnd Miyoko Watai hefur bent á eftirfarandi leiðir: Japan Minister of Foreign Affairs Email: webmaster@mofa.go.jp, Tel: +81-3-3580-3311 Minister of Justice Japan Email: webmaster@moj.go.jp, Tel: +81-3-3580-4111 Narita Airport Customs Tel: +81-120-461961 Fischer MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 2004 11 1943. 9. mars. Robert James Fischer fæðist í Chicago. 1956. Hinn 13 ára gamli Bobby Fisc- her vinnur snilldarskák við Donald Byrne á Rosenwald-mótinu í New York. Fræðimaðurinn Hans Kmoch nefnir viðureignina „skák ald- arinnar“. Áramót 1957/1958. Fischer verð- ur skákmeistari Bandaríkjanna að- eins fjórtán ára, hlýtur 9½ vinning úr þrettán skákum og verður fyrir ofan alla helstu skákmenn Banda- ríkjanna, þ.á m. Samuel Reshevsky. 1958. Fischer þekkist boð um að koma til Moskvu. Þykir móttökurnar heldur kaldranalegar. 1958. Fischer deilir 5. sæti með Friðriki Ólafssyni á millisvæða- mótinu í Portoroz. Verður stór- meistari 15 ára, sá langyngsti í sög- unni. 1962. 18 ára sigrar Fischer á milli- svæðamótinu í Stokkhólmi með óheyrilegum yfirburðum, hlýtur 17½ vinning úr 22 skákum, 2½ vinningi fyrir ofan næstu menn. 1962. Fischer endar í 5. sæti á áskorendamótinu í Curacao. Í viðtali við Sports Illustrated undir fyr- irsögninni „Rússarnir svindla í skák“ sakar hann Sovétmennina um sam- vinnu. Í kjölfarið breytir FIDE fyrir- komulagi áskorendakeppninnar og tekur upp einvígi. 1964. Fischer vinnur bandaríska meistaramótið með fullu húsi; 11 vinningum af 11 mögulegum. 1966. Fischer teflir á ólympíu- mótinu í Havana á Kúbu. Hann hlýt- ur 15 vinninga af 17 mögulegum. Ótrúlegasta sigurganga skáksög- unnar er hafin. 1967. Eftir nokkurra ára hlé frá heimsmeistarakeppninni teflir Fisc- her á millisvæðamótinu í Sousse í Túnis. Hann fær 8½ vinning úr tíu fyrstu skákum sínum og er lang- efstur er hann hættir keppni vegna hatrammra deilna við mótshaldara. 1970. Fischer teflir í keppninni Heimurinn – Sovétríkin í Belgrad. Er valinn á 1. borð en lætur Bent Lar- sen það eftir. Vinnur gamla heims- meistarann Tigran Vartan Petrosjan 3:1. 1970. Vinnur óopinbert heims- meistaramót í hraðskák með 19 vinningum af 22 mögulegum, 4½ vinningi fyrir ofan næsta mann. Sigr- ar með fádæma yfirburðum á sterk- um mótum í Rovinj– Zagreb í Júgó- slavíu og Buenos Aires í Argentínu. 1970. Þing FIDE verður við þeirri ósk bandaríska skáksambandsins að Fischer verði leyft að taka þátt í heimsmeistarakeppninni. 1970. Fischer sigrar á millisvæða- mótinu í Palma á Mallorca með 18½ vinningumúr 23 skákum, 3½ vinn- ingi fyrir ofan næstu menn. 1971. Fischer mætir Mark Taimanov í fyrstu hrinu áskorendakeppninnar í Vancouver í Kanada og vinnur 6:0. 1971. Fischer mætir Bent Larsen í Denver og vinnur 6:0. „Kraftaverk hefur gerst,“ sagði í Prövdu. 1971. 29. september. Vinnur fyrstu einvígiskák sína gegn Tigran Pet- rosjan í lokaeinvígi áskorendakeppn- innar. Hefur þá unnið 20 skákir í röð gegn stórmeisturum. Met sem ratar í heimsmetabók Guinness. Einvíginu lýkur með yfirburðasigri 6½:2½. Fischer hefur unnið réttinn til að skora á heimsmeistarann Boris Spasskij. 1972. 1. júlí. Einvígi aldarinnar er sett í Þjóðleikhúsinu. Fischer er þó hvergi að sjá. Forsíður heimsblað- anna eru undirlagðar fréttum frá Reykjavík. 1972. 4. júlí. Bobby Fischer mætir til leiks tveimur dögum eftir að fyrsta skákin átti að teflast. 1972. 11. júlí. Einvígið hefst í Reykjavík. Spasskij vinnur fyrstu skákina. 1972. 13. júlí. Fischer mætir ekki til að tefla 2. einvígisskákina við Spass- kij. Ætlar einvígið að sigla í strand? 1972. 1. september. Spasskij gefur 21. skák einvígisins og Fischer er heimsmeistari, rýfur óslitna sig- urgöngu Sovétmanna frá 1948. 1972. 22. september. John Lindsay, borgarstjóri í New York, af- hendir Fischer lykilinn að New York- borg við hátíðlega athöfn fyrir fram- an ráðhús borgarinnar og segir að þessi dagur skuli vera dagur Bobbys Fischers í New York. Fischer mætir síðar í skemmtiþátt Bobs Hopes ásamt annarri þjóðhetju, Mark Spitz, sem unnið hafði sjö gullverðlaun á Ólympíuleikunum í München. 1974. Fischer sendir inn kröfu í um 900 liðum á þing FIDE í Nice í Frakkalandi sem varða framkvæmd komandi heimsmeistaraeinvígis 1975. 1975. FIDE heldur aukaþing í árs- byrjun og hafnar einni aðalkröfu Fischers um að sé staðan í heims- meistaraeinvíginu 9:9 skuli einvíginu hætt og heimsmeistarinn haldi titl- inum á jöfnu. Fischer afsalar sér „FIDE-heimsmeistaratitlinum“, eins og hann orðar það. Marcos, forseti Filippseyja, hafði heitið verðlaunafé upp á fimm milljónir Bandaríkjadala. Áskorandi Fischers, Anatoly Karpov, er krýndur heimsmeistari án keppni vorið 1975. 1981. Fischer er handtekinn í Pasa- dena fyrir misskilning, situr inni í tvo daga og gefur út 13 síðna bækling: Ég var pyntaður í Pasadena- fangelsinu. 1992. 1. september.20 árum eftir einvígið í Reykjavík setjast Fischer og Spasskij aftur að tafli, nú í Sveti Stefan í Svartfjallalandi. Á blaða- mannafundi fyrir einvígið hrækir Fischer á skeyti frá bandarískum stjórnvöldum. 1992. Fischer vinnur Spasskij 10:5 með fimmtán jafnteflum en á ekki afturkvæmt til Bandaríkjanna. Gefin er út handtökuskipun á hendur Fisc- her í öllum ríkjum Bandaríkjanna. 2001. 11. september. Fischer fagn- ar árásinni á Bandaríkin í viðtali við- útvarpsstöð á Filippseyjum. 2004. 13. júlí. Bobby Fischer hand- tekinn á flugvellinum í Tókýó. Litríkur ferill
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.